Αρχαία ελληνικά: Η γλώσσα μας!

του Στέλιου Συρμόγλου
Κάποιων πασχόντων από βαρειάς μορφής διαστροφή, με επακόλουθο την καλλιέργεια της “απαξίωσης” των ελληνιστικών αξιών. Σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που η διαστροφή στη σκέψη, στο
συναίσθημα και στη βούληση να εκφράζεται κυρίως στην παραποίηση της εθνικής μας ιστορίας και στον ευτελισμό της γλώσσας μας…

Δεν πρόκειται να αναλύσω το απόσπασμα από τη χθεσινή ομιλία της Ρεπούση στη Βουλή περί “νεκρής γλώσσας”, αναφερόμενη μεταξύ των άλλων, στην αρχαία ελληνική γλώσσα. Και δεν πρόκειται να εισβάλλω στην προσχηματικά ευγενική και κοινότοπη λογική περί “σεβασμού της άποψης…” κι άλλα παρόμοια φληναφήματα. Καθόλου μα καθόλου δεν σέβομαι ανερμάτιστες απόψεις, που ίσως υποκρύπτουν και δόλο. Και δεν αναλύω τη συγκεκριμένη άποψη ελαφρόνοιας, γιατί το γνωστικό μου αντικείμενο δεν είναι η χυψοδιαγνωστική. Δεν διεκδικώ το ρόλο του “ψυχοτόμου” της Μαρίας Ρεπούση.
Αρύομαι ωστόσο από την επίμαχη και κατάπτυστη φράση της περί “νεκρής γλώσσας”, για να καταθέσω κάποιες απόψεις μου σχετικές με τα Αρχαία Ελληνικά, τη Γλώσσα μας!..
Η μελέτη του αρχαίων ελληνικών από το πρωτότυπο έχει πρωταρχική σπουδαιότητα, γιατί οδηγεί τη σκέψη στο γνήσιο αρχέγονο νόημα των όντων. Η γλώσσα είναι ο απαλότερος και ο πλέον εύθραυστος δονισμός. Είναι το απίτι του Είναι. Στο κατάλυμά του οικεί ο άνθρωπος. Κανένα πράγμα δεν υπάρχει όπου η λέξη έχει θραυστεί. Η ελληνική γλώσσα είναι η δυναμικότερη και συγχρόνως η πνευματικότερη. Εκείνο που εκφράζει είναι ενώπιον μας. Από τη λέξη φτάνουμε αμέσως στην ουσία του ίδιου του όντος κι όχι πρώτα μπροστά σε μια απλή ρηματική σημασία.
Η ρόδινη, λεπτοφυής και ενιαία γλώσσα μας είναι ταυτόχρονα δυναμικό όργανο στοχασμού και διάνοιξης των πνευματικών οριζόντων. Είναι θείος όλβος που μας κάνει διάβροχους από την ευγένεια των αισθημάτων και των ιδεών της. Η ανάγκη της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών τότε μόνο θα γίνει κατανοητή πόσο απαραίτητη είναι, όταν συνειδητοποιηθεί βαθύτερα η ουσία και η λειτουργία της γλώσσας.
Ο λόγος των αρχαίων Ελλήνων είναι θεουργικός. Αυτό σημαίνει ότι μέσω της γλώσσας αυτής αποκαλύφθηκε, φανερώθηκε το Είναι. Μέσω αυτής ακούστηκε η φωνή των μυστηρίων. Μέσω αυτής εκφράστηκε η ουσία του σύμπαντος κόσμου. Ο ελληνικός λόγος κατόρθωσε να παγιώσει λογικές κατηγορίες και έννοιες επάνω στις οποίες οικοδομήθηκε π πανανθρώπινος πολιτισμός. Γι’ αυτό και επαίτες οι επερχόμενες εποχές αναγκάστηκαν να συναλλάσσονται πνευματικά και να ανοίγουν διάλογο μαζί της!..
Ο λόγος είχε ζευχθεί στην υπηρεσία και της ιδέας και της ζωής. Αν δεν έρθουμε σε άμεση κοινωνία με το αρχαίο κείμενο, κινδυνεύουμε να χάσουμε τους πλέον εύγεστους χυμούς του αρχαίου ελληνικού πνεύματος. Είναι σαν να θέλουμε να κλείσουμε το παράθυρο της ψυχής και του νού μας, για να μην εισέρχονται η θεία μελωδία και οι ουράνιες μολπές της κλασσικής Ελλάδας.
Τα κείμενα των Αρχαίων Ελληνικών και η σπουδή τους οξύνουν τουλάχιστον, όσο τα μαθηματικά, την νόηση του ανθρώπου. Επιπλέον, γεωργούν το συναίσθημα και ευρύνουν τις εσωτερικές διαστάσεις του ανθρώπου. οι μεταφράσεις,όσο καλές κι αν είναι, δεν αντικαθιστούν το πρωτότυπο. Οχι μόνο δεν μπορούν να αποδώσουν το πνεύμα του πρωτότυπου κειμένου, αλλά και επειδή λείπει απ’ αυτές η γλώσσα και η μορφωτική της αξία. Αυτό δεν σημαίνει κατάργηση της διδασκαλίας των Αρχαλιων Ελληνικών από μεταφράσεις, αλλά συνδυασμό κειμένου και μετάφρασης, για την αποτελεσματικότερη σπουδή του αρχαίου ελληνικού λόγου.
