«Η αρπαγή της Ευρώπης, από το άλσος Περιστερίου στον μύθο».

Κυρίες και κύριοι καλησπέρα σας. Είναι μεγάλη η τιμή και η ευθύνη για τον ομιλούντα  το ότι επιλέξατε να βρίσκεστε σήμερα εδώ,  ελπίζω όμως βγαίνοντας από τη αίθουσα, να είστε πλουσιότεροι, τόσο στο πνεύμα όσο και στην ψυχή. Η χρονική στιγμή είναι ιδανική καθώς βρισκόμαστε στην Φθινοπωρινή ισημερία, όπου κατά την αρχαιότητα «μεταλαμπάδευαν» συμβολικά στους μύστες, τον πνευματικό σπόρο,  ο οποίος  ήταν ικανός να τους οδηγήσει στην πνευματική  τους αναγέννηση, ταυτόχρονα με την  ενδυνάμωση του ήλιου στο ουράνιο στερέωμα , και την αναγέννηση της φύσης κατά  την Εαρινή ισημερία.  Ο σπόρος θα ριχθεί και σήμερα,  το εάν  αυτός θα καλλιεργηθεί  ώστε να ανθίσει,  είναι προσωπική ευθύνη του καθενός από εσάς. 

Σήμερα θα μιλήσουμε για την αρχαία Ελληνική  μυθολογία, και πιο συγκεκριμένα για τον μύθο της αρπαγής της Ευρώπης, αποσυμβολίζοντας κάποια από τα ιστορικά και αρχετυπικά στοιχεία που εμπεριέχονται σε αυτόν. 

Προς τιμήν της Ευρώπης όπως θα διαπιστώσουμε στην συνέχεια της ιστορίας μας, δόθηκε στην ήπειρο  στην οποία ζούμε,  το όνομα Ευρώπη. Η ονομασία Ευρωπαϊκή Ένωση, το νόμισμα ευρώ κ.λπ., έχουν την ίδια προέλευση. Αυτός είναι ένας από τους λόγους , που θα εξετάσουμε τον συγκεκριμένο μύθο.

Πριν όμως γίνει αυτό,  επιτρέψτε μου να περιαυτολογήσω, δίχως διάθεση αυταρέσκειας. Είμαι  δημότης Περιστερίου, με εκπαίδευση και  εργασία  που δεν έχουν σχέση  με κλασσικές σπουδές, όπως η φιλολογία ή η αρχαιολογία. Η αγάπη όμως  για την ιστορία και την αρχαία Ελλάδα, με ώθησαν στο να αναζητώ την γνώση  του παρελθόντος,  τόσο ως αντιστάθμισμα στις πνευματικές μου ανησυχίες, όσο και ως αρωγό  στις προκλήσεις και κρίσεις της σύγχρονης εποχής. Ο ενθουσιασμός και η  αγάπη  μου αυτή,  ανταμείφτηκε και αναγνωρίστηκε μετά από πολλά χρόνια ενασχόλησης, με την έκδοση τριών βιβλίων, την υπό έκδοση ενός ακόμα, την συγγραφή εκατοντάδων άρθρων, ομιλιών  όπως η σημερινή, τηλεοπτικών εμφανίσεων παλαιοτέρα κ.λπ.

Πρόσφατα,  ένας φίλος όταν του ανέφερα πως θα κάνω αυτή την ομιλία, με ρώτησε αφοπλιστικά: « για ποιο λόγο κάνεις ομιλίες; σου αρέσει  να εκτίθεσαι, να σε βλέπει κόσμος»;

Σας διαβεβαιώνω  πως ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει, καθώς  κάθε φορά που χρειάζεται να κάνω μία ομιλία με διακατέχει ένα απίστευτο άγχος και νευρικότητα.  Τότε γιατί βρίσκομαι εδώ σήμερα μαζί σας;  Διότι  έρχεται η στιγμή εκείνη κατά  την διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου, όταν αυτός αισθάνεται το χρέος να μοιραστεί ότι αυτός θεωρεί αξιόλογο με τον  κοινωνικό του περίγυρο. Και αυτό διότι όπως χαρακτηριστικά προστάζει ο   Νίκος Καζαντζάκης  :

«Ν’ αγαπάς την ευθύνη, να λες εγώ, εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί, εγώ θα φταίω…Κάθε άνθρωπος έχει ένα κύκλο δικό του από πράγματα, ανθρώπους, ιδέες ,  και τον κύκλο τούτον έχει χρέος αυτός να τον σώσει. Αυτός, κανένας άλλος. Αν δεν τον σώσει, δεν μπορεί να σωθεί… … Έχουμε χρέος σε αυτούς που προηγήθηκαν και σε αυτούς που θα έρθουν. Το πρώτο σου χρέος, εκτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα, συνεχίζει  ο Καζαντζάκης είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους. Το δεύτερο, να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους. Το τρίτο σου χρέος, να παραδώσεις στο γιο τη μεγάλη εντολή να σε ξεπεράσει».

Ευθύνη, χρέος,  ενθουσιασμός, και υστεροφημία. Αυτά  ήταν κάποια από τα χαρακτηριστικά  που έκαναν  τους προγόνους μας να μεγαλουργήσουν. Ενθουσιασμός  λοιπόν λέξη δημιουργική και μαγική, γεννά την έμπνευση και το όραμα.  Έμπνευση και όραμα, έννοιες που χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ σήμερα, για το χτίσιμο ενός νέου κόσμου, ενός κόσμου,  που θα προκύψει μέσα ένα  κόσμο που  καταρρέει με αγωνία και πόνο.  Ας δούμε πως αναλύει την λέξη «ενθουσιασμό»,  ο  Παραγουανός δημοσιογράφος, λογοτέχνης και συγγραφέας Εδουάρδο Γκαλεάνο, ώστε να μας εισαγάγει στο σημερινό μας θέμα.  

Αφορμή για την σημερινή ομιλία,  αποτέλεσε το εξαιρετικό άγαλμα της αρπαγής της Ευρώπης  του γλύπτη Ι. Μπάρα, το οποίο  βρίσκεται στο υπέροχο άλσος της πόλης μας, και το  οποίο ψηφίστηκε ως το καλύτερο της Αττικής.

