Η απόφαση για τη συγγραφή του συγκεκριμένου κειμένου, μπορώ να πω ότι ήταν μια ιδιαίτερη πρόκληση για μένα, καθώς η έρευνα και η συλλογή στοιχείων για το θέμα αυτό, απαιτούσε ιδιαίτερο κόπο και χρόνο, γνωρίζοντας ότι και πάλι, το αποτέλεσμα που θα βγει, θα ισορροπεί στα όρια της
αβεβαιότητας.Η ιδέα λοιπόν, για να ερευνήσω εάν υπήρχαν ποτέ λιοντάρια στην Ελλάδα, μου ήρθε κάποια εντελώς άσχετη στιγμή, πάνω σε μία συζήτηση, στην οποία ειπώθηκε η εξής φράση, που όλοι σίγουρα έχουμε ακούσει : «Και στην Ελλάδα υπήρχαν κάποτε λιοντάρια». Κατά πόσο όμως αυτή η φράση είναι αληθής ; Για να είμαστε αντικειμενικοί αλλά και πραγματιστές το συγκεκριμένο θέμα καλύπτεται από ένα φάσμα παχιάς ομίχλης. Όλοι γνωρίζουμε ότι το λιοντάρι έπαιζε σημαντικό ρόλο στην Μυκηναϊκή (προϊστορική ελληνική τέχνη) και στην Ελληνορωμαϊκή τέχνη. Αλλά λιοντάρι ακούμε και λιοντάρι δεν βλέπουμε. Δεν έχει βρεθεί στην Ελλάδα ούτε ένα κόκκαλο λιονταριού. Αλήθεια πώς γίνεται αυτό ; Πώς γίνεται ένας ολόκληρος πολιτισμός να χρησιμοποιεί ένα τέτοιο σύμβολο, χωρίς στην πραγματικότητα να μην το έχει συναντήσει ποτέ στην ζωή του ; Η απάντηση είναι πιο απλή απ’ ότι θα πίστευε κάποιος.
Οι Έλληνες της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (οι Αχαιοί δηλαδή) κατά την περίοδο της ύψιστης οικονομικής και πολιτιστικής τους άνθισης, είχαν διαρκείς επαφές με τους ανθρώπους της Ανατολής (της Αιγύπτου, της Συρίας, της Παλαιστίνης κτλ). Οι εμπορικές διασυνδέσεις μεταξύ τους ήταν πυκνότατες και ιδιαίτερα συχνές. Το λιοντάρι στον Μυκηναϊκό πολιτισμό συναντιέται κυρίως κατά την περίοδο της οικονομικής και εμπορικής του ανάπτυξης, με σημαντικότερο μνημείο την Πύλη των Λεόντων η οποία κατασκευάστηκε στα μέσα του 13ου αιώνα π.α.χ.χ.
Με την πτώση όμως των Μυκηναϊκών ανακτόρων το λιοντάρι αρχίζει να εξαφανίζεται από την ελληνική τέχνη (τα ευρήματα είναι πολύ λίγα). Λογικά αυτό δεν μπορεί να εξηγηθεί. Ακόμα και στην Γεωμετρική εποχή που αρχίζει να χρησιμοποιείται πάλι στην τέχνη η απεικόνιση έμβιων όντων, τα κυρίαρχα ζώα, είναι το ελάφι και το άλογο. Είναι περίεργο που η εισαγωγή του λιονταριού στην τέχνη, ξαναρχίζει με την εμπορική άνθιση των Ελλήνων του 9ου και 8ου αιώνα π.α.χ.χ. . Η επαφή αυτή με την ανατολή, επανακάμπτει μετά από μία παύση περίπου 2μιση αιώνων και επανεισάγονται παλιές θεματογραφίες ή διάφορες άλλες τεχνικές που στον ελλαδικό χώρο είχαν ξεχαστεί. Είναι εμφανές ότι οι κεραμείς για παράδειγμα, δεν μπορούσαν να φανταστούν πως ήταν το λιοντάρι στην πλήρη του μορφή κι έτσι το απέδιδαν με την κλασική λεοντοκεφαλή και συχνά με σώμα σκύλου ή γάτας.