Ολη αυτή η συλλογιστική πρέπει να ενταχθεί μέσα στο πλαίσο ενός σοβαρού παιδευτικού προγράμματος, για την αναβίωση των Ανθρωπιστικών Γραμμάτων στον τόπο μας. Ο αρχαίος ελληνικός λόγος πρέπει να ξαναγίνει οδηγός της Νεοελληνικής μας ζωής, για να βλαστήσουν κάποιες αρετές που χάθηκαν. Η γνώση της αρχαίας γλώσσας μας θα βοηθήσει στην ορθή διατύπωση των διανοημάτων μας. θα κερδίσουμε σε σαφήνεια, καθαρότητα, ευστοχία και εσωτερική πειθαρχία. Θα ανέλθει ο δείκτης της μόρφωσής μας, του ανθρωπισμού και του πολιτισμού μας.
Θα εμπλουτιστεί το νεοελληνικό λεξιλόγιο μας, που πάει να συρρικνωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να περιοριστεί σε μια μόνο λέξη, η οποία κοντεύει να γίνει εθνική μας τροφή!..Γιατί το γλωσσικό μας όργανο που ευτύχησε να οριοθετήσει το φιλοσοφικό προβληματισμό, τείνει να εκμετρήσει το ζην στο ατροφικό στόμα της νεοελληνικής απαιδευσίας. Ο δε τραγικός λόγος που ιχνηλάτισε ποιητικά το ωκεάνειο βάθος του πεπρωμένου μας, θα κρεουργηθεί ποιοτικά από τους απροσδιόνυσους επιγόνους. Η στίλβουσα καλλιέπεια της ρητορείας, η γεωμετρική συμμετρία των φιλοσοφικών ορισμών και η μετάρσια εικονοπλασία της ποίησης, θα παφλάζουν ως διάλεξη περί χρωμάτων σε τυφλούς…
Και όπως φαίνεται η… έρημος της γλώσσας μας ολοένα μεγαλώνει, ενώ η όρθια ψευδοδιανόηση των καφέ της Βουκουρεστίου και του Κολωνακίου, ρίχνει κροκοδείλια δάκρυα επί των ποταμών Βαβυλώνος για την “κατάντια” της νεολαίας και της σχέσης της με τη γλώσσα…Και είναι οι ίδιοι που ημιμαθείς, με λεκτική ευήθεια και Ιανού δεινότεροι, συνέβαλαν τα μέγιστα να εκκολάπτονται απόψεις τύπου Ρεπούση…
Γιατί είναι πλέον αναντίλεκτο πως όποιοι μετέλαβαν από το νάμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και παιδείας, αυτοί γνωρίζουν να χειρίζονται μια όμορφη και πλούσια νεοελληνική. Οσοι γεύτηκαν το θάμα της αρχαίας παιδείας μπορούν να εκτιμήσουν και να βιώσουν τους ψαλμούς, τους ύμνους, τα βυζαντικά κείμενα, τα Ιερά Ευαγγέλια. και να γνωρίσουν έτσι το βαθύτερο ψυχισμό που κρύβουν ή μπορούν να χαρούν το φωτόχαρο πρωινό ή το πράο δειλινό του Παπαδιαμάντη.
Οι άλλοι; Οι άλλοι θα πέσουν θύματα μιας γλωσσικής πενίας, που προδίδει πως το έθνος μας βρίσκεται σε κωματώδη πνευματική κατάσταση. Η λέξη είναι δίαυλος για να ξενοδοχείται στο πραγματικό νόημα του κειμένου και να κατανοούμε όχι περίπου, αλλά ακριβώς, αυτό που επιζητεί να εκφράσει ο συγγραφέας. Για να μάθουν αυτές τις λέξεις, για να γνωριστούν και να γίνουν “φίλοι” με την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσαα τα παιδιά τους, πολλοί Ευρωπαίοι τα στέλνουν από την ηλικία των δέκα πρός τα ένδεκα στα λεγόμενα “Ουρανιστικά Γυμνάσια”, όπου με κατάλληλη μέθοδο πολύ γρήγορα γίνονται εραστές αυτής της γλώσσας και άνετα κάτοχοί της…Για να μην αναφερθώ στα πανεπιστήμια, όπου δημιουργούνται συνεχώς έδρες διδαχής της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. ακόμη και στην μακρυνή Νιγηρία!..
Για όσους αντιδρούν στη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, ας αφήσουμε επιτέλους κάποιους “αφελείς” να πιστεύεουν πως μέσω της σπουδής των Ελληνικών Γραμμάτων μπορεί η χώρα μας να ξαναγίνει το επίκεντρο του παγκόσμιου πνευματικού ενδιαφέροντος, αρκεί η σπουδή αυτή να οργανωθεί επάνω σε σύγχρονη μεθοδολογική και επιστημονική βάση. Και αρκεί να αναλάβουν το έργο αυτό, αυτόν τον οικουμενικό θησαυρό μας, άνθρωποι με γλωσσική ευφυία, δάσκαλοι διαθερμαινόμενοι από το ιερό πάθος της αρχέγονης παιδείας…
Αλλωστε, το…μετάξι θέλει τάξη κι άνθρωπο να το κοιτάξει. Κι όπως η ζωγραφική και η μουσική καλλιεργείται στους αιώνες από τις μουσόληπτες και χαρισματικές ψυχές, έτσι και η βαθύνοια της γλώσσας χρειάζεται ευάριθμους μύστες, με τους οποίους εγγράφει υποθήκη το μέλλον.
ΠΗΓΗ: