Ταΐζοντας τον κόσμο

Τρύφων Λιώτας

Το ντοκιμαντέρ "We Feed the World" (2005, Αυστρία) σκηνοθετημένο από τον Αυστριακό Erwin Wagenhofer ιχνηλατεί την παραγωγική διαδικασία του φαγητού που τρώμε και προσπαθεί να δώσει μια κριτική οπτική της μοντέρνας βιομηχανικής παραγωγής στα τρόφιμα. Το ταξίδι του
σκηνοθέτη έχει στάσεις σε χώρες όπως η Γαλλία, Ισπανία, Ρουμανία, Ελβετία, Βραζιλία και Αυστρία. Είναι το πιο πετυχημένο αυστριακό ντοκιμαντέρ που έχει γίνει ποτέ.

Οι παραλογισμοί της παγκοσμιοποιημένης βιομηχανίας τροφίμων

Κοντά στο 1 δις από τα 7 δις ανθρώπους που κατοικούν τον πλανήτη πεινάνε. Αλλά η βιομηχανία τροφίμων παράγει φαγητό που θα μπορούσε να ταΐσει 12 δις ανθρώπους. Μόνο στη Βιέννη καθημερινά πετιέται ποσότητα ψωμιού που θα μπορούσε να ταΐσει την δεύτερη σε πληθυσμό πόλη της Αυστρίας. Η έλλειψη στο μέσον της αφθονίας… 

Η βιομηχανία τροφίμων παράγει πληθώρα τροφίμων, π.χ ντομάτες αλλά αυτές οι ντομάτες δεν έχουν την γεύση ντομάτας. Και ύστερα πως μπορείς να εξηγήσεις το γεγονός ότι 200 εκ. άνθρωποι στην Ινδία πεινάνε, όταν αυτή η χώρα καλύπτει το 80% των αναγκών της Ελβετίας σε σιτάρι; Γιατί χιλιάδες εκτάρια στον Αμαζόνιο καταστρέφονται ετησίως για να καλλιεργηθεί σόγια γενετικά μεταλλαγμένη; Είναι το νερό βασικό αγαθό του ανθρώπου ή όπως μας λέει ο CEO της Nestle, ένα τρόφιμο με αξία στην αγορά; 

Ένα καλό ντοκιμαντέρ καταρχήν πρέπει να θέτει καλές ερωτήσεις και δεύτερον να σου δείχνει αυτά που γίνονται δίπλα από την πόρτα του σπιτιού σου και στα οποία συμμετέχεις χωρίς να το γνωρίζεις. Το συγκεκριμένο καταφέρνει να μεταφέρει σε εικόνες τον βιομηχανικό τροφικό παραλογισμό με μια αποτελεσματικότητα που θα σας αφήσει με το στόμα ανοικτό.

Η «ανθρωπολογία» της τροφής

Το ντοκιμαντέρ εξετάζει και τις επιπτώσεις στους ανθρώπους. Με εικόνες αλλά και λόγο από αγρότες και επιστήμονες μας δείχνει παραστατικά την δυσλειτουργία αυτού του απάνθρωπου εκβιομηχανισμού παραγωγής τροφίμων και πώς οδηγεί στην πείνα. Αναγκάζει ανθρώπους να γίνονται σκλάβοι των δανείων στην κυριολεξία αφού για να αντεπεξέλθουν στον ανταγωνισμό της αγοράς πρέπει να αγοράσουν σπόρους, φυτοφάρμακα και μηχανήματα. Βλέπουμε τις διαφορές στο ψάρεμα σήμερα και παλαιότερα. Την διάσπαση στο μοντέρνο εκβιομηχανοποιημένο σύστημα μονοκαλλιέργειας και τις επιπτώσεις του στους παλιούς και νέους παραγωγούς αφού τους οδηγεί εκτός αγοράς μέσα στην ίδια την χώρα τους.

Το κέρδος ως κίνητρο για ανήθικη συμπεριφορά

Όλα τα παραπάνω, επιπτώσεις και παραλογισμοί, έχουν το κίνητρό τους. Όλα γίνονται στο όνομα του κέρδους μεγάλων κολοσσών που ελέγχουν τα τρόφιμα. Μέσα από μια σειρά συνεντεύξεων από όλες τις εμπλεκόμενες μεριές, βλέπουμε πως το κέρδος είναι αυτό που οδηγεί σε μεγάλες ποσότητες τροφής που χαραμίζονται (όπως το γάλα) καθώς και στην υποβάθμιση της ποιότητας (γεύση, βιταμίνες) στα παραγόμενα τρόφιμα, αλλά και στους κινδύνους υγείας που μπορούν αυτά να προκαλέσουν (ασθένειες όπως ο ιός "των τρελών αγελάδων", ιοί πουλερικών, μεταλλαγμένα). Ακόμα και μεγάλοι CEO των εταιριών παραδέχονται με αφοπλιστική ειλικρίνεια την κατωτερότητα των γενετικά μεταλλαγμένων προϊόντων σε σχέση με τα φυσικά.