Οι αγγειογράφοι της εποχής δεν είναι ότι δεν ήξεραν να ζωγραφίζουν, είναι ότι δεν ήξεραν πως να αποδώσουν με ακρίβεια τις μορφές αυτές που δεν είχαν δει ποτέ στην ζωή τους. Εάν παρατηρήσετε ο κάπρος και ο αίγαγρος στις 2 φωτογραφίες έχουν αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά με εμφανέστατες λεπτομέρειες. Προφανώς βέβαια υπήρχαν και αγγεία ή έργα που το λιοντάρι εμφανιζόταν πιο «κοντά» στην πραγματική του μορφή. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι που τα ζωγράφιζαν αυτά είχαν ανατολίτες δασκάλους (ρεύματα μεταναστών προς την Ελλάδα του 8ου και 7ου αιώνα), οι οποίοι συνέβαλαν με τον τρόπο τους στην καλύτερη απόδοση των μορφών αυτών.
Ας αφήσουμε όμως την τέχνη κι ας εστιάσουμε σε κάτι πιο απτό και άμεσο. Όπως επισήμανα και παραπάνω στην Ελλάδα δεν έχει βρεθεί ούτε ένα οστό ή απολίθωμα λιονταριού (τουλάχιστον μέχρι στιγμής, που να δείχνει ότι υπήρχε ενεργός πληθυσμός λιονταριών στον ελλαδικό χώρο). Ένα αντεπιχείρημα που θα μπορούσε να ακουστεί είναι το εξής «μα πως μπορείς να μου εξηγήσεις για τον μύθο του Λιονταριού της Νεμέας;». Μια αρκετά εύλογη ερώτηση η οποία κιόλας θα μπορούσε να μου δώσει πατήματα για την περαιτέρω ενίσχυση της άποψης μου. Στην Ευρώπη ζούσαν λιοντάρια, αλλά όχι τα γνωστά αφρικανικά λιοντάρια, αλλά τα λιοντάρια των σπηλαίων (Panthera leo spelaea). Τα λιοντάρια των σπηλαίων εξαφανίστηκαν περίπου το 10.000 με 8.000 π.α.χ.χ. και έχουν βρεθεί απολιθώματα τους αλλά και τοιχογραφίες από προϊστορικούς ανθρώπους σε διάφορα σπήλαια της Ευρώπης.
Το 10.000 και το 8.000 π.α.χ.χ. υπήρχαν πληθυσμοί ανθρώπων στον ελλαδικό χώρο. Αν και νομίζω πως δεν έχουν βρεθεί απολιθώματα Λιονταριών των Σπηλαίων στην Ελλάδα (μπορεί και να κάνω λάθος) είναι πιθανό, κάποια λιοντάρια να ξέφυγαν από τις περιοχές που έμεναν και να έφτασαν στην Ελλάδα. Οι κάτοικοι της περιοχής στην οποία θα κατέφθασαν αυτά τα λιοντάρια, προφανέστατα θα είχαν τρομοκρατηθεί και πιθανότατα μετά από κάποιο διάστημα θα στάλθηκε μια ομάδα κυνηγών για να τα σκοτώσει. Η μνήμη αυτών των λιονταριών έμεινε στους κατοίκους. Από τη μνήμη αυτή ίσως δημιουργήθηκε κι ο μύθος του Λιονταριού της Νεμέας. Το λιοντάρι αυτό ζούσε σε σπήλαιο κάτι το οποίο θα ταίριαζε στη συγκεκριμένη υπόθεση.
