Είναι στο χέρι μας! Η πολιτική, η οικονομική και η πολιτιστική εξουσία βρίσκονται στο δεξί μας χέρι (κυριολεκτικά)!

του Γιάννη Βελίκη

Ας μην αδικήσουμε τους αριστερόχειρες… Σε αυτούς η εξουσία βρίσκεται στο αριστερό χέρι. Ο χαρακτηρισμός δεξί ή αριστερό γίνεται προκειμένου να συνειδητοποιηθεί απ’ όλους μας ότι η εξουσία είναι όντως στο χέρι μας! Και αυτό δεν είναι ούτε υπερβολή ούτε υποβολή. Είναι πραγματικότητα!

Αλλά ας το πάρουμε από την αρχή: Υπάρχει η άποψη ότι ως πολίτες είμαστε υπόδουλοι της εξουσίας, ότι υπάρχει μία ελίτ που αποφασίζει πριν από μας για εμάς χωρίς να μπορούμε να κάνουμε τίποτα, ότι το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό, ή ένας ελέφαντας μπορεί να τσακίσει με ένα πάτημα εκατοντάδες μερμηγκάκια κ.ο.κ. Από την άλλη, κάποιοι ισχυρίζονται ότι έχουμε την απόλυτη δύναμη, και αν επαναστατήσουμε ή «πάρουμε τα όπλα» τίποτα δεν θα μπορέσει να μας σταματήσει, τίποτα δεν θα μείνει όρθιο.

Εν μέρει και οι δύο απόψεις είναι σωστές: όντως είμαστε μικροί απέναντι στις ισχυρές πολιτικές (κυβερνήτες, στρατός, αστυνομία, δικαστήρια), οικονομικές (πολυεθνικές, κεντρικές τράπεζες, χρηματιστήρια, διαφήμιση) και πολιτιστικές εξουσίες (πανεπιστημιακοί, ακαδημαϊκοί, δημοσιογράφοι). Η επιρροή που αυτές οι εξουσίες μπορούν να ασκήσουν είναι τεράστια. Από το τί θα μάθουμε στο σχολείο, τί θα δούμε στην τηλεόραση, τις διαφημίσεις, τον τρόπο που κυκλοφορεί το χρήμα έως στα δάνεια που μπορούμε να πάρουμε, το πού θα πάμε διακοπές, το ποιός είναι ο «διεφθαρμένος» πολιτικός και ποιός όχι, όλα καθορίζονται από αυτούς που ελέγχουν την πληροφορία και το πώς θέλουν να την κατευθύνουν. Από την άλλη, τα παραδείγματα της Αμερικάνικής και της Γαλλικής επανάστασης δείχνουν ότι όταν ο λαός θέλει, τότε μπορεί να κατορθώσει το ακατόρθωτο: να συντρίψει παντοδύναμες αυτοκρατορίες!

Ωστόσο, υπάρχουν σοβαρές ενστάσεις και για τις δύο ακραίες περιπτώσεις: στην μεν πρώτη που θέλει την εξουσία παντοδύναμη ισχύει το ότι ναι, αυτή παραμένει παντοδύναμη όταν καταφέρνει να διχάζει τις κοινωνίες (σε μαύρους – άσπρους, κοτζαμπάσηδες και κολίγους, δεξιούς – αριστερούς, έλληνες – ξένους). Επίσης τα καταφέρνει εφόσον έχει «ευχαριστημένα» και τα μεσαία εισοδήματα (η τάξη μεταξύ της ελίτ και των φτωχών). Σε διαφορετική περίπτωση η εξουσία της αμφισβητείται, και αν δεν «ξαναφέρει» τη μεσαία τάξη στην επιρροή της τότε καταρρέει. Αυτό ίσχυσε στις μεγάλες επαναστάσεις που προαναφέρθηκαν, που πάνω απ’ όλα ήταν κοινωνικές επαναστάσεις, από μία τάξη (αυτή των εμπόρων και των βιομηχάνων) που διεκδικούσε την εξουσία έναντι της Μεγάλης Βρετανίας ή της αριστοκρατίας αντίστοιχα. Αυτός, εξ άλλου είναι και ο λόγος, που κάθε εξουσία (πολιτική, οικονομική, πολιτιστική) φοβάται τη «φωνή λαού οργή Θεού» και υποτάσσεται μόλις αντιληφθεί ότι στρέφεται εναντίον της η «κοινή γνώμη».

