Παιδιά Κακοποιούνται Μέσα κι Έξω από Ιδρύματα Ενώ Εμείς Κοιτάμε τη Δουλίτσα μας

Ξέρετε ποιο είναι το αμέσως χειρότερο πράγμα αυτού που συνέβη στο οικοτροφείο του Πειραιά; Η συγκάλυψη.
Μερικές μέρες πριν, το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Αθήνας καταδίκασε τον πρώην Πρόεδρο του Οικοτροφείου Πειραιά «Παιδικό Σπίτι», Κωνσταντίνο Λαλαούνη, σε ποινή 40 ετών χωρίς αναστολή, όταν τον έκρινε ένοχο για τα κακουργήματα της κατά συρροή και κατ’ εξακολούθηση αποπλάνησης ανηλίκων και
κατάχρησης ανηλίκων σε ασέλγεια, αλλά και της ενδοοικογενειακής σωματικής βλάβης από εργαζόμενο σε φορέα παροχής μέριμνας.

Τα παιδιά που καλέστηκαν να καταθέσουν κατά την ακροαματική διαδικασία, ανέφεραν πως ο καταδικασθείς προέβαινε σε θωπείες στα γεννητικά όργανα και στα οπίσθια, φιλιά στον λαιμό, δαγκώματα στα χείλη, αυνανισμό στο ασανσέρ του οικοτροφείου, στις τουαλέτες και στις αποθήκες, αλλά και στο σπίτι του. Ανάμεσα στους ανήλικους, βρισκόταν και ένας 13χρονος με μικρή διανοητική στέρηση, ενώ ο πρώην πρόεδρος του οικοτροφείου συνήθιζε να διαλέγει τους πιο αδύναμους ανήλικους για τις πράξεις του και φρόντιζε να τα απομονώνει από το φιλικό και οικογενειακό τους περιβάλλον.

Στον απόηχο της παραπάνω είδησης, αυτό που μένει να ειπωθεί και να σημειωθεί είναι η εγκληματική αδιαφορία των εμπλεκόμενων. Όπως έγινε γνωστό, ένα από τα παιδιά είχε αποκαλύψει σε ιερέα όσα βίωνε εκεί και ο ιερέας αντί να κάνει κάτι γι’ αυτό, απλώς ενημέρωσε τον Κωνσταντίνο Λαλαούνη, με τον οποίο είχε φιλικές σχέσεις.

Πριν από λίγα χρόνια, μια ανάδοχη μητέρα και μια παιδαγωγός σε άλλο ίδρυμα είχαν ενημερώσει προφορικά τον Συνήγορο του Παιδιού, Γιώργο Μόσχο, ότι πρώην τρόφιμοι του οικοτροφείου είχαν πέσει θύματα σεξουαλικής κακοποίησης. Ο ίδιος δεν προχώρησε σε αυταπάγγελτη έρευνα τότε για την υπόθεση, ενώ στον παρελθόν είχε δηλώσει ότι τον συνδέουν φιλικές σχέσεις με τον Κ. Λαλαούνη. Ο Συνήγορος του Παιδιού κινήθηκε μόνο όταν μια καθηγήτρια υπέβαλε γραπτή αναφορά που αφορούσε στο ίδιο θέμα.

Ο Κωνσταντίνος Λαλαούνης είχε διατελέσει Προϊστάμενος Διεύθυνσης του Δικαστηρίου Ανηλίκων Πειραιά επί 40 χρόνια και ως εκ τούτου αποφάσιζε για την τύχη παιδιών επί τέσσερις δεκαετίες. Όσο για τις φωνές που τον θέλουν να είναι θύμα πλεκτάνης ώστε τα παιδιά να διεκδικήσουν χρηματική αποζημίωση, θα πρέπει να αναλογιστούν πως τα παιδιά καλέστηκαν να καταθέσουν χωρίς να έχουν υποβάλει μήνυση τα ίδια.

Ο Κωνσταντίνος Λαλαούνης κατά την απολογία του, είπε: «Δεν έχω κάνει τίποτα, αρνούμαι τις κατηγορίες και μάρτυς μου ο Χριστός».


