Η Εξουσία ήταν πάντα υπεράνω υποψίας

                        

Τρύφων Λιώτας

Το “Έρευνα για έναν πολίτη υπεράνω υποψίας” (Indagine su un cittadino al di sopra di ogni sospetto, Ιταλία, 1970) του αναρχικού σκηνοθέτη Έλιο Πέτρι (Elio Petri) είναι ένα ψυχογράφημα της διαφθοράς που προκαλεί η εξουσία, έναν ψυχολογικό οδηγό πάνω στο διαταραγμένο κυνήγι της εξουσίας: προσωπικής, σεξουαλικής, πολιτικής. Πρόκειται για μια πολιτική παραβολή, μια “αιρετική” άποψη στις διεφθαρμένες και ολοκληρωτικές πρακτικές της εξουσίας που στέκεται πάνω από το νόμο που η ίδια δημιουργεί για τους υπηκόους της.

Με μια κωμωδία επέλεξε ο σκηνοθέτης να γελάσει με τα παράλογα ενός κόσμου δημιουργημένου και διοικούμενο από ανθρώπους τυφλωμένους από τραγικές αυταπάτες, οι οποίοι είτε πιστεύουν ό,τι έντεχνα τους ταΐζει η εξουσία, είτε ζαλίζονται από τα δυσθεώρητα ύψη δύναμης που τους εξακοντίζει και θεωρούν τους εαυτούς τους ανίκητους.

Σ' αυτήν την δεύτερη κατηγορία ανήκει ο αρχηγός της αστυνομίας και σύντομα υπουργός που αριστοτεχνικά αποδίδει ο Τζιάν Μαρία Βολοντέ. Ο αλλαζονικός, κρυφο-φασίστας αστυνομικός για να το αποδείξει δολοφονεί την ερωμένη του αφήνοντας αρκετά στοιχεία για να τον ενοχοποιήσουν. Πιστεύει ότι εκμεταλλευόμενος το “καθαρό” δημόσιο πρόσωπό του και την συμμετοχή του στην έρευνα θα μπορέσει να ξεφύγει της τιμωρίας. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουμε όλοι οι υπόλοιποι. Στην ταινία τούς αντιπροσωπεύουν οι κατώτεροι του, παρατρεχάμενοι και πόπολο. Η ευπιστία του πόπολου στους “ανωτέρους” του, οι κολακείες των παρατρεχάμενων που φουσκώνουν κι άλλο το Εγώ τού εκάστοτε ανθρωπάκου που η εξουσία προωθεί, και οι κατώτεροι του με την δουλικότητα τού φιλόδοξου που περιμένει να ανέβει κι άλλο την σκάλα της εξουσίας που αρνούνται να αποδεχθούν την ενοχή του ανωτέρου τους. Βλέπετε, η “αλήθεια” είναι πάντοτε αυτό που επιλέγει να αναγνωρίσει η εξουσία.

Μια ενοχή που αρνούνται κωμικοτραγικά, ίσως στην καλύτερη σκηνή της ταινίας, ακόμα και όταν την ομολογεί τόσο σίγουρος πια για τον εαυτό του και την δύναμη του. Σκασμένοι στα γέλια συμφωνούν συνωμοτικά και τον ρωτούν: “Ναι, αλλά μπορείς να το αποδείξεις;”.Η εξουσία είναι για τον εαυτό της αθώα μέχρι αποδείξεως του εναντίου ενώ όλοι οι υπόλοιποι είναι για την εξουσία ύποπτοι. Βλέπετε η εξουσία ήταν πάντα υπεράνω κάθε υποψίας για ένα απλούστατο λόγο: δεν υπάρχει κανένας που να στέκεται ψηλότερα απ' αυτήν για να μπορεί να την ελέγξει ή αν υπάρχει αποτελεί καλολαδωμένο γρανάζι της και δεν θα θελήσει να βλάψει τη θέση του.

Ας μην ξεχνάμε ότι την εποχή που γυρίστηκε η ταινία στην Ιταλία ήταν μια περίοδος πολιτικής αναταραχής, όπου κυριαρχούσαν οι “αυτοκτονίες” και οι δολοφονίες αριστερών και αναρχικών με την σύμπραξη και υποστήριξη της CIA για την αποτροπή δημιουργίας μιας κομμουνιστικής κυβέρνησης. Ο Πέτρι είχε βιώσει όλο αυτό το σκηνικό και θέλησε να το αποδώσει στην ταινία του. Ήδη στην αρχή της ταινίας βλέπουμε ότι η εντολή προς τον διευθυντή της αστυνομίας είναι να “λυγίσει” τους πολιτικά διαφωνούντες. 

Η ταινία απέσπασε το πρώτο βραβείο ξένης ταινίας καθώς και άλλα βραβεία και διακρίσεις στο φεστιβάλ των Κανών. Την μουσική υπογράφει ο γνωστός Μορικόνε. Αποτελεί ένα πολιτικό θρίλερ, ταυτόχρονα δραματικό και σατυρικό που διατηρεί το σασπένς παρά το γεγονός ότι γνωρίζουμε το δολοφόνο από την αρχή (εκπληκτική πρωτοτυπία). Είναι όμως και μια μελέτη του μακιαβελικού χαρακτήρα της εξουσίας που προβληματίζει τον θεατή τόσο σήμερα όσο και όταν πρωτοβγήκε το 1970.

http://www.stontoixo.com/2016/06/blog-post_29.html