Σάιμον Κρίτσλεϊ: «Aν υπάρχει στην ιστορία ένας λαός που έχει μάθει να επιβιώνει σε σκοτεινές εποχές, είναι οι Έλληνες!»

Ο Σάιμον Κρίτσλεϊ μοιάζει με ναρκαλιευτή της σύγχρονης πολιτικής σκέψης. Καθηγητής φιλοσοφίας στο New School For Social Research της Νέας Υόρκης, πρώην πανκ και δραστήριος συγγραφέας, ο Κρίτσλεϊ ανιχνεύει τις διεργασίες που συμβαίνουν
γύρω μας, ακολουθώντας μια αντισυμβατική ερμηνευτική πορεία, ανοίγοντας εναλλακτικές οδούς στοχασμού. 

Το έργο του διαπερνά διαφορετικά γνωστικά πεδία που εκτείνονται από την πολιτική θεωρία και την ηθική μέχρι την ποπ μουσική και το αρχαίο δράμα. Σε κάθε περίπτωση επιδιώκει να απασφαλίσει με τρόπο αιρετικό τις βεβαιότητες του στερεοτυπικού ορθού λόγου και να κατεβάσει την φιλοσοφία από την σφαίρα της ακαδημαϊκής διανόησης στη καθημερινότητα. Αφορμή για την κουβέντα μας είναι το Let’s Walk, μια σειρά περιπατητικών φιλοσοφικών συζητήσεων που διοργανώνει το Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο στη Νέα Υόρκη με οικοδεσπότες τον ίδιο και τον Τζον Φρίμαν, συγγραφέα και εκδότη της λογοτεχνικής επιθεώρησης Freeman’s.

simon critchley

-Πείτε μου για τη συνεργασία σας με το Ίδρυμα Ωνάση.

Είμαι μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Ωνάση τα τελευταία δύο χρόνια, όμως οι δεσμοί μου με το ίδρυμα ξεκινούν το 2010, έπειτα από την πρόσκληση να συμμετέχω στους «Διαλόγους των Αθηνών» στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Έκτοτε αναπτύξαμε διάφορες δράσεις στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Ίδρυμα της Νέας Υόρκης, οι οποίες εξελίχθηκαν σε μια σειρά από ομιλίες υπό τον τίτλο “Truth and Lies” αλλά και άλλες πρωτοβουλίες που κάναμε στη δημόσια βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης και σε άλλους σημαντικούς χώρους πολιτισμού.

-Πώς αισθάνεστε που είστε πρέσβης του ελληνικού πολιτισμού μέσα από αυτές τις δράσεις;

Είμαι χαρούμενος που συμμετέχω σε αυτό το επίπεδο πολιτιστικής διπλωματίας. Αν και δεν είμαι κλασικιστής, με συναρπάζουν η φιλοσοφία, το δράμα και η αρχαία ελληνική ιστορία. Ιδιαίτερα, ο Θουκυδίδης ως φιλοσοφικός ιστορικός. Με το Ίδρυμα Ωνάση έχουμε αναπτύξει την χορήγηση υποτροφιών σε σπουδαστές που μελετούν και καθηγητές που διδάσκουν αρχαία ελληνικά στο New School.

-Πώς εντάσσεται η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών στο New School;