Ο κληρικός που βρέθηκε κατηγορούμενος για βιασμό και απόπειρα βιασμού εις βάρος έξι κοριτσιών
Τον Θεό είχε επικαλεστεί και ο ιερέας Πέτρος Παπουτσάκης πριν από λίγα χρόνια, όταν τον Ιανουάριο του 2000 καθόταν στο εδώλιο του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου Χαλκίδας.  «Στο όνομα του Θεού, σας διαβεβαιώνω κύριοι δικαστές ότι είμαι αθώος», είχε πει τότε. Ο 82χρονος τότε ιερέας αντιμετώπιζε την κατηγορία ότι βίαζε ανήλικα κορίτσια τα οποία είχαν αναζητήσει στέγη στο ίδρυμα για ορφανά και άπορα παιδιά, που διηύθυνε ο υπερήλικας ιερωμένος στην Αγία Παρασκευή. Ένα από τα κορίτσια εξομολογήθηκε τα όσα βίωνε σε μία από τις παιδαγωγούς που απασχολούνταν στις σχολικές εγκαταστάσεις του, το 1995. Ακολούθησαν οι συζητήσεις με πέντε ακόμη οικότροφους, που διατύπωσαν την ίδια κατηγορία. Σύντομα, το θέμα απασχόλησε τη Δικαιοσύνη και ο κληρικός βρέθηκε κατηγορούμενος για βιασμό και απόπειρα βιασμού εις βάρος των έξι κοριτσιών. Οι δικαστές καταδίκασαν τον ιερέα σε κάθειρξη 30 ετών, που συγχωνεύθηκε σε 20 έτη.

Ο Παπουτσάκης οδηγήθηκε στις φυλακές, αφέθηκε όμως ελεύθερος σχετικά σύντομα, όταν επικαλέστηκε λόγους υγείας. Εν τω μεταξύ, είχε ασκήσει έφεση. Η δίκη στον δεύτερο βαθμό, δύο χρόνια αργότερα, δεν ολοκληρώθηκε ποτέ αφού ο κατηγορούμενος ιερωμένος επικαλέστηκε ανήκεστο βλάβη της υγείας του που συντελέστηκε το διάστημα της κράτησής του, με αποτέλεσμα να μην ολοκληρωθεί ποτέ η διαδικασία της δίκης.

Η υπόθεση βιασμού ανήλικου στο «Παπάφειο»
Το Μάρτιο του 2012 ξεκίνησε μια άλλη υπόθεση που ήρθε στο φως μόλις πέρυσι τον Απρίλιο και μας πάγωσε όλους. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του VICE, ανήλικος τρόφιμος του «Παπαφείου» Ιδρύματος στη Θεσσαλονίκη, ηλικίας επτάμιση ετών τότε, εκμυστηρεύτηκε στην κοινωνική λειτουργό του ιδρύματος ότι το προηγούμενο βράδυ ένας άλλος τρόφιμος, ηλικίας 13 ετών, τον είχε βιάσει. Η κοινωνική λειτουργός φέρεται να ενημέρωσε τον διευθυντή και τη διοίκηση του ορφανοτροφείου, ώστε να επιληφθούν στη συνέχεια οι αρμόδιες δικαστικές Αρχές. Ωστόσο, όπως προέκυψε, εκτός από την αναφορά της κοινωνική λειτουργού, δεν έγινε καμία περαιτέρω κίνηση. Δεν ενημερώθηκε ούτε η Αστυνομία, ούτε η Εισαγγελία Ανηλίκων. Η υπόθεση φέρεται να αντιμετωπίστηκε σαν να μην έγινε ποτέ και ο επτάχρονος έμεινε απροστάτευτος.