Η σύνθεση του αγάλματος  είναι εξαιρετικά σημειολογική και συμβολική,  καθώς καταδεικνύει πως το άλσος  Περιστερίου, εκτός από μία όαση πρασίνου και χώρος σημαντικών πολιτιστικών εκδηλώσεων, είναι Ευρωπαϊκών προδιαγραφών.

Ο μύθος της αρπαγής της Ευρώπης από τον Δία, είναι ένας  εξαιρετικά σημαντικός μύθος,  καθώς μπορεί να μας αποκαλύψει πολλά,  τόσο για την μυθολογική καταγωγή  μας  εφόσον σχετίζεται με τον μυθολογικό Έλληνα τον γενάρχη των Ελλήνων,  όσο και για την σχέση μας με τους υπόλοιπους λαούς και εταίρους στην ήπειρο,  η οποία από την αρχαιότητα  και σύμφωνα με τον ομώνυμο μύθο που θα εξετάσουμε, ονομάζεται Ευρώπη....

Αγάλματα της αρπαγής της Ευρώπης εμπνευσμένα από τον  ομώνυμο μύθο  εκτός από το άλσος Περιστερίου, υπάρχουν σε διάφορες πόλεις του κόσμου. Συγκρίνοντας τις φωτογραφίες από όλα τα αγάλματα, εύκολα διακρίνει κανείς πως   το δικό  μας  ξεχωρίζει, καθώς βρίσκεται εγγύτερα στις κλασσικές αρχαίο Ελληνικές φόρμες .

Είναι εξαιρετικά σημαντικό να τονίσω  πολύ σύντομα,  θα προσεγγίσουμε την μυθολογία όχι σαν ένα  πάρα-μύθι,  αλλά ως  μία αλληγορική διήγηση της ιστορίας του παρελθόντος,  η οποία χρησιμοποιεί παγκόσμια αρχετυπικά σύμβολα και εικόνες. Αρκεί κάποιος να κατέχει τις κλείδες αποσυμβολισμού,  ώστε να του αποκαλυφθεί μία άλλη  ιστορικά και μεταφυσικά πραγματικότητα, πίσω από το πέπλο της φαντασίας και του συλλογικού ασυνείδητου.  Ας μην ξεχνάμε πως την  Τροία πριν την ανακαλύψει ο Σλήμαν, την θεωρούσαν ως μία φανταστική ιστορία του Ομήρου.

Ο μύθος στο παρελθόν αφορούσε την  προφορική μετάδοση της συλλογικής μνήμης, της  εμπειρίας και της γνώσης,  σε μία εποχή  που ακόμα οι ανθρώπινες κοινότητες δεν έχουν αναπτύξει την φιλοσοφία και τις επιστήμες.  Η μετάδοση της γνώσης ήταν εξαιρετικά σημαντική για την συνέχεια της κοινότητας. Έτσι για να είναι θελκτική και κατανοητή από τα νεαρότερα μέλη της,  δημιουργήθηκε ο μύθος, καθώς η δύναμη των εικόνων και των συμβόλων είναι ισχυρότερη του λόγου. 

Το σύμβολο , είναι «η τέχνη του σκέπτεσθαι με εικόνες». Μέσα από το απέραντο φάσμα των συμβόλων με τα οποία ερχόμαστε καθημερινά σε επαφή, υπάρχει μία σχετικά μικρή, αλλά ιδιαίτερα  σημαντική κατηγορία που παίζει  καθοριστικό ρόλο στην ζωή της ανθρωπότητας. Πρόκειται για διαχρονικά αρχέτυπα τα οποία αφορούν την κοινή πνευματική κληρονομιά της ανθρωπότητας , η οποία ενυπάρχει στο συλλογικό της ασυνείδητο. Η  λέξη σύμβολο βγαίνει από το συμβάλω, βάζω μαζί, σε αντίθεση με το διαβάλω. Συμβάλω, βάζω μαζί, τις επιμέρους προσωπικές εμπειρίες του καθενός έτσι ώστε να μπορούμε να συντονιζόμαστε, να συνεννοούμαστε  να νοούμε το ίδιο πράγμα. Τα οδικά σήματα που χρησιμοποιούμε  παγκοσμίως σήμερα,  αποτελούν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα κοινών συμβόλων.

Για τον Πλάτωνα, το σύμβολο είναι μια λάμψη από τον κόσμο των Ιδεών , είναι  η κοσμική γλώσσα μέσω της οποίας η Θεία Σκέψη μεταφέρεται στην ανθρώπινη νόηση. Το σύμβολο είναι ένα σχήμα που αντιπροσωπεύει μια ιδέα,  μεταφέροντας ένα συμπυκνωμένο μήνυμα  που εκφράζει είτε μια κοσμική ιδέα, είτε μια ομαδική ή ατομική σκέψη. Κάποια από τα αρχετυπικά αυτά σύμβολα είναι για παράδειγμα: Ο κύκλος,  ο σταυρός,  το αυγό, ο ήλιος, η σελήνη, τα κέρατα, το φίδι, ο δράκος, το ξίφος, το σπήλαιο, το δαχτυλίδι, και άλλα.

Γενικά είναι κοινά  αποδεκτό, πως οι εικόνες είναι ισχυρότερες του λόγου, και πως οι όμορφες εικόνες ενεργοποιούν αντίστοιχα συναισθήματα, δημιουργώντας πολιτιστικά και πολιτισμικά πρότυπα, συμπεριφορές και συνήθειες.  Συνεπώς τα  καθημερινά ερεθίσματα  που δεχόμαστε από το περιβάλλον  μέσα στο οποίο δραστηριοποιόμαστε,  μας διευκολύνουν ή μας εμποδίζουν να λειτουργήσουμε με αντίστοιχο τρόπο προς τα κοινωνικά πρότυπα και τον πολιτισμό που αυτά παράγουν. 