Το τμήμα φιλοσοφίας του New School είναι ένα μάλλον ασυνήθιστο και μοναδικό τμήμα. Είναι διεπιστημονικό σύμφωνα με μια πολύ συγκεκριμένη «γερμανική» παράδοση. Ιδρύθηκε το 1933 από Γερμανοεβραίους καθηγητές που εκδιώχθηκαν από τα γερμανικά πανεπιστήμια μετά την άνοδο των Ναζί. Δημιούργησαν λοιπόν ένα άσυλο για εξόριστους πανεπιστημιακούς, μεταξύ των οποίων διακεκριμένοι διανοητές, όπως ο Άλφρεντ Σουτς, ο Κλοντ Λεβί-Στρος και, μεταγενέστερα, η Χάνα Άρεντ και ο Χανς Γιόνας. Όλοι τους καθιέρωσαν στο New School μια γερμανόφωνη παράδοση στην οποία η ελληνική αρχαιότητα κατείχε ανέκαθεν σπουδαία σημασία. Επομένως, ο τρόπος που κάνουμε φιλοσοφία είναι ουσιαστικά μέσα από την ιστορία της φιλοσοφίας που εδράζεται στην αρχαία ελληνική σκέψη και η σύνδεση της με τα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα. Και επειδή δεν έχουμε άφθονους οικονομικούς πόρους, οι υποτροφίες για διδακτορικούς φοιτητές και λέκτορες επιτελεί σπουδαίο ρόλο.

-Στην αρχαία Ελλάδα η ιδέα της προόδου ήταν μια άγνωστη έννοια. Στην εποχή μας παρατηρούμε το συναίσθημα να διαμορφώνει την πολιτική και οι κοινωνίες να επικεντρώνονται στο «εδώ και τώρα», αδιαφορώντας για την πρόοδο που μοιάζει με κάτι σκοτεινό. Γιατί λέτε;

Η πρόοδος είναι μια απαίσια ιδέα. Ευτυχώς που δεν υπήρχε ως έννοια στην αρχαία Ελλάδα! Η έννοια της προόδου εισάγεται στη Δυτική σκέψη από τον Ζωροαστρισμό και στη συνέχεια από τον Χριστιανισμό. Σταδιακά εκκοσμικεύεται μέσα από διαφορετικές εκδοχές του φιλελευθερισμού, οι οποίες είναι προσηλωμένες στην ιδέα της προόδου. Η ιστορία αντιμετωπίζεται μέσα από το εν λόγω φιλοσοφικό σχήμα, ενώ πίσω από την αποικιοκρατία συναντάμε, εκτός των άλλων, ως αφορμή την ιδέα της προόδου. Δυστυχώς, πρόκειται για μια καταστροφική εμμονή που εντάσσεται σε μια συγκεκριμένη θετικιστική παράδοση διανοητών του 19ου αιώνα, όπως ο Ογκίστ Κοντ και ο Ανρί ντε Σαιν-Σιμόν. Η μανία με την πρόοδο αποτυπώνεται, για παράδειγμα, στη σημαία της Βραζιλίας όπου διαβάζουμε το ρητό «Ordem e Progresso» («Τάξη και Πρόοδος»). Αλλά και οι Ηνωμένες Πολιτείες ιδρύθηκαν πάνω στην ιδέα της προόδου και αυτός είναι ένας από τους λόγους που τα πράγματα σήμερα βρίσκονται σε αυτή την θλιβερή κατάσταση.

-Πιστεύετε δηλαδή ότι η έννοια της προόδου είναι αποκομμένη από την ανθρώπινη φύση;

Όσο πιο σύντομα ξεφορτωθούμε την ιδέα της προόδου τόσο καλύτερο θα είναι για όλους. Το συναίσθημα ανέκαθεν καθόριζε την πολιτική. Δεν πρόκειται για κάτι καινούργιο. Αν ορισμένοι σήμερα εκπλήσσονται με αυτήν τη διαπίστωση, αυτό πρέπει να αποδίδεται κυρίως σε ιστορική άγνοια. Θα αναφέρω τον Τίτο Ανδρόνικο του Σαίξπηρ, όπου βλέπουμε ακριβώς γιατί η πολιτική διαμορφώνεται από τα συναισθήματα και όχι από ιδεολογικά σχήματα. Στην ελληνική αρχαιότητα, τα συναισθήματα είναι εξαιρετικά περίπλοκα και παρόλο που υπήρχε η ιδέα του μέτρου ως ενδεδειγμένη επιλογή ζωής, το αρχαίο ελληνικό δράμα είναι γεμάτο από ακραία συναισθήματα. Θλίψη, πένθος, οργή. Τα συναισθήματα συνδέονται άρρηκτα με του θεούς και οφείλω να παραδεχτώ ότι προτιμώ τους θεούς των αρχαίων Ελλήνων από τον Χριστιανικό θεό. Οι θεοί των αρχαίων Ελλήνων δεν δημιούργησαν καν τους ανθρώπους, γιατί οι άνθρωποι προϋπήρχαν. Οι θεοί των Ελλήνων ήταν περίπλοκα πλάσματα ενώ η σύσταση τους ήταν τα συναισθήματα. Πρωτόγονα και ισχυρά, συνδεδεμένα με το σεξ και τον έρωτα. Η αρχαία Ελλάδα προσφέρει έναν σύνθετο τρόπο στοχασμού πάνω στην ανθρώπινη φύση που παραμένει επίκαιρος.