Βέβαια ένα άλλο είδος αιλουροειδούς το οποίο κι αυτό εξαφανίστηκε περίπου την ίδια εποχή και ενδέχεται να επηρέασε τον μύθο του Λιονταριού της Νεμέας, ήταν ο Μαχαιρόδοντας. Υπολείμματα και απολιθώματα Μαχαιρόδοντα έχουνε βρεθεί στο Σέσκλο , στην περιοχή της Μηλιάς Γρεβενών αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές της Κεντρικής και Βόρειας Ελλάδας. Αυτά τα θηρία θα μπορούσαν να τρομοκρατήσουν πολύ εύκολα ολόκληρους πληθυσμούς ανθρώπων της Νεολιθικής Ελλάδας. Το γεγονός ότι υπήρχαν κιόλας στον ελλαδικό χώρο, δίνει ένα προβάδισμα στο να θεωρηθούν πρόγονοι του μύθου του Λιονταριού της Νεμέας.
Παρόλα αυτά οι αναφορές περί υπάρξεως λιονταριών στον ελλαδικό χώρο , δεν σταματούν στον μύθο του Λέοντος της Νεμέας. Ο Ηρόδοτος αναφέρει πως λιοντάρια επιτέθηκαν στα στρατεύματα του Ξέρξη γύρω στο 480 στην περιοχή της Μακεδονίας. Δυστυχώς όμως δεν μπορούμε να λάβουμε τους ισχυρισμούς του Ηροδότου σοβαρά. Εκτός του ότι ο Ηρόδοτος θεωρείται ο «Πατέρας των Παραμυθιών» χρησιμοποιούσε πολύ συχνά μύθους, γενικές γνώμες και απόψεις που άκουγε, χωρίς να ασκεί ιδιαίτερη κριτική. Πιθανότατα όμως επειδή κάθε μύθος εμπεριέχει μικρές αλήθειες, τα «λιοντάρια» που επιτέθηκαν στα στρατεύματα του Ξέρξη, ενδεχομένως να ήταν λύγκες. Οι λύγκες των Βαλκανίων (μεγάλες αγριόγατες) μέχρι και πριν 60 χρόνια ζούσαν σχεδόν σε ολόκληρη τη Μακεδονία, σήμερα βέβαια έχουν περιοριστεί στα Σκόπια και τα Ελληνοσκοπιανά σύνορα. Θεωρώ, πάντα υποθετικά, πως τα τέραστια στρατεύματα των Περσών δέχτηκαν μικρές επιθέσεις από λύγκες, επιθέσεις τις οποίες οι Έλληνες της εποχής εκείνης ίσως να τις απέδωσαν σε λιοντάρια προκειμένου να μεγαλοποιήσουν το γεγονός αυτό , κάτι το οποίο έπρατταν πολύ συχνά.
Βέβαια ακόμα και ο Αριστοτέλης, ισχυριζόταν ότι υπάρχουν διάφοροι μεμονωμένοι πληθυσμοί λιονταριών στην περιοχή της Μακεδονίας. Μια άποψη που την είχαν υιοθετήσει κι ο Ξενοφώντας αλλά και ο Παυσανίας. Παρόλα αυτά, η έλλειψη ευρημάτων που να αποδεικνύουν τους ισχυρισμούς τους, μας ωθεί στο να υποθέσουμε ότι και οι ίδιοι κατέγραφαν φήμες χωρίς να είναι απολύτως σίγουροι. Η φήμη ότι υπήρχαν λιοντάρια στη Μακεδονία και ίσως και στην Θράκη, πρέπει να ήταν ιδιαίτερα ισχυρή ακόμα και στην αρχαιότητα. Στις Μακεδονικές δυναστείες κιόλας το κυνήγι λιονταριού, συναντιέται πολύ συχνά σαν θέμα παράστασης σε τοιχογραφίες και σε ψηφιδωτά. Πιστεύω βέβαια όμως, πως ελλείψει των κατάλληλων μέσων και μεθόδων, ακόμα και οι μεγαλύτεροι επιστήμονες και φιλόσοφοι της εποχής εκείνης, πρέπει να αδυνατούσαν να αποδείξουν την ύπαρξη τους και περιορίζονταν σε μικρές ασφαλείς υποθέσεις.
