Τελετουργικές -και όχι καρναβαλικές- μάσκες εκτίθενται για πρώτη φορά στο ΜΙΕΤ

    

Μπαμπούγεροι, πουρπούρηδες, τζαμάλαροι και τράγοι και γενίτσαροι και καρκαλούσες και κουδουνοφόροι, καταλαμβάνουν την επιβλητική βίλλα Καπαντζή, στη Θεσσαλονίκη.

Περί τις 90 μάσκες κατασκευασμένες από δέρμα, μαλλί (κατσίκας), κέρατα, καρπούς, κρανία ζώων και τρίχες αλόγων, κολοκύθες, κάπες, κορδέλες, μπογιές, μελισσοκέρια, αναλαμβάνουν να μεταφέρουν τους επισκέπτες της έκθεσης σε δρώμενα και μαγικο-θρησκευτικές τελετές της λαϊκής παράδοσης. Προέρχονται από διάφορα σημεία της Ελλάδας και μεταφέρουν σπάνιες αναφορές της συλλογικής συνείδησης, της ιστορικής ταυτότητας, αλλά και της μνήμης. Είναι η πρώτη -εκτός του Εθνογραφικού Κέντρου Γιώργης Μελίκης – Κέντρο Έρευνας Μάσκας» (στη Μελίκη της Ημαθίας)- έκθεση που φιλοξενείται στη Θεσσαλονίκη (από τις 17 Φεβρουαρίου ως και τις 10 Απριλίου).
«Μάσκες τελετουργικές -και όχι καρναβαλικές («αλλά, στη νεώτερη Ελλάδα ό,τι θέλουμε να απαξιώσουμε, το ορίζουμε με ...τρεις λεξεις: "Καραγκιόζης", "Μαλάκας" ή "Καρναβάλι", λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο συλλέκτης τους λαογράφος - δημοσιογράφος Γιώργης Μελίκης) συνθέτουν μέρος της συλλογής του που εκτίθενται για πρώτη φορά στο ΜΙΕΤ. «Οι μάσκες είναι τελετουργικές. Τις έφτιαχνε και τις φορούσε ο κορυφαίος τελεστής κάθε δρώμενου. Είναι παρμένες από τους τελεστές των εθίμων και είναι απόλυτα αυθεντικές. Τα δρώμενα που τελούνταν σχεδόν στο σύνολο του ελλαδικού χώρου (απ΄τη Βόρειο Ήπειρο και την Κρήτη ως τον Πόντο και τη Λέσβο, τη Θεσσαλία την Πελοπόννησο) απ΄τα προχριστινικά χρόνια, στις στροφές του ήλιου (χειμερινή, εαρινή ισημερία κ.α. αλλά και στη διάρκεια του δωδεκαημέρου - απ΄ τις παραμονές των Χριστουγέννων ως και των Φώτων), θεωρήθηκαν στη συνέχεια ως μαγικές -παγανιστικές τελετές, απαξιώθηκαν και απωθήθηκαν (μεταφέρθηκαν) από τον χριστιανισμό στην «ανώδυνη» διάρκεια των Απόκρεω... Σε ορισμένες περιοχές παρ΄ όλα αυτά, διατηρούνται και τελούνται στις αρχικές τους χρονικές περιόδους (κυρίως το δωδεκαήμερο)» ο Γιώργης Μελίκης.
Φθαρτή, φτιαγμένη από φθηνά και προσιτά υλικά, η μάσκα είναι μέρος από το όλον της φορεσιάς του μεταμφιεσμένου ενός δρώμενου. Είναι η ταύτιση και η ταυτοπροσωπία που οδηγεί στην υπέρβαση, που αποκτά χαρακτήρα μετεμψύχωσης και μετενσάρκωσης, εργαλείο του υποσυνειδήτου εκείνου που τη φορά. Οι μάσκες που εκτίθενται στο ΜΙΕΤ της Θεσσαλονίκης, είναι μεγάλων διαστάσεων (σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπερνούν και τα δύο μέτρα), προέρχονται από διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας και μεταφέρουν σπάνιες αναφορές της συλλογικής συνείδησης, της ιστορικής ταυτότητας αλλά και της μνήμης: από τη Σίβα της Κρήτης ίσαμε το Ισαάκιο του Διδυμοτείχου και από τη Σκύρο μέχρι τη Νέδουσα της Μεσσηνίας, κυρίως όμως από περιοχές της Μακεδονίας, τις Σέρρες, τη Δράμα, την Κοζάνη, την Ημαθία, την Καστοριά. Όσο για την Αποκριά και το Καρναβάλι; Όπως υποστηρίζουν ορισμένοι, δεν έχει απαραίτητα τη ρίζα του στο ιταλό-λατινογενές carnavale (η λατινική εκδοχή της Απόκρεω), αλλά και στις τελετές προς τιμή του Θεού Κάρνου (κριός, προστάτης της γονιμότητας, των καρπών και της συγκομιδής) στην Πελοπόννησο του 6ου π.Χ. αιώνα.
Η έκθεση ΜΑΣΚΕΣ από τη συλλογή του Γιώργη Μελίκη εγκαινιάζεται μεθαύριο, Τετάρτη 17 Φεβρουαρίου, στις 20:00, στο Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του ΜΙΕΤ (Βίλα Καπαντζή - Βασιλίσσης Όλγας 108) και θα διαρκέσει ως τις 10 Απριλίου. (Ωράριο λειτουργίας: Από Τρίτη έως και Κυριακή: 10:00-18:00). Ξεναγήσεις στην έκθεση θα πραγματοποιεί ο Γιώργης Μελίκης τα Σαββατοκύριακα 20-21 Φεβρουαρίου, 5-6 & 26-27 Μαρτίου και 2-3 & 9-10 Απριλίου στις 11:00. Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό αλλά, λόγω της παλαιότητας του κτιρίου και της στενότητας του χώρου, ο αριθμός των επισκεπτών σε κάθε περιήγηση θα είναι συγκεκριμένος
Πηγή