-Ήταν ένας αρκετά μεταμοντέρνος κόσμος;

Πράγματι! Τολμώ μάλιστα να πω ότι δεν νομίζω ότι υπήρξε ποτέ στα αλήθεια αυτό που ορίζουμε νεωτερικότητα. Πρόκειται για μια ιδέα που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Η θεωρία ότι η νεωτερικότητα προήλθε από τον προ-νεωτερικό κόσμο και την αρχαιότητα, κατά την άποψη μου, παραμένει αβάσιμη. Είμαστε όλοι σύγχρονοι των αρχαίων Ελλήνων. Και η παραδοχή αυτή θέτει ένα ενδιαφέρον ερώτημα, καθώς κάτι άλλο που αφορά τους αρχαίους Έλληνες είναι ότι δεν γνωρίζουμε πολλά για αυτούς. Ξέρουμε αρκετά αλλά όχι τα πάντα. Επομένως, όπως έλεγε ένας φιλόσοφος του 19ου αιώνα «για να κάνουμε τους αρχαίους Έλληνες να μιλήσουν, πρέπει να τους ταΐσουμε με το δικό μας αίμα». Να τους αναβιώσουμε. Οι αρχαίοι που δημιουργούμε είναι οι δικές μας αντανακλάσεις και προβολές. Δημιουργούμε τον αρχαίο κόσμο που χρειαζόμαστε, ώστε να μπορέσουμε να ψυχαναιμιστούμε σε ποια φάση της ιστορίας βρισκόμαστε.

«Όσο πιο σύντομα ξεφορτωθούμε την ιδέα της προόδου, τόσο καλύτερο θα είναι για όλους»
occupy wall street

-H χειραγώγηση του συναισθήματος από τον Τραμπ και το συνολικότερο κύμα λαϊκισμού -δεξιού και αριστερού- είναι μια μορφή σύγκρουσης με την ιδέα της νεωτερικότητας;

Είναι μια σύγκρουση, όχι απαραίτητα συνειδητή. Μια σύγκρουση με μια συγκεκριμένη ερμηνεία του φιλελευθερισμού. Με τον κίνδυνο της γενίκευσης, θα σας πω ότι στους Αμερικάνους δεν αρέσει να τους λένε τι πρέπει να κάνουν ή πώς να σκεφτούν. Γενικά θέλουν τους αφήνουν στην ησυχία τους και να αισθάνονται ότι ο τρόπος που βλέπουν τα πράγματα είναι εντάξει. Με την κυβέρνηση Ομπάμα αλλά και με την προεκλογική καμπάνια της Χίλαρι Κλίντον πολλοί Αμερικάνοι ένιωθαν εκφοβισμό. Ακόμη και το αφήγημα που προσέφερε η Χίλαρι Κλίντον ήταν ένα τεράστιο λάθος σε επίπεδο πολιτικής τακτικής, αφού βασίστηκε σε πολιτικές της ταυτότητας και θέματα φύλου. Συμφωνώ με όλα αυτά τα ζητήματα αλλά σε επίπεδο πολιτικής δεν λειτουργούν. Στον αντίποδα, ο Τραμπ κατάφερε να αξιοποιήσει και να διεισδύσει σε ένα βαθύτερο και ενστικτώδες επίπεδο των συναισθημάτων, το οποίο επηρεάζει το πώς αισθάνονται οι άνθρωποι για τα πράγματα, τι θέλουν και τι δεν θέλουν από τη ζωή τους. Υπάρχει μια δόση ειλικρίνειας σε αυτό και εδώ εντοπίζουμε κάτι παράδοξο. Ο Τραμπ είναι ψεύτης αλλά υπάρχει μια ειλικρίνεια στα ψέμματα του!