Για να μην φανώ όμως απόλυτος υπάρχει μια θεωρία που έχει αναπτυχθεί εδώ και 40 χρόνια, η οποία ισχυρίζεται ότι τα Ευρωπαϊκά λιοντάρια εξοντώθηκαν από τους Ρωμαίους κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το πιθανότερο όμως είναι να συγχέονται οι πληθυσμοί των αιλουροειδών που εισήγαγαν οι Ρωμαίοι από όλον τον κόσμο, για τις αρένες κτλ, με τους ήδη εξαφανισμένους γηγενείς πληθυσμούς.
Συμπερασματικά λοιπόν, η ύπαρξη των λιονταριών στον ελλαδικό χώρο ιδίως κατά την «ιστορική αρχαιότητα» μάλλον θα πρέπει να θεωρηθεί μύθος. Βλέπω πολλοί άνθρωποι, ακόμα και επιστήμονες ισχυρίζονται την ύπαρξη τους, χωρίς να έχουν καμία αρχαιολογική ή παλαιοντολογική μαρτυρία, παρά μόνο μικρές αναφορές από διαφόρους ιστορικούς και φιλοσόφους της αρχαιότητας. Βέβαια όμως, ποτέ δεν θα αποκλείσω το ενδεχόμενο να βρεθούν οι κατάλληλες αποδείξεις στο μέλλον, οι οποίες ίσως να ανατρέψουν και πάλι τις γνώσεις και τις απόψεις μας και να μας παρέχουν νέες πληροφορίες πάνω σε αυτό το θέμα. Μέχρι τότε όμως ας προσέχουμε κι εμείς την άγρια πανίδα της χώρας μας, που αγκομαχάει για να επιβιώσει, για να μην γίνει και αυτή στο μακρινό μέλλον ένας απλός «μύθος».
Σπύρος Α.
http://www.paleolithicartmagazine.org/pagina65html.html
The last European Lion
https://en.wikipedia.org/wiki/Panthera_leo_spelaea
https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_lions_in_Europe
http://proistzoa.blogspot.gr/2011/03/smilodon.html
http://www.taxydromos.gr/article.php?id=34652&cat=6
https://en.wikipedia.org/wiki/Machairodontinae
http://paleodology.blogspot.gr/p/blog-page_9.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Eurasian_lynx
Ο λύγκας υπάρχει στα Βαλκάνια και παρακολουθείται συστηματικά
https://books.google.gr/books?id=FPmLjw2ukfAC&pg=PA145&lpg=PA145&dq=romans+Guggisberg+1975&source=bl&ots=fNI45YTZi6&sig=keDZLlrTm4m5c1gmP-yplCwjHYg&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwj7mdGg-_TKAhVEDywKHfkRDAsQ6AEIJTAB#v=onepage&q&f=false
αβεβαιότητας.Η ιδέα λοιπόν, για να ερευνήσω εάν υπήρχαν ποτέ λιοντάρια στην Ελλάδα, μου ήρθε κάποια εντελώς άσχετη στιγμή, πάνω σε μία συζήτηση, στην οποία ειπώθηκε η εξής φράση, που όλοι σίγουρα έχουμε ακούσει : «Και στην Ελλάδα υπήρχαν κάποτε λιοντάρια». Κατά πόσο όμως αυτή η φράση είναι αληθής ; Για να είμαστε αντικειμενικοί αλλά και πραγματιστές το συγκεκριμένο θέμα καλύπτεται από ένα φάσμα παχιάς ομίχλης. Όλοι γνωρίζουμε ότι το λιοντάρι έπαιζε σημαντικό ρόλο στην Μυκηναϊκή (προϊστορική ελληνική τέχνη) και στην Ελληνορωμαϊκή τέχνη. Αλλά λιοντάρι ακούμε και λιοντάρι δεν βλέπουμε. Δεν έχει βρεθεί στην Ελλάδα ούτε ένα κόκκαλο λιονταριού. Αλήθεια πώς γίνεται αυτό ; Πώς γίνεται ένας ολόκληρος πολιτισμός να χρησιμοποιεί ένα τέτοιο σύμβολο, χωρίς στην πραγματικότητα να μην το έχει συναντήσει ποτέ στην ζωή του ; Η απάντηση είναι πιο απλή απ’ ότι θα πίστευε κάποιος.