Και ποιος άλλος πολιτισμός ανέδειξε το αρχαίο κάλλος και την αρμονία περισσότερο από τους προγόνους μας; Για αυτό το λόγο, το κάλλος και η αρμονία  υπήρξαν από τους βασικούς πυλώνες του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού. 

Το κάλλος είχε αποτυπωθεί σε όλα τα καλλιτεχνικά και οικοδομικά δημιουργήματα των αρχαίων Ελλήνων, ιδιαιτέρως δε,  στην αρχαία αγαλματοποιία.  Ο Καζαντζάκης  μας  αποκαλύπτει   σχετικά :

« Ποτέ οι Έλληνες δε δούλεψαν την τέχνη για την τέχνη,  πάντα η ομορφιά είχε σκοπό να υπηρετήσει τη ζωή. Και τα σώματα τα ήθελαν οι αρχαίοι όμορφα και δυνατά, για να μπορούν να δεχτούν ισορροπημένο και γερό νου. Κι ακόμα, για να μπορούν –σκοπός ανώτατος– να υπερασπίσουν το άστυ, την Πόλη δηλαδή, συνεπώς το κοινωνικό σύνολο».

Η λέξη άγαλμα ετυμολογείται από το αγάλλομαι (ευχαριστιέμαι) επειδή όταν βλέπουμε ένα όμορφο αρχαίο ελληνικό άγαλμα η ψυχή μας ευχαριστείται, αγάλλεται. Και από το θέαμα αυτό επέρχεται η αγαλλίαση. Αν κάνουμε την ανάλυση της λέξης αυτής,  θα δούμε ότι είναι σύνθετη από το αγάλλομαι συν ίαση(=γιατρειά). Άρα, για να συνοψίσουμε, όταν βλέπουμε ένα όμορφο άγαλμα (ή οτιδήποτε όμορφο), η ψυχή μας αγάλλεται και γιατρευόμαστε. Και πραγματικά, γνωρίζουμε όλοι ότι η ψυχική μας κατάσταση συνδέεται άμεσα με τη σωματική μας υγεία....

Ίσως για αυτό τον λόγο στην αρχαία Ελλάδα, οι σε «εν Δία φέρουσα γυναίκες» συνήθιζαν να επισκέπτονται τους ναούς και να θαυμάζουν τα αγάλματα των ηρώων και Θεών, ώστε το «κάλλος και η αρετή τους» να τις εμπνεύσει.!

Ο  Εμπεδοκλής για παράδειγμα αναφέρει πως: «Κατά την φαντασίαν της γυναικός, κατά την σύλληψιν μορφούνται τα βρέφη. Πολλές φορές γυναίκες ερωτεύθηκαν περικαλλή αγάλματα ηρώων ή θεών και όμοια μ’ αυτούς παιδιά έφεραν στον κόσμο», ενώ ο σύμφωνα με τον  Σωρανό  (Β’ αιώνας μ.Χ.): «ο τύραννος των Κυπρίων, που ήταν κακόμορφος, ανάγκαζε την γυναίκα του κατά τους πλησιασμούς, να βλέπει περικαλή αγάλματα κι έγινε έτσι πατέρας ευμόρφων τέκνων».

Θαυμάζοντας λοιπόν οι αρχαίες Ελληνίδες όμορφα αγάλματα, και διαλογιζόμενες στα πρότυπα που αυτά εκπροσωπούσαν για την αρχαία Ελληνική ψυχή, επιδίωκαν να φέρουν στον κόσμο παιδιά με όμορφα σώματα και ψυχή.

Αυτό σήμερα το ονομάζουμε δημιουργικό οραματισμό...!

Γενικότερα  είναι καινά αποδεκτό, πως οι τέχνες αποτελούν μία ατραπό προς ανώτερες διαστάσεις. Η τέχνη η οποία  εκπροσωπείται από τις Μούσες δεν γνωρίζει σύνορα και γλώσσες είναι  μια πανανθρώπινη γλώσσα, η οποία  λειτουργεί με βάση τις ψυχικές ανάγκες που μοιράζονται όλοι οι άνθρωποι και οι πολιτισμοί και οι οποίοι εκφράζονται μέσα από τα σύμβολα.

Οι Μούσες στην αρχαία ελληνική μυθολογία ήταν  εννέα. Τα ονόματά τους ήταν τα εξής: Κλειώ, Ευτέρπη, Θάλεια, Μελπομένη, Τερψιχόρη, Ερατώ, Πολύμνια, Ουρανία και  Καλλιόπη.

Συμβόλιζαν το μεγαλείο της τέχνης, της μουσικής και της ποίησης το ωραίο όχι μόνο στη μορφή, αλλά και στο περιεχόμενο. Είναι φωτεινές και ήπιες μορφές, και έως σήμερα προσωποποιούν την ψυχική ευφορία που προκαλεί η τέχνη στη ζωή των ανθρώπων.

Το όνομα τους προέρχεται από το ρήμα "μώσθαι” (=ερευνώ), ή μώσις (επιθυμώ) ή ομού ούσαι, εκφράζοντας την αγάπη, για τη γνώση και την αναζήτηση .  Κατά άλλους, σχετίζεται με  τη αρχαιοελληνική ρίζα – μυ, που «παράγει» την λέξη μύηση, η οποία αφορά την μυστική μετάδοση της γνώσης...

Κεραμικά αγάλματα των εννέα Μουσών τοποθετήθηκαν από την Δημοτική αρχή Περιστερίου  το 2016, στην πρώτη δημοτική παιδική χαρά Περιστερίου,  γεγονός εξαιρετικά σημαντικό.

Αγάλματα των εννέα μουσών υπήρχαν επίσης στην  πλατεία Ομονοίας την δεκαετία του 1930.  Πιο συγκεκριμένα, το καλοκαίρι του 1930, ο Ελευθέριος Βενιζέλος εγκαινίασε  τον σταθμό του υπόγειου σιδηρόδρομου στην πλατεία Ομονοίας. Η χρήση του υπόγειου σιδηρόδρομου στην Ομόνοια,  δημιούργησε την ανάγκη κατασκευής υπόγειου εξαερισμού στον σταθμό. Για να καλυφθούν οι «τρύπες» των εξαερισμών, το 1934, τοποθετήθηκαν περιμετρικά της πλατείας, οχτώ κατασκευές που ονομάστηκαν «οι μούσες της Ομόνοιας».