Λίγο καιρό μετά, τον Ιούνιο του 2012, το ίδιο παιδί κατήγγειλε ότι είχε πέσει για δεύτερη φορά θύμα βιασμού από τον ίδιο ανήλικο και άλλους τροφίμους του ιδρύματος – μάλιστα χρειάστηκε να διακομιστεί στο νοσοκομείο. Τα μέλη της διοίκησης του ορφανοτροφείου θορυβήθηκαν και μόνο τότε ενημέρωσαν την Αστυνομία και το τμήμα Προστασίας Ανηλίκων. Συνολικά έξι παιδιά, ηλικίας από 10 ως 13 ετών, παραπέμφθηκαν στο Δικαστήριο Ανηλίκων, κατά περίπτωση για «βιασμό», «αποπλάνηση» και «προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας».

Ωστόσο, ο Μητροπολίτης Άνθιμος, ως διευθυντής του ιδρύματος, και τα πέντε μέλη του διοικητικού συμβουλίου του ορφανοτροφείου κρίθηκε πως δεν συγκάλυψαν την υπόθεση βιασμού κατ’ επανάληψη ανήλικου τροφίμου από άλλους ανήλικους. Το δικαστικό συμβούλιο έκρινε ότι τα μέλη της διοίκησης του ιδρύματος δεν κουκούλωσαν την υπόθεση που πάγωσε την κοινή γνώμη, αντίθετα «έπραξαν όλες τις προβλεπόμενες από τον νόμο ενέργειες».

Η υπόθεση θα έμενε στο σκοτάδι, αν τον Οκτώβριο του 2015 η αντεισαγγελέας Εφετών Θεσσαλονίκης, Ειρήνη Χρυσογιάννη, είχε δεχθεί να αρχειοθετήσει το τμήμα της δικογραφίας που αφορούσε τις ευθύνες της τότε διοίκησης. Αντίθετα, η εισαγγελέας θεώρησε ότι υπήρχαν επαρκή στοιχεία που έδειχναν προσπάθεια για κουκούλωμα της υπόθεσης. Ο φάκελος βγήκε ξανά από το συρτάρι και σε βάρος πέντε μελών της τότε διοίκησης, ασκήθηκε ποινική δίωξη για τα αδικήματα της «παράβασης καθήκοντος» και της «υπόθαλψης εγκληματία». Το ίδιο συνέβη και σε βάρος του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, Άνθιμου, ο οποίος λόγω ιδιότητας είναι εξ οφίτσιο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του ορφανοτροφείου. Το Δικαστήριο Ανηλίκων, το οποίο δεν επιβάλλει ποινές, αλλά αναμορφωτικά και θεραπευτικά μέτρα, αποφάσισε τελικά για τους έξι ανήλικους ότι πρέπει να απομακρυνθούν από το «Παπάφειο» και ότι η άσκηση της επιμέλειάς τους θα ανατεθεί σε ανάδοχες οικογένειες.


Η συγκάλυψη
Αυτά είναι μόνο ελάχιστα παραδείγματα για το τι μπορεί να συμβεί σε δομές και ιδρύματα. Ενδεχομένως να μην είναι ο κανόνας, αλλά ελάχιστες ζοφερές εξαιρέσεις. Ωστόσο, όταν έχουμε να κάνουμε με παιδιά, η Πολιτεία οφείλει να έχει τόσους ελεγκτικούς μηχανισμούς ώστε να μην υπάρχουν τέτοια κρούσματα. Κρούσματα που μπορεί να μην καταγγελθούν ποτέ λόγω της ντροπής ή του φόβου. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα εγκλήματα σεξουαλικής φύσης που έχουν ως θύματα παιδιά, αργούν να παραγραφούν περισσότερο από άλλα γιατί αργούν να φτάσουν στη δικαιοσύνη. Ένα παιδί συνήθως κακοποιείται από ανθρώπους του οικογενειακού περιβάλλοντος, που με απειλές και χειραγώγηση τα κατευθύνει έτσι ώστε να σκέφτονται πως δεν πρέπει να μιλήσουν σε κανέναν γι’ αυτό.