Οι Έλληνες της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (οι Αχαιοί δηλαδή) κατά την περίοδο της ύψιστης οικονομικής και πολιτιστικής τους άνθισης, είχαν διαρκείς επαφές με τους ανθρώπους της Ανατολής (της Αιγύπτου, της Συρίας, της Παλαιστίνης κτλ). Οι εμπορικές διασυνδέσεις μεταξύ τους ήταν πυκνότατες και ιδιαίτερα συχνές. Το λιοντάρι στον Μυκηναϊκό πολιτισμό συναντιέται κυρίως κατά την περίοδο της οικονομικής και εμπορικής του ανάπτυξης, με σημαντικότερο μνημείο την Πύλη των Λεόντων η οποία κατασκευάστηκε στα μέσα του 13ου αιώνα π.α.χ.χ.
Με την πτώση όμως των Μυκηναϊκών ανακτόρων το λιοντάρι αρχίζει να εξαφανίζεται από την ελληνική τέχνη (τα ευρήματα είναι πολύ λίγα). Λογικά αυτό δεν μπορεί να εξηγηθεί. Ακόμα και στην Γεωμετρική εποχή που αρχίζει να χρησιμοποιείται πάλι στην τέχνη η απεικόνιση έμβιων όντων, τα κυρίαρχα ζώα, είναι το ελάφι και το άλογο. Είναι περίεργο που η εισαγωγή του λιονταριού στην τέχνη, ξαναρχίζει με την εμπορική άνθιση των Ελλήνων του 9ου και 8ου αιώνα π.α.χ.χ. . Η επαφή αυτή με την ανατολή, επανακάμπτει μετά από μία παύση περίπου 2μιση αιώνων και επανεισάγονται παλιές θεματογραφίες ή διάφορες άλλες τεχνικές που στον ελλαδικό χώρο είχαν ξεχαστεί. Είναι εμφανές ότι οι κεραμείς για παράδειγμα, δεν μπορούσαν να φανταστούν πως ήταν το λιοντάρι στην πλήρη του μορφή κι έτσι το απέδιδαν με την κλασική λεοντοκεφαλή και συχνά με σώμα σκύλου ή γάτας.
Πρωτοκορινθιακος αρυβαλλος. 650-620 π.α.χ.χ. . Γαλλια, Μουσειο Λουβρου
Πρωτοκορινθιακος αρυβαλλος. 650-620 π.α.χ.χ. . Λονδινο, Βρετανικο Μουσειο.
Πρωτοκορινθιακή πυξίδα, 650-620 π.α.χ.χ.
Ας αφήσουμε όμως την τέχνη κι ας εστιάσουμε σε κάτι πιο απτό και άμεσο. Όπως επισήμανα και παραπάνω στην Ελλάδα δεν έχει βρεθεί ούτε ένα οστό ή απολίθωμα λιονταριού (τουλάχιστον μέχρι στιγμής, που να δείχνει ότι υπήρχε ενεργός πληθυσμός λιονταριών στον ελλαδικό χώρο). Ένα αντεπιχείρημα που θα μπορούσε να ακουστεί είναι το εξής «μα πως μπορείς να μου εξηγήσεις για τον μύθο του Λιονταριού της Νεμέας;». Μια αρκετά εύλογη ερώτηση η οποία κιόλας θα μπορούσε να μου δώσει πατήματα για την περαιτέρω ενίσχυση της άποψης μου. Στην Ευρώπη ζούσαν λιοντάρια, αλλά όχι τα γνωστά αφρικανικά λιοντάρια, αλλά τα λιοντάρια των σπηλαίων (Panthera leo spelaea). Τα λιοντάρια των σπηλαίων εξαφανίστηκαν περίπου το 10.000 με 8.000 π.α.χ.χ. και έχουν βρεθεί απολιθώματα τους αλλά και τοιχογραφίες από προϊστορικούς ανθρώπους σε διάφορα σπήλαια της Ευρώπης.