Στη βάση κάθε κατασκευής υπήρχε ένα καθιστό άγαλμα, που απεικόνιζε μια από τις μούσες της αρχαιότητας. Αν και οι μούσες κατά τη μυθολογία ήταν εννέα, οι κατασκευές που τοποθετήθηκαν στην πλατεία ήταν οχτώ, για λόγους αισθητικής και συμμετρίας.

Η μούσα που περίσσευε ήταν η Καλλιόπη. Ο αρχιτέκτονας του έργου όχι μόνο, δε σεβάστηκε τη φήμη της Καλλιόπης και όχι μόνο δεν έβαλε το άγαλμα της στην πλατεία μαζί με τα υπόλοιπα, αλλά το τοποθέτησε στα υπόγεια του ηλεκτρικού, δίπλα στα δημόσια ουρητήρια. Ο κόσμος τότε, όταν ρωτούσε που είναι τα δημόσια ουρητήρια, έπαιρνε την απάντηση : Στο υπόγειο, στην Καλλιόπη!

Με την πράξη του αυτή ταυτίστηκε αργότερα το όνομα της μούσας Καλλιόπης (Προστάτιδα της επικής ποίησης και της Ρητορικής, καθώς και όλων των καλών τεχνών) με την ...τουαλέτα. Κάτ’ αυτόν τον τρόπο έγινε συνήθεια όταν οι φαντάροι είχαν αγγαρεία καθαρισμού στις τουαλέτες, να λένε πως  είχαν ραντεβού με την «Καλλιόπη». Οι Μούσες της Ομόνοιας θεωρήθηκαν από τη Δημοτική αρχή το 1936 αντιαισθητικές και απομακρύνθηκαν από την πλατεία Ομονοίας...!!!

Δυστυχώς εάν παρατηρήσουμε σήμερα τις προσλαμβάνουσες εικόνες στην σύγχρονη Ελλάδα, θα διαπιστώσουμε πως απέχουμε  έτη φωτός από τις εικόνες καλλιτεχνικού και όχι μόνο κάλλους και αρμονίας που απολάμβαναν οι πρόγονοι μας.  Εκτός από τον άναρχο αστικό σχεδιασμό, την έλλειψη πρασίνου, το πρόβλημα της καθαριότητας,  οι πόλεις στερούνται αισθητικά όμορφων έργων τέχνης. 

Και όλα αυτά στην χώρα, η οποία ενέπνευσε καλλιτεχνικά όλο τον δυτικό κόσμο, μέσα από την αρχαία ιστορία της και την εξαιρετικά πλούσια μυθολογία της.

Διότι η μυθολογία εκτός του ότι «ποιεί ήθος», διευρύνει την φαντασία, και εμπνέει καλλιτέχνες μέσα από το ανεξάντλητο φάσμα των  ιστοριών της. Ας μην λησμονούμε,  πως   η Αναγέννηση η οποία έβγαλε την Ευρώπη από τον σκοταδισμό του μεσαίωνα,  οφείλεται ακριβώς στην καθολική ανανέωση της ζωής, των γραμμάτων και των τεχνών στην Δύση μετά την εκ νέου επαφή της με τον κλασικό αρχαίο Ελληνικό και Ρωμαϊκό πολιτισμό.

Ακόμα και σήμερα,  υπάρχουν σε όλες τις μεγάλες πόλεις του κόσμου αγάλματα εμπνευσμένα από την αρχαία Ελληνική μυθολογία. Δυστυχώς αντιθέτως στην χώρα μας, υπάρχουν ελάχιστα καλλιτεχνικά δημιουργήματα που να θυμίζουν την πολύτιμη πολιτισμική και  πολιτιστική κληρονομία μας.

Στον Δήμο μας υπάρχουν κατά κοινή ομολογία εξαιρετικές πολιτιστικές δράσεις όπως επίσης αρκετές καλλιτεχνικές δημιουργίες οι οποίες μας συνδέουν με την ιστορία και με την πλούσια πολιτιστική μας κληρονομία.  Θα αναφέρω για παράδειγμα τις εννέα μούσες στην 1η Παιδική χαρά, στις προτομές των : Νίκου Καζαντζάκη, του Ελευθερίου Βενιζέλου, του Γιάννη Ρίτσου, του Βασιλιά  της ηπείρου Πύρρου,  του Κωστή Παλαμά, του εξαιρετικά σημαντικού Έλληνα μαθηματικού   Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή, το  άγαλμα  του Ολυμπιονίκη πυγμάχου, και του Κούρου του Ισορροπιστή, στο οποίο θα μείνω για λίγο, καθώς θα μπορούσε να μας εισαγάγει στους συμβολισμούς που μπορεί να υποκρύπτει ένα έργο τέχνης.

Ο  «Κούρος Ισορροπιστής», είναι  γλυπτό του Ευάγγελου Μουστάκα, στο οποίο αναπαρίσταται ένας γυμνός κούρος ( νέος, καλλίγραμμος άνδρας) ο οποίος με τα χέρια τεντωμένα και το κεφάλι να κοιτάζει άνωθεν προσπαθεί να ισορροπήσει πάνω σε έναν άξονα, ο οποίος συνδέει δυο τροχούς.

Το γλυπτό θα μπορούσε να συμβολίζει την  αγωνιώδη προσπάθεια του ανθρώπου να ισορροπήσει αρμονικά ανάμεσα και στην ύλη και στο πνεύμα, μετουσιώνοντας και τις δύο ως αυτές καταστάσεις, ως το ενσυνείδητο ταξίδι αυτογνωσίας και αυτοπραγμάτωσης... Ένα ταξίδι που ανιχνεύουμε και σήμερα, μέσω της τέχνης και του μύθου.

Ήρθε η ώρα όμως να  ξεκινήσουμε το ταξίδι μας στην Ελληνική Μυθολογία....