Μια άλλη διάσταση της αδικίας που διαπράττεται στο όνομα του κέρδους είναι η διαφορά ανάμεσα στον Βορρά και στο Νότο – τα αναπτυγμένα και υποανάπτυκτα κράτη. Ο Jean Ziegler, ειδικός των ΟΗΕ στο Δικαίωμα για Τροφή μας εξηγεί: «Το ελεύθερο εμπόριο δεν έχει καμιά σχέση με την ελευθερία. Αυτό είναι ένα τεράστιο ψέμα. Όταν η Nestlé, για παράδειγμα, επιτίθεται σε ένα συνδικάτο στην Αφρική είναι σαν να βάζουμε στο ίδιο ρινγκ για να παλέψουν τον Μ. Tyson με έναν υποσιτισμένο από το Μπανγκλαντές». Η συγκεκριμένη εταιρία γίνεται ο περίγελος του ντοκιμαντέρ όταν σε μια συνέντευξη ο CEO, Peter Brabeck, χαρακτηρίζει ως υπερβολική την άποψη ότι η πρόσβαση στο καθαρό νερό είναι ανθρώπινο δικαίωμα. Αφού υπερηφανευτεί για το πόσες θέσεις εργασίας η εταιρία του προσφέρει, θαυμάζει ένα πλήρως αυτοματοποιημένο εργοστάσιο στην Ιαπωνία για το πόσοι λίγοι άνθρωποι χρειάζονται για να λειτουργήσει…

Η άγνοια των μαζών για την παραγωγή της τροφής τους

Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο στο ντοκιμαντέρ είναι η εικόνες που θέλουν να καταδείξουν την άγνοια των πλατιών μαζών στο θέμα της επεξεργασίας της τροφής τους. Με εικόνες που σοκάρουν τον ανίδεο και με συνεντεύξεις, όπως αυτή ενός Αυστριακού παραγωγού πουλερικών, προσπαθεί να διορθώσει αυτήν την άγνοια. Μας λέει ο παραγωγός: «Ο καταναλωτής δεν έχει πλέον την παραμικρή ιδέα που λειτουργούν τα εργοστάσια. Οι άνθρωποι γίνονται ολοένα και πιο απόκοσμοι, πιο κτηνώδεις και πιο σκληροί. Το εμπόριο ενδιαφέρεται μόνο για την τιμή. Η γεύση δεν είναι παράγοντας που το αφορά».

Τρέφεσαι με άγνοια

Κάποιοι βλέπουν ως μειονέκτημα στο ντοκιμαντέρ την αδυσώπητη κατήφεια που κυριαρχεί. Κάποιοι άλλοι το γεγονός ότι δεν προσφέρει λύσεις. Οι πρώτοι είναι μάλλον οι «φύσει αισιόδοξοι» που καλό θα ήταν να αρχίσουν να σκέφτονται για το τι κάνουν και πως οι πράξεις τους επηρεάζουν τα πάντα γύρω τους. Αυτό το ντοκιμαντέρ αποτελεί πρώτης τάξεως τροφή για σκέψη για τους «αισιόδοξους». 

Οι δεύτεροι παραβλέπουν το γεγονός ότι σκοπός του σκηνοθέτη είναι πρωτίστως να πληροφορήσει. Αν η άγνοια σταματήσει τότε ο καθένας είναι ικανός να πράξει το σωστό, δε χρειάζεται κάποιον να του κουνάει το δάκτυλο και να του υποδεικνύει τι είναι αυτό που πρέπει να κάνει. Όταν ο σκηνοθέτης ρωτήθηκε τι πρέπει να μας μείνει από αυτό το ντοκιμαντέρ απάντησε: «Ο τίτλος είναι "Εμείς ταΐζουμε τον κόσμο" και όχι "Αυτοί ταΐζουν τον κόσμο", που σημαίνει ότι όλοι μας είμαστε μέρος του συστήματος και ότι από εμάς εξαρτάται να το αλλάξουμε, γιατί "αυτοί" δεν έχουν καμιά επιθυμία για κάτι τέτοιο».

Το ντοκιμαντέρ με αγγλικούς υπότιτλους εδώ

http://www.stontoixo.com/2016/01/blog-post_36.html