Σπηλαιο Σοβε
Βέβαια ένα άλλο είδος αιλουροειδούς το οποίο κι αυτό εξαφανίστηκε περίπου την ίδια εποχή και ενδέχεται να επηρέασε τον μύθο του Λιονταριού της Νεμέας, ήταν ο Μαχαιρόδοντας. Υπολείμματα και απολιθώματα Μαχαιρόδοντα έχουνε βρεθεί στο Σέσκλο , στην περιοχή της Μηλιάς Γρεβενών αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές της Κεντρικής και Βόρειας Ελλάδας. Αυτά τα θηρία θα μπορούσαν να τρομοκρατήσουν πολύ εύκολα ολόκληρους πληθυσμούς ανθρώπων της Νεολιθικής Ελλάδας. Το γεγονός ότι υπήρχαν κιόλας στον ελλαδικό χώρο, δίνει ένα προβάδισμα στο να θεωρηθούν πρόγονοι του μύθου του Λιονταριού της Νεμέας.
Παρόλα αυτά οι αναφορές περί υπάρξεως λιονταριών στον ελλαδικό χώρο , δεν σταματούν στον μύθο του Λέοντος της Νεμέας. Ο Ηρόδοτος αναφέρει πως λιοντάρια επιτέθηκαν στα στρατεύματα του Ξέρξη γύρω στο 480 στην περιοχή της Μακεδονίας. Δυστυχώς όμως δεν μπορούμε να λάβουμε τους ισχυρισμούς του Ηροδότου σοβαρά. Εκτός του ότι ο Ηρόδοτος θεωρείται ο «Πατέρας των Παραμυθιών» χρησιμοποιούσε πολύ συχνά μύθους, γενικές γνώμες και απόψεις που άκουγε, χωρίς να ασκεί ιδιαίτερη κριτική. Πιθανότατα όμως επειδή κάθε μύθος εμπεριέχει μικρές αλήθειες, τα «λιοντάρια» που επιτέθηκαν στα στρατεύματα του Ξέρξη, ενδεχομένως να ήταν λύγκες. Οι λύγκες των Βαλκανίων (μεγάλες αγριόγατες) μέχρι και πριν 60 χρόνια ζούσαν σχεδόν σε ολόκληρη τη Μακεδονία, σήμερα βέβαια έχουν περιοριστεί στα Σκόπια και τα Ελληνοσκοπιανά σύνορα. Θεωρώ, πάντα υποθετικά, πως τα τέραστια στρατεύματα των Περσών δέχτηκαν μικρές επιθέσεις από λύγκες, επιθέσεις τις οποίες οι Έλληνες της εποχής εκείνης ίσως να τις απέδωσαν σε λιοντάρια προκειμένου να μεγαλοποιήσουν το γεγονός αυτό , κάτι το οποίο έπρατταν πολύ συχνά.