Στην αρχαιότητα, στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, ζούσε ο βασιλιάς Αγήνορας, ο οποίος ήταν γιος της Λιβύης και του Ποσειδώνα. Ο Αγήνορας είχε έρθει από την Αίγυπτο, και είχε νυμφευτεί την Τηλέφασσα με την οποία απόκτησε τρεις γιους, τον Κάδμο, τον Φοίνικα και τον Κίλικα, και μια κόρη, την Ευρώπη.

Ας ξεκινήσουμε όμως με την ετοιμολογία του ονόματος Ευρώπη. Σύμφωνα με τον Ησύχιο,  Ευρώπη σημαίνει «η ευρύωπος», η γυναίκα μετ α μεγάλα (ευρεία) μάτια ( «όπες», από το οπή >  όπ-μα >  όμμα > μάτι), εξού και,  μυ-ωπία,  πρε-σβειωπία, κ.λπ.

Η Ευρώπη καθώς μεγάλωσε έγινε ξακουστή για την ομορφιά της και όπως είναι φυσικό,  ο Δίας σαγηνεύτηκε από την ομορφιά της, την ερωτεύτηκε, και βάλθηκε να την αποκτήσει καταστρώνοντας σχέδιο απαγωγής της. 

Το βράδυ, πριν την απαγωγή της η Ευρώπη είδε ένα παράξενο όνειρο. Στο όνειρο αυτό βρισκόταν,  σε ένα μέρος, ανάμεσα σε δύο γυναίκες, οι οποίες εκπροσωπούσαν  δυο ηπείρους. Τη μια τη γνώριζε, ήταν η Ασία, η ήπειρος όπου κατοικούσε, η άλλη όμως,  της ήταν άγνωστη, ενώ  η θάλασσα  χώριζε  τις δύο γυναίκες και ηπείρους. Οι δυο γυναίκες πάλευαν μανιασμένα για το ποια θα έπαιρνε μαζί της την νεαρή κόρη, την  Ευρώπη. Στο τέλος με τη βοήθεια του Δία νίκησε η άγνωστη γυναίκα, η αντίπαλος της Ασίας.

Η Ευρώπη ξύπνησε τρομαγμένη από τον εφιάλτη, και  αργότερα μέσα στην ημέρα, πήγε με άλλα νεαρά κορίτσια να μαζέψουν άνθη σε ένα κοντινό λιβάδι.

Εκεί εμφανίστηκε ξαφνικά ένας ήμερος υπέροχος άσπρος  ταύρος,  με   χρυσά κέρατα. Η Ευρώπη και οι φίλες της, θαμπωμένες από τον υπέροχο αυτό ταύρο  τον πλησίασαν για να χαϊδέψουν.  Ο μεταμορφωμένος όμως σε ταύρο Δίας  πλησίασε την Ευρώπη και ξάπλωσε στα πόδια της,  η οποία μπήκε στον πειρασμό και κάθισε στην ράχη του.

Ο ταύρος τότε πετάχτηκε επάνω  και καλπάζοντας  προς την θάλασσα, πέταξε προς τις  ακτές της Κρήτης εκεί όπου, σύμφωνα με τον μύθο και αυτός είχε γεννηθεί, και κρυφά μεγαλώσει στο «Δικταίον άντρον»,  πίνοντας το γάλα της Αμάλθειας. 

Το  νυφικό κρεβάτι  όπου  Ο Δίας ενώθηκε με την Ευρώπη το είχαν ετοιμάσει οι Ώρες. Μετά  τον «ιερό γάμο», ο Δίας πρόσφερε στην αγαπημένη του τρία μοναδικά δώρα : έναν χάλκινο γίγαντα, τον Τάλω, για να προστατεύει τόσο τον έρωτά του, όσο και ολόκληρη την Κρήτη, ένα χρυσό σκύλο, στον οποίο κανένα θήραμα δεν μπορούσε να ξεφύγει,  και μια φαρέτρα με βέλη, που ποτέ δεν αστοχούσαν. Ο Δίας  έμεινε κρυφά από την Ήρα με την Ευρώπη, τρείς ημέρες. Στην συνέχεια μη θέλοντας να αφήσει μόνη της την ωραία Ευρώπη, η οποία  ήταν ήδη  σε εν Διαφέρουσα κατάσταση από τον Δία με τρεις γιους,  τον  Μίνωα, τον Ραδάμανθυ και τον Αίακο, την πάντρεψε με τον βασιλιά της Κρήτης  Αστέριο. 

Η γενιά του Αστερίωνα κρατούσε από το Δευκαλίωνα. Ήταν γιος του Τεκτάμου, ο οποίος ήταν εγγονός του Έλληνα, του γιου του Δευκαλίωνα και της Πύρας, οι οποίοι ήταν οι επιζήσαντες του Κατακλυσμού σύμφωνα με την αρχαίο Ελληνική εκδοχή, του παγκόσμιου αυτού αρχετυπικού μύθου.

Ο Έλληνας στην αρχαία Ελληνική μυθολογία, ήταν εγγονός του Προμηθέα  και γενάρχης των Ελλήνων. Παιδιά του ήταν ο Αίολος, ο Δώρος και ο Ξούθος, στους οποίους διένειμε την περιοχή κάτω από τον Όλυμπο: τη Θεσσαλία την έδωσε στον Αίολο (γενάρχη των Αιολέων), τη Στερεά Ελλάδα στο Δώρο (γενάρχη των Δωριέων) και την Πελοπόννησο στο Ξούθο (πατέρα των γεναρχών των Ιώνων και των Αχαιών).  Τα παιδιά του έγιναν γενάρχες των τεσσάρων φυλών της Ελλάδας (Αιολέων, Αχαιών, Δωριέων και Ιώνων), ενώ ο ίδιος έγινε γενάρχης όλων των Ελλήνων, που πήραν το όνομά τους απ’ αυτόν.  