Όσο για τη δεύτερη περίπτωση, αυτήν της φαντασίωσης όπου ο λαός έχει τρομακτική δύναμη, αρκεί να αναφερθούν όλες οι επαναστάσεις που πνιγήκανε στο αίμα και ο λαός στη συνέχεια έζησε ακόμη πιο έντονες στιγμές τρόμου και καταπάτησης των δικαιωμάτων του. Έτσι κι αλλιώς, ακόμη και οι επαναστάσεις που «πέτυχαν», όπως αυτή του 2011 στη Λιβυή, σπανίως καταφέρανε να συγκροτήσουν σταθερή διακυβέρνηση που να είναι φιλολαϊκή, δίκαιη και δημοκρατική. Η εξουσία είναι εθιστική, και στις περισσότερες των περιπτώσεων οι νέοι ηγέτες μετά την επανάσταση ξεχνούσαν τις προεπαναστατικές τους δεσμεύσεις.

Έτσι, σύμφωνα με τις δύο προαναφερθείσες τακτικές, φαίνεται ότι για την κοινωνία (ειδικότερα τα μεσαία και χαμηλά κοινωνικά στρώματα) δεν υπάρχει ελπίδα. Η εξουσία φαντάζει όνειρο μακρινό, που είτε είναι απλησίαστη είτε «απαιτεί αίμα» με αβέβαιο αποτέλεσμα…

Κι όμως! Η εξουσία είναι στο χέρι μας! Και πιο συγκεκριμένα ασκείται πάντα από το χέρι μας, ακόμη κι αν δεν το καταλαβαίνουμε. Μόνο με δεμένα χέρια δεν θα την ασκούσαμε…

Και πρώτα απ’ όλα η πολιτική εξουσία. Το ότι ψηφίζουμε όλοι με το χέρι μας, ακόμη και αν πρόκειται για ηλεκτρονική ψηφοφορία ή δημοψήφισμα είναι κοινότυπο, μιας και με κανένα άλλο μέλος του σώματος μας δεν μπορούμε να ψηφίσουμε (ίσως μόνο με τη μύτη μας πατώντας ένα κουμπί). Αυτό που μεσολαβεί μεταξύ της εξουσίας (και της επικοινωνιακής της τακτικής) και των αποτελεσμάτων της κάλπης δεν είναι άλλο παρά η ψήφος μας. Η οποία ψήφος επιλέγεται από το μυαλό μας που δίνει εντολή στο χέρι μας. Ποιά είναι λοιπόν αυτή η περιβόητη πολιτική εξουσία αν όχι αυτήν, που τα χέρια όλων των πολιτών ψηφίζουν; Και πόσο εύκολο θα ήταν για όλους μας να επιλέγουμε – πέρα από τις επιταγές των επικοινωνιακών τακτικών φόβου ή αναγκαστικών διλλημάτων – αυτούς που πραγματικά μας ωφελούν; Ή πόσο εύκολο θα ήταν να αναγκάζαμε αυτούς που ψηφίζουμε, να λογοδοτούν σε εμάς που τους ψηφίζουμε, κάθε τρίμηνο για την δραστηριότητα τους και να τους αναγκάζουμε να υπηρετούν μόνο τα συμφέροντα μας; Γιατί δεν το κάνουμε; Μα επειδή προτιμούμε το δικό μας καλό έναντι των άλλων: έτσι, αντί να ενωθούμε και να απαιτήσουμε το γενικό καλό, πλησιάζουμε τους βουλευτές και τους δημάρχους προκειμένου να εξυπηρετήσουμε εμάς, με αποτέλεσμα να χανόμαστε στις υποσχέσεις τους και να παραχωρούμε στους «αντιπροσώπους του αποκλειστικά δικού μας συμφέροντος» την εξουσία της φαφλατολογίας – το γνωστό θα, και θα, και θα… Ωστόσο, η ψήφος, πέρα από τις συνήθεις δικαιολογίες που προβάλλονται, είναι δική μας ευθύνη, το ίδιο και οι πολιτικοί μας, το ίδιο και οι πολιτικές τους, το ίδιο και το κράτος μας (αστυνομία, δικαιοσύνη, υγεία, παιδεία). Δεν υπάρχει πιο άστοχη και χωρίς νόημα ενέργεια από τη διαμαρτυρία λίγο μετά τις εκλογές, λίγο μετά αφότου μιλήσει ο λαός: η ψήφος και το δικαίωμα ψήφου είναι μία μεγάλη ευθύνη και θα πρέπει οι πολίτες από πριν να αναλάβουν την ευθύνη του τί ψηφίζουν για μετά. Επίσης, το επιχείρημα ότι τα μικρά κόμματα δεν έχουν την εμπειρία να κυβερνήσουν δεν στέκει, εφόσον οι ίδιοι οι πολίτες δεν τους δίνουν την ευκαιρία να κυβερνήσουν. Το αντίθετο θα έπρεπε να συμβαίνει: με το που αποτυχαίνει μία κυβέρνηση να υπηρετήσει τα συμφέροντα της κοινωνίας, αυτή θα έπρεπε να τιμωρούνταν από τους πολίτες με το να κυβερνήσουν μόνο τα υπόλοιπα κόμματα τις πολλές επόμενες φορές. Έτσι θα συμβάδιζε, επιτέλους, το πολιτικό κόστος με το κοινωνικό κόστος και οι πολιτικοί θα αναγκαζόταν να «ακούσουν» την κοινωνία!