-Πώς το εξηγείτε; Σίγουρα η πολιτική ανάλυση που έκανε ήταν περισσότερο μαρξιστική από εκείνη της Κλίντον, αφού έδωσε έμφαση στη συζήτηση για τον έλεγχο των πόρων στις ΗΠΑ, ενώ οι Δημοκρατικοί υπερασπίστηκαν την παγκοσμιοποίηση.

Ξέρετε στην Αμερική υπάρχουν τόσοι πολλοί άνθρωποι που δεν νιώθουν καθόλου «παγκοσμιοποιημένοι». Και δεν θέλουν και να νιώσουν. Καθόλου μάλιστα. Οι άνθρωποι που ζουν στη Νέα Υόρκη, καθώς και οι ελίτ στην Ανατολική και Δυτική ακτή νιώθουν σίγουρα «παγκοσμιοποιημένοι» γιατί είναι οι νικητές του κόσμου που αναδύθηκε τις τελευταίες δεκαετίες. Όμως οι περισσότεροι έχασαν και αυτός είναι ο λόγος που καταφεύγουν σε ιδέες της καταγωγής και της εθνικής ταυτότητας. Αυτό ακριβώς συνέβη στη Βρετανία και σαν Άγγλος το καταλαβαίνω απόλυτα.

«Υπάρχει κάτι παράδοξο. Ο Τραμπ είναι ψεύτης αλλά υπάρχει μια ειλικρίνεια στα ψέματα του!»
-Αλήθεια πως βλέπετε την Ευρώπη μετά το Brexit;

Είμαι ο λάθος άνθρωπος να ρωτήσετε. Έχω πολύ παράξενες απόψεις για την Ευρώπη.

-Έχετε υποστηρίξει ότι η Ευρώπη είναι ένα «σκοτεινό μέρος»...

Θα σας πω. Αν και πολιτικά ανήκω στην Αριστερά ποτέ δεν με έπεισε η ιδέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πιστεύω στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορικών αγαθών αλλά η ιδέα της πολιτικής και κοινωνικής ένωσης μου φαινόταν πάντα μεγάλο λάθος. Η επεξεργασία της ιδέας δεν ήταν αποτέλεσμα βαθιάς σκέψης με αποτέλεσμα να μην θεμελιωθεί ποτέ αποτελεσματικά, γεγονός που τεκμηριώνεται και από την αποτυχία να υιοθετηθεί ένα κοινό ευρωπαϊκό σύνταγμα. Συνεργάστηκα για πολλά χρόνια με τον Ερνέστο Λακλάου και συμφωνώ με την θεωρία του ότι η πολιτική είναι ο λαϊκισμός. Είναι γιατί χρειάζεται να διαμορφώσεις έναν δημοφιλή κόσμο αν κάνεις το επάγγελμα του πολιτικού. Στην Ελλάδα ο ΣΥΡΙΖΑ παρήγαγε αριστερό λαϊκισμό αλλά στην Ευρώπη μάλλον ο δεξιός λαϊκισμός έκλεψε τα συναισθήματα των πολιτών.