Ο Θουκυδίδης αποδέχεται τον Έλληνα ως ιστορικό πρόσωπο που έζησε και έδρασε σε εποχές πολύ παλαιότερες του Τρωικού Πολέμου, κατά μια παράδοση, στην πόλη Μελίτεια της Φθιώτιδας υπήρχε άγαλμα του Έλληνα. Το όνομα του Έλληνα έφερε και ο γιος του Φθίου, τρισέγγονος του Έλληνα και εγγονός του Αχαιού. Ο Όμηρος δεν αναφέρει τον μυθικό Έλληνα, αντίθετα ονομάζει «Έλληνες» τους κατοίκους της Φθίας της Θεσσαλίας (Μυρμιδόνες).

Για να τιμήσουν λοιπόν την Ευρώπη  όταν αυτή πέθανε,  θεοί και  άνθρωποι,  έδωσαν προς τιμή της στην ήπειρο που εγκαταστάθηκε, το όνομά Ευρώπη. Είναι λοιπόν αντίφαση,  να αναρωτιόμαστε εάν είμαστε Ευρωπαίοι, εμείς οι κάτοικοι της σημερινής Ελλάδας ,  ή εάν η Ελλάδα θα παραμείνει στην Ευρωπαϊκή οικογένεια.  Ευρώπη δίχως την Ελλάδα δεν νοείται, σε διαφορετική περίπτωση θα πρέπει η ήπειρος να αλλάξει όνομα αλλά και νόμισμα.

Στην πραγματικότητα, η Ελλάδα λόγω της στρατηγικής της θέσης, ήρθε από την αρχαιότητα σε πρόσμιξη με πολλούς λαούς και πολιτισμούς,  για αυτό τον λόγο και υπήρξε πάντα μία γέφυρα ανάμεσα στην Ανατολή και την δύση. Μέσα από το μπόλιασμα αυτό προέκυψε ο Ελληνικός και Ευρωπαϊκός πολιτισμός αλλά και πανανθρώπινες αξίες που εξακολουθούν να  εμπνέουν την ανθρωπότητα.

 

Λόγω του ότι ζούμε σε δύσκολους και ιδιαίτερα επικίνδυνους καιρούς,  θα πρέπει να επισημάνω πως η Ελληνικότητα με ότι αυτή εκπροσωπεί από τον λαμπρό πολιτισμό του παρελθόντος,  δεν  μεταβιβάζεται απλώς βιολογικά  μέσω των γονιδίων στους απογόνους, αλλά προϋποθέτει  παιδεία, και την  υιοθέτηση μίας στάσης ζωής, ένα βίωμα που πρέπει κανείς ν’ αγωνίζεται εφ’ όρου ζωής για να το διατηρήσει. Η στάση αυτή βίου, προϋποθέτει γνώση και εκτίμηση των άυλων αξιών που θεμελιώνονται με την παιδεία,  και ολοκληρώνονται με την κατανόηση της ανθρώπινης φύσης.

Σήμερα όμως,   η Ελλάδα πορεύεται αποκομμένη από τον ομφάλιο λώρο που μας συνδέει με τον ελληνικό πολιτισμό, εφόσον οι περισσότεροι Έλληνες, αγνοούμε βασικά στοιχεία για την αληθινή μας  ταυτότητα, θεωρώντας την ελληνικότητα κληρονομικό δικαίωμα, και όχι βίωμα και καθημερινή κατάκτηση.

Είναι συνεπώς αναγκαίος περισσότερο από ποτέ, ο ρόλος της εκπαίδευσης στην διαμόρφωση ενός πολίτη με αξίες και γνώσεις, που θα τον καταστήσει ικανό να αναπτύξει το κριτικό του πνεύμα, διαφυλάσσοντας ταυτόχρονα την ιστορική του  κληρονομιά, προφυλάσσοντας την γλώσσα μας, προβάλλοντας  και προασπίζοντας, διαχρονικά τον πολιτισμό μας ..

Στον επίλογο θα κάνω μία εξαιρετικά σύντομη αναφορά στον αποσυμβολισμό του μύθου. Ο μύθος  αποτυπώνει  όχι μόνο την άμεση σχέση του κοινού αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού και της Αιγύπτου, αλλά και το ιστορικό μεταίχμιο από την  μητριαρχία και την λατρεία των μεγάλων Γυναικείων Θεοτήτων, στην πατριαρχία, και την σταδιακή ανάπτυξη του Ολυμπιακού πάνθεου.

Όπως γνωρίζουμε ο Δίας γεννήθηκε στην Κρήτη, και πήρε την μορφή του Ταύρου. Ο Μινωικός πολιτισμός χρησιμοποιούσε κατά κόρον τα κέρατα του ταύρου και της  αγελάδας, ως σύμβολα. Για αυτό τον λόγο μία από τις σημαντικότερες  μορφές της Μινωικής μυθολογίας ήταν ο Μινώταυρος.  

Τι  συμβολίζουν  όμως τα κέρατα; Τα κέρατα  τα οποία είναι σήμα κατατεθέν του λαμπρού Μινωικού και όχι μόνο πολιτισμού,  παραπέμπουν στην σελήνη  λόγω της ομοιότητας του μηνίσκου της Σελήνης ( μισοφέγγαρου) με τα κέρατα της αγελάδας. Οι αρχαίοι Έλληνες, φαντάζονταν τη Σελήνη, να οδηγεί άρμα στον ουράνιο θόλο,  όπως και ο αδελφός της ο Ήλιος, το οποίο έσερναν αγελάδες ή ταύροι.

Η Σελήνη αποτέλεσε και αποτελεί για την ανθρωπότητα ένα παγκόσμιο και διαχρονικό πνευματικό σύμβολο, τη θηλυκή αρχή της δημιουργίας του Κόσμου, καθώς και την πόρτα προς την απόκρυφη φύση της ανθρωπότητας και του σύμπαντος, προς εκείνο δηλαδή που μένει άφατο στην συνηθισμένη θέαση της Φύσεως, για αυτό ταυτίζεται και με τις μαγικές μυσταγωγικές τελετές.