Βέβαια ακόμα και ο Αριστοτέλης, ισχυριζόταν ότι υπάρχουν διάφοροι μεμονωμένοι πληθυσμοί λιονταριών στην περιοχή της Μακεδονίας. Μια άποψη που την είχαν υιοθετήσει κι ο Ξενοφώντας αλλά και ο Παυσανίας. Παρόλα αυτά, η έλλειψη ευρημάτων που να αποδεικνύουν τους ισχυρισμούς τους, μας ωθεί στο να υποθέσουμε ότι και οι ίδιοι κατέγραφαν φήμες χωρίς να είναι απολύτως σίγουροι. Η φήμη ότι υπήρχαν λιοντάρια στη Μακεδονία και ίσως και στην Θράκη, πρέπει να ήταν ιδιαίτερα ισχυρή ακόμα και στην αρχαιότητα. Στις Μακεδονικές δυναστείες κιόλας το κυνήγι λιονταριού, συναντιέται πολύ συχνά σαν θέμα παράστασης σε τοιχογραφίες και σε ψηφιδωτά. Πιστεύω βέβαια όμως, πως ελλείψει των κατάλληλων μέσων και μεθόδων, ακόμα και οι μεγαλύτεροι επιστήμονες και φιλόσοφοι της εποχής εκείνης, πρέπει να αδυνατούσαν να αποδείξουν την ύπαρξη τους και περιορίζονταν σε μικρές ασφαλείς υποθέσεις.
Για να μην φανώ όμως απόλυτος υπάρχει μια θεωρία που έχει αναπτυχθεί εδώ και 40 χρόνια, η οποία ισχυρίζεται ότι τα Ευρωπαϊκά λιοντάρια εξοντώθηκαν από τους Ρωμαίους κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το πιθανότερο όμως είναι να συγχέονται οι πληθυσμοί των αιλουροειδών που εισήγαγαν οι Ρωμαίοι από όλον τον κόσμο, για τις αρένες κτλ, με τους ήδη εξαφανισμένους γηγενείς πληθυσμούς.
Συμπερασματικά λοιπόν, η ύπαρξη των λιονταριών στον ελλαδικό χώρο ιδίως κατά την «ιστορική αρχαιότητα» μάλλον θα πρέπει να θεωρηθεί μύθος. Βλέπω πολλοί άνθρωποι, ακόμα και επιστήμονες ισχυρίζονται την ύπαρξη τους, χωρίς να έχουν καμία αρχαιολογική ή παλαιοντολογική μαρτυρία, παρά μόνο μικρές αναφορές από διαφόρους ιστορικούς και φιλοσόφους της αρχαιότητας. Βέβαια όμως, ποτέ δεν θα αποκλείσω το ενδεχόμενο να βρεθούν οι κατάλληλες αποδείξεις στο μέλλον, οι οποίες ίσως να ανατρέψουν και πάλι τις γνώσεις και τις απόψεις μας και να μας παρέχουν νέες πληροφορίες πάνω σε αυτό το θέμα. Μέχρι τότε όμως ας προσέχουμε κι εμείς την άγρια πανίδα της χώρας μας, που αγκομαχάει για να επιβιώσει, για να μην γίνει και αυτή στο μακρινό μέλλον ένας απλός «μύθος».
Σπύρος Α.
http://www.paleolithicartmagazine.org/pagina65html.html
The last European Lion
https://en.wikipedia.org/wiki/Panthera_leo_spelaea
https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_lions_in_Europe
http://proistzoa.blogspot.gr/2011/03/smilodon.html
http://www.taxydromos.gr/article.php?id=34652&cat=6
https://en.wikipedia.org/wiki/Machairodontinae
http://paleodology.blogspot.gr/p/blog-page_9.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Eurasian_lynx
Ο λύγκας υπάρχει στα Βαλκάνια και παρακολουθείται συστηματικά
https://books.google.gr/books?id=FPmLjw2ukfAC&pg=PA145&lpg=PA145&dq=romans+Guggisberg+1975&source=bl&ots=fNI45YTZi6&sig=keDZLlrTm4m5c1gmP-yplCwjHYg&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwj7mdGg-_TKAhVEDywKHfkRDAsQ6AEIJTAB#v=onepage&q&f=false
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Υποβάλλοντας το σχόλιο σου επιβεβαιώνεις ότι έχεις διαβάσει και αποδεχθεί τους όρους χρήσης και σχολιασμού του μπλογκ. Η ευθύνη των σχολίων (αστική και ποινική) βαρύνει τους σχολιαστές.
http://eleusisdiagoridon.blogspot.gr/2013/08/blog-post_49.html