-Ποια θεωρία πιστεύετε ότι βοηθάει ερμηνευτικά να καταλάβουμε τι συμβαίνει σήμερα, προσφέροντας λύσεις υπό το πρίσμα των εναλλακτικών επιλογών και της χειραφέτησης;

Κατά τη γνώμη μου η απάντηση είναι πολύ απλή. Το δράμα. Ο καθένας μπορεί να επιλέξει το δράμα του. Το αρχαίο ελληνικό δράμα, όπως και το έργο του Σαίξπηρ, προσφέρουν μια ολοκληρωμένη εικόνα για το ποιοι πραγματικά είμαστε και ποιοι πιθανόν θα γίνουμε. Για αυτό το λόγο διδάσκω αρχαίο ελληνικό δράμα. Χαρτογραφεί τα πάντα και φανερώνει ότι οποιονδήποτε πολιτικό φορέα και αν δημιουργήσουμε δεν θα καταφέρουμε να εξαλείψουμε από την ιστορία τον ρόλο της βίας και της διαφθοράς. Και αν μας υπενθυμίζει σήμερα κάτι το αρχαίο ελληνικό δράμα είναι ότι ακόμη και να ζούμε σε μια κατάσταση που δεν υπάρχει πόλεμος, τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν πολύ γρήγορα. Για αυτό οφείλουμε να κατανοούμε τις λεπτές «πτυχώσεις» της ιστορίας και της ταυτότητας που έχουν καταγραφεί τόσους αιώνες πριν, ώστε να αναγνωρίζουμε εγκαίρως τη συνάφεια τους με την στάση απέναντι σε όσα συμβαίνουν σήμερα. Αν θέλει κάποιος να ερμηνεύσει φαινόμενα όπως ο Τραμπ μπορεί να το πετύχει μόνο μέσα από μια θεατρική προσέγγιση. Γιατί αυτό που έχουμε απέναντι μας είναι ταυτόχρονα ψευδαίσθηση και πραγματικότητα. Όταν βλέπουμε θέατρο γνωρίζουμε ότι αυτό που βλέπουμε είναι ψέμα αλλά αισθανόμαστε ότι είναι πραγματικό γιατί αντηχεί μέσα μας θεμελιώδεις αλήθειες. Επομένως, για να προσεγγίσουμε την τρέχουσα κατάσταση, πρέπει να αξιοποιήσουμε την νοημοσύνη και τη λεπτότητα που εμπεριέχει η θεατρική ερμηνευτική.

-Ακούγεται μια ωραία άσκηση κατανόησης και διεξόδου σε ατομικό επίπεδο. Στο πλαίσιο της realpolitik λειτουργεί εξίσου ως μέθοδος;

Νομίζω ότι εδώ που βρισκόμαστε κανείς δεν διαθέτει όραμα για το αύριο. Δείτε την περίπτωση του κινήματος Occupy Wall Street στο οποίο είχα εμπλακεί και προσωπικά. Ενώ λειτούργησε σε σε επίπεδο συμμετοχής και κινητοποίησης των ανθρώπων δεν υπήρχε ιδέα για το επόμενο βήμα με αποτέλεσμα να υποχωρήσει. Το ίδιο είδαμε και στη περίπτωση της Αραβικής Άνοιξης. Συγκεντρώθηκαν τόσοι άνθρωποι και τα social media συντόνισαν την κινητοποίηση στη πλατεία Ταχρίρ και ένας δικτάτορας έπεσε. Σύντομα, όμως, οι ίδιοι άνθρωποι που τον έριξαν, έκαναν έκκληση στο στρατό να αναλάβει εκ νέου την εξουσία και να επιβάλλει έναν νέο δικτάτορα. Γιατί; Επειδή οι μοναδικοί άνθρωποι, οι οποίοι ήταν οργανωμένοι με τρόπο ορθολογικό και πολιτικό ήταν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι. Σήμερα η τεχνολογία προσφέρει απίθανους τρόπους οργάνωσης και διασύνδεσης, ώστε οι άνθρωποι να ενώνονται και να διαδηλώνουν. Εκείνο που απουσιάζει είναι η διαμόρφωση ενός νέου πολιτικού οράματος.

trump theatre
«Αν θέλει κάποιος να ερμηνεύσει φαινόμενα όπως ο Τραμπ μπορεί μόνο μέσα από μια θεατρική προσέγγιση»
-Τα social media, βέβαια, δημιουργούν μια απόσταση από τα πράγματα, βασίζονται αρκετά σε μια ναρκισσιστική αντίληψη των πραγμάτων.