Οι σεληνιακές φάσεις, της Νέας Σελήνης, της Σελήνης σε χάση, και της Πανσελήνου, συνδέθηκαν με την  Τρίμορφη Εκάτη η οποία συμβόλιζε την  νεαρή κοπέλα, ντροπαλή και αφανή, (ως παρθένα Αρτέμιδα), την ημισέληνο με την  ώριμη γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία , εφόσον η φάση αυτής της σελήνης μοιάζει με την  φουσκωμένη κοιλιά εγκύου γυναικός, και την  γεμάτη Πανσέληνο σε πλήρη ανάπτυξη,  ως γηραιά κυρία.

Δεν είναι φυσικά τυχαίο, πως το όνομα της Ευρώπης, μας παραπέμπει επίσης στη Σελήνη, καθώς είναι αυτή που βλέπει τα πάντα. Το ίδιο συμβαίνει και με τα ονόματα το όνομα της  μητέρας της Τηλέφασσας, που φέγγει από μακριά. Όλες οι ηρωίδες του Kρητικού μύθου, όπως η Αριάδνη και η Βριτόμαρτις ή Δίκτυννα έχουν ονόματα, που μας ανάγουν στον λατρευτικό κύκλο της Άρτεμης, δηλαδή αναφέρονται στη Σελήνη.

Αστρολογικά η  εποχή της μητριαρχίας έλαβε χώρα  την εποχή του Ταύρου η οποία ανέτειλε το 4498 π.χ. όταν ακόμα οι θηλυκές Θεότητες  κυριαρχούσαν  στην λεκάνη της Μεσογείου. Σε αυτήν την περίοδο άνθισε ο Μινωικός Πολιτισμός, όπου ο ταύρος ήταν από τα πιο Ιερά σύμβολα, ενώ κυρίαρχη Θέση στο πάνθεο του κατείχε η Θεά των Όφεων.

Το τέλος της εποχής του Ταύρου σηματοδότησε η γέννηση της εποχής του Κριού, (2232 Πχ-166 πχ)  κατά την οποία έγινε η σταδιακή υποβάθμιση των Θηλυκών Θεοτήτων, η γέννηση του Δία στην Κρήτη, και η τελική  επικράτηση των Ηλιακών  Λατρειών και των μεγάλων βασιλέων,  όταν άρχισε να αναπτύσσεται το Μοτίβο του Θανάτου και της Αναγέννησης με τις Θεές να παίζουν ένα δευτερεύοντα ρόλο στο Κοσμικό Δρώμενο στο οποίο πρωταγωνιστεί ο Θνήσκων Θεός. Εμφανίζεται στο μυσταγωγικό προσκήνιο μία ιερή τριάδα, όπου μέσα από τον ιερό γάμο το τρίτο πρόσωπο  που γεννιέται είναι το Θείο βρέφος…

Στην μυθολογία,  ο ηλιακός ήρωας Θησέας, σκοτώνει το Μινώταυρο. Ένα τέρας  με σώμα ανθρώπου,  και κεφάλι ταύρου. Ο Θησέας είναι ο ήρωας που αντιπροσωπεύει το νέο Ολύμπιο πάνθεο, το οποίο καταλύει τόσο την μητριαρχία, όσο και την Μινωική κυριαρχία στο Αιγαίο. Ο Μινώταυρος  εκτός από τον συμβολισμό του παλαιού που καταλύεται, συμβολίζει επίσης τα ζωώδη πάθη και ανεξέλεγκτα πρωτόγονα ένστικτα, τα οποία κρατούν δέσμιο τον άνθρωπο στην ιδιοτέλεια και στην ύλη. Όταν ο άνθρωπος ως Θησέας, θυσιάσει τον κατώτερο εαυτό του, και καθοδηγήσει ορθά την σκέψη του μέσα από τον σκοτεινό λαβύρινθο του αρχέγονου ερπετοειδούς εγκέφαλου του, θα νικήσει το τέρας που κρύβεται στις σκιές των ανεξέλικτων παθών και φόβων του, και θα βγει στο τέλος νικητής ως ο ήρωας ο οποίος θυσιάζεται για το κοινό καλό.

Οι δοκιμασίες των ηρώων παρουσιάζονται με παρόμοιο μοτίβο σε όλους τους μύθους, και σε όλους τους πολιτισμούς ανά τον κόσμο. Ο μυθικός ήρωας  απομακρύνεται από την εστία του,  περνάει δοκιμασίες ,  συχνά κατεβαίνει σε σπήλαια, όπου αντιμετωπίζει φύλακες ή τέρατα.  Στο τέλος των δοκιμασιών,  ο ήρωας  υπόκειται μία υπέρτατη δοκιμασία και κερδίζει την ανταμοιβή του. Ο θρίαμβος του, σηματοδοτεί  ως  έπαθλο την  διεύρυνση της συνείδησης του, την καθολική πνευματική του αναγέννηση.

Γενικά οι ήρωες σηματοδοτούσαν την ικανότητα «υπέρβασης» και «εξύψωσης του ανθρώπου», καθώς ως «ημίθεοι» αποτελούσαν τον σύνδεσμο ανάμεσα στους Θεούς και τους ανθρώπους.  Ήταν οι λίγοι, «εκλεκτοί», οι οποίοι ακολουθούσαν την δύσκολη «ατραπό».  Μία «ατραπό», η οποία προϋπόθετε να υπερβούν τα ανθρώπινα. Ήταν αυτοί που «αναλάμβαναν» να θυσιαστούν για το κοινωνικό σύνολο,ώστε να ευημερεί η κοινωνία. Θυσίαζαν το «εγώ», για το «εμείς», παρότι και αυτοί ήταν αναγκαστικά υποταγμένοι στο πεπρωμένο και στα «τερτίπια» των Θεών. Μέσα από τους άθλους και την τραγικότητα της πορείας τους, υπήρξαν οι «λυτρωτές» της ανθρωπότητας.

Μέσα από τις «συμβολικές» δοκιμασίες που έπρεπε να ξεπεράσουν, έβγαιναν τελικά με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θριαμβευτές, αφήνοντας παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές, την προσωπική θυσία, την λαχτάρα του θνητού ανθρώπου για αθανασία μέσω των έργων τους, την αναζήτηση της Θεϊκής μας υπόστασης, την αναζήτηση εν τέλη του αληθινού προορισμού της ψυχής. 