Πάμε στην πολιτιστική εξουσία: και αυτήν ασκείται από το χέρι μας (δεξί ή αριστερό). Το ποιό βιβλίο θα διαβάσουμε, το ποιάς εφημερίδας θα δούμε το εξώφυλλο και βασικά ποιό κανάλι θα επιλέξουμε για την ενημέρωση/ ψυχαγωγία/ διασκέδαση μας είναι καταλυτικό. Και όλες αυτές τις πληροφορίες τις παίρνουμε αφού με το χέρι μας πιάσουμε το βιβλίο και την εφημερία, ή με το χέρι μας επιλέξουμε κανάλι τηλεόρασης ή ραδιοφώνου ή site στο διαδύκτιο. Οι πληροφορίες που παίρνουμε μέσω των «πολιτισμικών μέσων» είναι ανάλογες με την τροφή μας: θα μπορούσαν να μας χαρίσουν από πνευματική ευεξία ή να μας οδηγήσουν σε αποβλάκωση και πνευματικό θάνατο! Και αυτό ισχύει και για μας και για τους ανθρώπους που επηρεάζονται περισσότερο (παιδιά, ηλικιωμένοι). Δεν είναι τυχαίο που τα Μ.Μ.Ε. θεωρούνται ως η «τέταρτη εξουσία», ούτε είναι τυχαίο που ο ακτιβιστής Νόαμ Τσόμσκι μίλησε για το σύστημα κατήχησης που δουλεύει μέσα από τον Τύπο ώστε να χειραγωγείται ο κόσμος και η «κοινή γνώμη». Και σε αυτήν την κατήχηση, δυστυχώς, επιστρατεύονται με το αζημίωτο και ακαδημαϊκοί, πανεπιστημιακοί, καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι, αθλητές κ.α. Ωστόσο, η εξουσία είναι στο χέρι μας! Μπορούμε να κλείσουμε την τηλεόραση και να σκεφτούμε ποιες είναι οι ανάγκες μας, πώς επιθυμούμε να δούμε τον κόσμο μας και τα παιδιά μας, τί πρέπει να κάνουμε… Η δικαιολογία «γύρισα κουρασμένος από τη δουλειά και θέλω λίγο να χαζολογήσω στο κουτί» δεν έχει νόημα, διότι αυτή ακριβώς η κατάσταση βολεύει την εξουσία: μέσω της διάθεσης για χαλάρωση και διασκέδαση, περνάνε όλα τα μηνύματα κατήχησης και υποβολής, σε συνδυασμό με όμορφες εικόνες και κάθε είδους άλλα εύπεπτα ερεθίσματα. Αυτό το συνεχές «γέμισμα του κενού» με τηλεοπτικά και διαδικτυακά σκουπίδια είναι που δεν αφήνει την κριτική σκέψη να αναπτυχθεί και να λειτουργήσει. Αλήθεια, ποιό παιδί θα διαβάσει ποτέ ποίηση, όταν η τηλεόραση είναι ανοικτή; Και αν αυτά τα επιχειρήματα δεν πείθουν τότε η όλη λειτουργία της μέτρησης της τηλεθέασης οπωσδήποτε θα πείσει: είναι ή δεν είναι αλήθεια ότι από τότε που μετράται η τηλεθέαση, μέσω των επιλογών των 300 σπιτιών που «αντιπροσωπεύουν» όλη τη χώρα, το επίπεδο της τηλεόρασης έφτασε στο πιο τελευταίο στάδιο; Μήπως αυτό συμβαίνει επειδή οι 300 «που μας αντιπροσωπεύουν» και αποτελούν τη βουλή του Τύπου, προτιμούν τους καυγάδες (αντί του διαλόγου), τις βίαιες ταινίες (αντί των ποιοτικών), τα γυμνό (αντί του έξυπνου) και το εύπεπτο (αντί του ορθολογικά συγκροτημένου); Και για τους πείσουν να αγοράσουν από αυτούς, το κάθε κανάλι αναπαράγει μόνο αυτές τις προτιμήσεις; Η πραγματικότητα για τον πολιτισμό της χώρας είναι μία: η τηλεόραση (εκτός λίγων εκπομπών), ο Τύπος (εκτός λίγων δημοσιογράφων), τα βιβλία (εκτός των κλασσικών και επιλεγμένων σύγχρονων) και το διαδίκτυο (εκτός συγκεκριμένων ιστοσελίδων) αποκοιμίζουν και δηλητηριάζουν το πνεύμα μας, το πνεύμα των παιδιών μας και το πνεύμα των φίλων και όλης της κοινωνίας. Και χρειάζεται μεγάλη δύναμη να κλείσει κάποιος – με το χέρι του – το κουμπί! Να πατήσει το off στην κατήχηση, στο εύπεπτο ερέθισμα και στην αποβλάκωση.