Ναι ή παράγουν ψευδο-πολιτική. Δίνουν την ψευδαίσθηση της συμμετοχής και αυτό είναι αρκετά ανησυχητικό. Ταυτόχρονα ενδυναμώνουν και αποθαρρύνουν. Μπορείς να φτιάξεις γρήγορα μια ομάδα και να δημιουργήσεις απίθανα πράγματα αλλά στο τέλος τίποτα δεν δείχνει να αλλάζει. Τα προσωπικά δεδομένα σου συλλέγονται από επιχειρήσεις και διαφημιστικές εταιρείες και όλη η μηχανή συνεχίζει να λειτουργεί άριστα. Η ιδιομορφία με την περίπτωση Τραμπ συνίσταται στο ότι ενώ από τη μια πλευρά οι φιλελεύθεροι αισθάνονται βαθιά προσβεβλημένοι από τις πολιτικές αποφάσεις του και τις συνέπειες τους, από την άλλη πλευρά δείτε το κλίμα που επικρατεί στη Γουόλ Στριτ από τις 8 Νοεμβρίου και έπειτα. Είναι όλοι τους πραγματικά χαρούμενοι. Γιατί συνειδητοποίησαν ότι το σύστημα δεν πρόκειται ούτε να αλλάξει ούτε να υπονομευθεί. Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική τάξη πραγμάτων μέσω της οποίας διασφαλίζεται η εξουσία παραμένει ανέπαφη.

-Γιατί στη σκηνή παίζεται ένα θέαμα που μας κρατά απασχολημένους;

Aκριβώς αυτό.

-Πρέπει, όμως, να παραδεχθούμε ότι παράλληλα με την αποκαλούμενη post truth πραγματικότητα υπάρχει μια αναβίωση της θρησκείας. Αποτελεί και πάλι διέξοδο και απόδραση για πολλούς ανθρώπους. Γιατί;

Έγραψα το 2012 ένα βιβλίο με τίτλο «Η Πίστη των Άπιστων» (Faith of the Faithless), το οποίο ήταν και μια πειραματική άσκηση πάνω στη διερεύνηση της πολιτικής θεολογίας. Εχω μια περίπλοκη σχέση με τη θρησκεία: είμαι εχθρός της εκκοσμίκευσης αλλά ταυτόχρονα και άθεος. Λαμβάνω πολύ σοβαρά υπόψη μου τη θρησκεία, με συναρπάζει. Γοητεύομαι από τις διαφορές και τις πολιτικές διαμάχες ανάμεσα στον Δυτικό και τον Ανατολικό Χριστιανισμό. Η θρησκεία έχει την ικανότητα να διεισδύει και να αναμοχλεύει όλες τις διαβαθμίσεις των συναισθημάτων που νιώθουμε με τρόπο περισσότερο διαπεραστικό από οτιδήποτε. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να το παραδεχθούμε, να το αναγνωρίσουμε και να το αναλύσουμε. Πρέπει, επίσης, να οργανώσουμε ένα κίνημα αντίστασης, το οποίο θα είναι οργανωμένο γύρω από μια ορισμένη ιδέα πίστης. Η ιδέα ότι μπορούμε να απελευθερωθούμε από τη θρησκεία είναι λαθεμένη. Αντίθετα, χρειάζεται να κατανοήσουμε πώς λειτουργεί η θρησκεία, ώστε να χρησιμοποιήσουμε την ενέργεια της με διαφορετικούς τρόπους.