Ουσιαστικά θα μπορούσαμε να πούμε πως μέσα από την γέννηση, η ίδια η φύση μας μυεί στο ταξίδι της ζωής.  Από  έμβρυο  ήδη, περνάμε ασυνείδητα  από στάδια, τα οποία μας  προετοιμάζουν να ενταχθούμε από μία παραδείσια και μακάρια κατάσταση -  αυτή  της μήτρας-, στο σκληρό εξωτερικό περιβάλλον. Αυτό γίνεται όταν με το πλήρωμα του χρόνου, και την παρέλευση εννέα μηνών (εννέα μήνες διαρκούσαν και τα αρχαία μυστήρια) αναγκαζόμαστε  να εγκαταλείψουμε το σκοτάδι και τη παραδείσια κατάσταση της μήτρας της μητέρας μας η οποία μας  παρέχει ότι χρειαζόμαστε, (παραπέμπει στο σκότος και στα σπήλαια), και καλούμαστε να προσαρμοστούμε στις νέες σκληρές εξωτερικές συνθήκες.

  

Το σοκ για το νεογέννητο είναι μεγάλο, (δοκιμασίες των μυητικών τελετών) καθώς  δεν επιθυμεί την έξοδο του από την μήτρα της «μακαριότητας», όμως εντέλει υπακούοντας στο κάλεσμα της φύσης και του προορισμού του, βγάζει τα τελευταία υγρά από τους πνεύμονες του (κατ’ αντιστοιχία των αρχέγονων υδάτων από όπου ξεκίνησε η ζωή στον πλανήτη , αναπνέοντας  πια αέρα, γευόμενο για πρώτη φορά το μητρικό γάλα. Ανήκει πλέον σε μια οικογένεια, σε μία χώρα, στην ανθρωπότητα...Αυτό είναι το πρώτο ακούσιο τελετουργικό μετάβασης, καθορισμένο και οργανωμένο από την ίδια τη φύση. Kάπως έτσι ξεκινά για όλους μας το επίπονο ταξίδι της ζωής, και της ενηλικίωσης.

Για να δούμε πως εξηγεί το ταξίδι της ζωής ο Δημήτρης Λιαντίνης, μέσα από το στιγμιότυπο του μύθου της Οδύσσειας, όταν ο Οδυσσέας, βρίσκεται στην σπηλιά του Πολύφημου και από κανένας γίνεται ο ξακουστός Οδυσσέας…

Και στο μύθο της Ευρώπης που εξετάσαμε σήμερα,  η Ευρώπη απομακρύνθηκε επίσης από την εστία της, έμεινε  με τον Δία τρεις ημέρες στο Δικταίο άντρο,   όπου τελέσθηκε  ιερός γάμος. Η θνητή Ευρώπη η οποία  συμβολίζει την ύλη,  ενώνεται με την Θεία  Ουράνια πνευματική φύση  και αποκτά τρία παιδιά.  Μία ιερή τριάδα, τον Μίνωα,  τον Ραδάμανθυ και τον Αιακό,  οι οποίοι  θα γίνουν οι κριτές του κάτω κόσμου…

Ιστορικά  ο μύθος της  Ευρώπη συμβολίζει την μετάβαση  μίας ολόκληρης κοινωνίας αλλά και εποχής,  όπου από την προσπάθεια κατευνασμού των χθόνιων μαγικών δυνάμεων της φύσης,  ο άνθρωπος σηκώνει το κεφάλι προς τον Ουρανό, για να αναγνωρίζει την Θεία πνευματική καταγωγή του στους Ουρανούς.  Στον Ελληνικό χώρο αυτό γίνεται για πρώτη φορά στην Κρήτη, εκεί όπου γεννήθηκε ο Δίας….

Κλείνοντας  επιτρέψτε μου να αναφέρω τούτο . Ο  Αλμπερτ Αϊνστάιν έλεγε για τα παραμύθια: «Αν θέλεις τα παιδιά σου να γίνουν έξυπνα, διάβαζε τους παραμύθια. Και αν θέλεις να γίνουν ακόμη πιο έξυπνα, διάβαζε τους περισσότερα παραμύθια».  Τα παραμύθια θα συμπληρώσω εγώ είναι σημαντικά,  όχι μόνο διότι μας διδάσκουν πως  υπάρχουν δράκοι και κρυμμένοι θησαυροί, αλλά διότι  μας  αποκαλύπτουν πως  οι κρυμμένοι  θησαυροί  βρίσκονται  τις περισσότερες φορές μέσα μας,  αλλά και  πως  οι δράκοι μπορούν να νικηθούν.

Τα παραμύθια ετυμολογούνται - παρά του μύθου- , δημιουργήθηκαν μεταγενέστερα του μύθου, παρόλα αυτά εμπεριέχουν  επίσης αρχετυπικά σύμβολα και εικόνες. Εάν  λοιπόν  τα παραμύθια είναι τόσο σημαντικά, τότε πόσο πιο σημαντική  μπορεί να είναι η Ελληνική μυθολογία,  η οποία αναγνωρίζεται ως η πλουσιότερη του αρχαίου κόσμου;

Ίσως για αυτό τον λόγο λοιπόν, όταν ο Αϊνστάιν, έφυγε από την Ευρώπη διωγμένος από την Ναζιστική Γερμανία, πήγε στις Η.Π.Α, παίρνοντας μαζί του μόνο δύο βιβλία, ενός Έλληνα και ενός Ρώσου: Ο ένας ήταν ο Ησίοδος,  και ο άλλος ήταν ο Ντοστογιέφσκι (βιβλίο Αδελφοί Κατραμίζω) …!

Ολοκληρώνοντας θα μοιραστώ μαζί σας μία πρόταση από τον μυσταγωγό  Πλούταρχο : «Tο μυαλό δεν είναι ένα δοχείο που πρέπει να γεμίσει αλλά μία φωτιά που πρέπει να ανάψει»….!

 Αμφιθέατρο  Δημαρχείου Περιστερίου 24/9/2016