Φυσικά η κακοποίηση παιδιών δεν αφορά μόνο τα ιδρύματα, ούτε μονάχα τις μικρές ηλικίες. Δεν αφορά μόνο την σεξουαλική κακοποίηση, αλλά κάθε είδους κακοποίηση – λεκτική, σωματική, ψυχολογική, ρατσιστική. Είτε αυτή η κακοποίηση είναι προϊόν ενδοοικογενειακής βίας πίσω από τις κλειστές πόρτες μιας πολυκατοικίας είτε σχολικού εκφοβισμού, προκαλεί τραύματα και πολλές φορές μας φέρνει αντιμέτωπους με ακόμη πιο εγκληματικές καταστάσεις. Και το χειρότερο μέρος της κακοποίησης που μπορεί να βιώνει ένα παιδί είναι η αδιαφορία από τους ανθρώπους που την αντιλαμβάνονται.

Η αδιαφορία που είναι μέρος αυτής της κουλτούρας, που μας θέλει «να κοιτάμε τη δουλειά μας», συνιστά συγκάλυψη. Και είναι ίσως χειρότερη από τις άρρωστες διαθέσεις των παιδεραστών, των τραμπούκων και των δολοφόνων. Κάθε φορά που ένα παιδί ξυλοκοπείται και οι γείτονες το ακούνε χωρίς να κάνουν τίποτα, κάθε φορά που μια δασκάλα παρατηρεί μια μελανιά χωρίς να ρωτήσει «Σου συνέβη κάτι;», κάθε φορά που οι αρμόδιοι φορείς δεν κινούνται άμεσα και κάθε φορά που «κοιτάμε τη δουλειά μας» αδιαφορώντας, γινόμαστε μέρος αυτής της κακοποίησης.


Ο Άλεξ και ο Βαγγέλης
Ποιος μπορεί να ξεχάσει την υπόθεση του Άλεξ στη Βέροια όπου μια τοπική κοινωνία άφηνε τη μητέρα του να ψάχνει για το σώμα του γιου της χωρίς να μιλά στην Αστυνομία; Τον Άλεξ τον πείραζαν επειδή ήταν «γυαλάκιας» χωρίς τα ίδια τα παιδιά να αντιλαμβάνονται τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον. Ωστόσο, οι δάσκαλοι του σχολείου και οι άνθρωποι της γειτονιάς που αντίκρυζαν τους τραμπουκισμούς σε βάρος του, θα έπρεπε να έχουν κάνει κάτι άμεσα. Θα είχαν σώσει τη ζωή του Άλεξ, αλλά και τη ζωή των παιδιών που στιγματίστηκαν όταν ακόμη σε προεφηβική ηλικία χαρακτηρίστηκαν δολοφόνοι. Ποιος ξέρει τι βίωναν και τα ίδια στο οικογενειακό τους περιβάλλον και τι τα οδήγησε στην οργή, το bullying και το έγκλημα.

Ποιος μπορεί να ξεχάσει την υπόθεση του Βαγγέλη Γιακουμάκη; Έπρεπε να κυκλοφορήσει το βίντεο με τις χειρονομίες, τις βιαιοπραγίες και τους χαρακτηρισμούς για να συνειδητοποιήσει το πανελλήνιο τι βίωνε ο Βαγγέλης, που δεν ήταν «αρκετά νταής» για ορισμένους. Ολόκληρη η σχολή παρατηρούσε τι συνέβαινε κι όμως αργότερα μέλη της έβγαιναν σοκαρισμένα στα τηλεοπτικά παράθυρα, μην μπορώντας να πιστέψουν τι του είχε συμβεί.

Οι εκπαιδευτικοί που είναι εκείνοι οι οποίοι έχουν τις μεγαλύτερες πιθανότητες να μάθουν για τα κρούσματα ενδοοικογενειακής βίας, σεξουαλικής κακοποίησης ή εκφοβισμού, έχουν υπηρεσιακό καθήκον να δρουν άμεσα. Οι συμμαθητές, οι γείτονες, ο φιλικός και ο κοινωνικός περίγυρος όσων βάλλονται από κάθε είδους κακοποίηση, έχουν επίσης καθήκον να ενεργούν, να ειδοποιούν, να αποτρέπουν. Να σταματήσουμε να κοιτάμε τη δουλίτσα μας. Να μη μένει κανείς μόνος του απέναντι στην αδικία.

Γράφει η Άννα Νίνη για το VICE