-Δηλαδή με ποιο τρόπο;

Ο Χριστιανισμός αποτελεί θαυμάσιο παράδειγμα για αυτό που λέω. Σε μεγάλο βαθμό ο Χριστιανισμός ήταν μια αντιδραστική παράδοση ηθικής που βασίστηκε σε όλες εκείνες τις μεταφυσικές δοξασίες αλλά έχει υπάρξει και ένα πρωτοφανές όχημα για διαφωνία, διαμαρτυρία και μεταρρύθμιση. Στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορεί να υπάρξει καμιά αλλαγή χωρίς την Βίβλο. Το μοναδικό βιβλίο που γνωρίζουν όλοι οι άνθρωποι στην Αμερική και ενδιαφέρονται για αυτό είναι η Βίβλος. Είναι αυτό το χαρακτηριστικό που κάνει τον Χριστιανισμό να αποτελεί θεμελιώδες συστατικό της ζωής των αφροαμερικανών. Αντίστοιχα δεν μπορεί κάποιος να καταλάβει το οτιδήποτε για την αφροαμερικανική κοινότητα, χωρίς να γνωρίζει το θρησκευτικό σκέλος της. Η θρησκεία, δηλαδή, δεν έχει λειτουργήσει απλώς σαν παρηγοριά, αλλά είναι μια μέθοδος ενδυνάμωσης και εν δυνάμει πολιτικής δράσης. Ενώνει τους ανθρώπους.

simon critchley

«Η θρησκεία έχει την ικανότητα να διεισδύει και να αναμοχλεύει όλες τις διαβαθμίσεις των συναισθημάτων που νιώθουμε. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να το παραδεχθούμε, να το αναγνωρίσουμε και να το αναλύσουμε.»
-Τι θα λέγατε σε έναν νεαρό Έλληνα που ζει σε μια χώρα που του στερεί ένα εναλλακτικό όραμα λόγω της διαρκούς κρίσης;

Πρέπει να βρει ανθρώπους που του μοιάζουν και να κάνουν κάτι μαζί. Στα 70s στην Αγγλία ήμουν πανκ. Ήταν και τότε μια εποχή μεγάλης αυταπάτης και οι περισσότεροι ήμασταν νιχιλιστές. Βρήκαμε όμως ο ένας τον άλλον. Δημιουργήσαμε έναν τρόπο να εκφραστούμε αισθητικά μέσα από την μουσική και αυτό είχε απρόβλεπτες συνέπειες και άλλαξε θεμελιωδώς τον τρόπο που σκεφτόμασταν ζητήματα όπως το γένος και η φυλή. Όπως οι περισσότεροι Άγγλοι της γενιάς μου μεγάλωσα με ρατσιστικά πρότυπα. Ακούγοντας όμως ρέγγε και πηγαίνοντας σε πάρτι που σύχναζαν Τζαμαϊκανοί έμαθα να βλέπω τα πράγματα εναλλακτικά.

Το πρόβλημα που έχετε στην Ελλάδα ήταν ανέκαθεν το κράτος. Έχει αποκτήσει μια δομή με ασήκωτο βάρος για όλους. Θυμάμαι όταν είχα έρθει στην Ελλάδα την γυναίκα που με υποδέχθηκε στο αεροδρόμιο. Είχε μόλις απολυθεί από την δουλειά της και μου έλεγε ότι τα πράγματα ήταν πάντα χαοτικά. Η μια απάντηση στο χάος είναι η απόγνωση, αλλά από την άλλη πλευρά υπάρχουν Έλληνες με αληθινά υπέροχες ικανότητες. Είμαι διαρκώς εντυπωσιασμένος από τον τρόπο που σκέφτονται οι Έλληνες, και όχι μονάχα σε πολιτικό επίπεδο. Και θα προσθέσω και κάτι άλλο. Aν υπάρχει στην ιστορία ένας λαός που έχει μάθει να επιβιώνει σε σκοτεινές εποχές, αυτοί είναι οι Έλληνες!

http://www.huffingtonpost.gr/2017/03/23/culture-interview-simon-critchley_n_15565550.html?utm_hp_ref=greece