Η τρίτη εξουσία, η ισχυρότερη όλων, δεν είναι άλλη από την οικονομική: σε αυτήν άλλωστε υποτάσσονται οι άλλες δύο (πολιτική και πολιτισμική). Στην εποχή της θεοποίησης του χρήματος, οι μεγάλες τράπεζες (Goldman Sachs), οι πολυεθνικές, οι βιομηχανίες, οι εφοπλιστές, οι ιδιοκτήτες των Μ.Μ.Ε. και γενικότερα το επιχειρηματικό λόμπι (που μπορεί να δραστηριοποιείται σε έναν ή περισσότερους επιχειρηματικούς τομείς) κατευθύνει τις κυβερνήσεις και τον «πολιτισμό». Ότι χρηματοδοτείται (έργα, ερευνητικά προγράμματα, πολιτικά πρόσωπα, μουσικά δρώμενα κ.λπ.) αναπτύσσεται, ενώ στην αντίθετη περίπτωση «πεθαίνει». Οι πάντες (κυβερνήσεις, πολιτικοί, καλλιτέχνες, επιστήμονες) αναζητούν συνεχώς και διακαώς την πολυπόθητη χρηματοδότηση. Οι γίγαντες της οικονομικής ελίτ δείχνουν να είναι οι «άρχοντες του κόσμου»! Είναι όμως έτσι;

Όχι, δεν είναι! Το παντοδύναμο και «άτρωτο» λόμπι της παγκόσμιας οικονομικής ελίτ στηρίζεται σε γυάλινα ή καλύτερα σε χωμάτινα πόδια… Αν εξαιρέσουμε την παραγωγή εξαιρετικών προϊόντων και υπηρεσιών που απευθύνονται στην μικρή οικονομική ελίτ, τα υπόλοιπα προϊόντα και υπηρεσίες (ένα ποσοστό άνω του 95% της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής και υπηρεσιών) απευθύνεται στα υπόλοιπα κοινωνικά στρώματα (από τα ανώτερα έως τα κατώτερα). Αυτό σημαίνει ότι είναι στο χέρι του κόσμου (από τα ανώτερα έως τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα) αν θα συνεχίσει ή θα σταματήσει να αγοράζει τα προϊόντα και της υπηρεσίες του παγκόσμιου επιχειρηματικού λόμπι. Αν συνεχίσει να αγοράζει, αυτές οι επιχειρήσεις θα αναπτύσσονται, αν σταματήσει να αγοράζει, αυτές οι επιχειρήσεις θα καταρρεύσουν. Για παράδειγμα, πόσο θα άντεχε μία εταιρία, κολοσσός, του επιπέδου της General Motors να επιβιώσει, αν σταματούσε ο κόσμος να αγοράζει τα αυτοκίνητα που παράγει; Ένα χρόνο, δύο χρόνια; Μετά θα κατέρρεε. Το ίδιο και η Coca Cola, και η Nestle, και η BP, και Alfa Romeo… Το χρήμα και η διάθεση του είναι στην ουσία μια ψήφος, μία τεράστιας δύναμης κίνηση που διαθέτει ο κόσμος, η οποία «κρίνει» σε καθημερινή βάση ποιές εταιρίες θα αναπτυχθούν, ποιές θα μείνουν στάσιμες και ποιές θα κλείσουν. Και το πώς διαχειρίζεται ο κόσμος (οι κοινωνίες) τα χρήματα του, είναι κάτι που ο ίδιος αποφασίζει και το εκτελεί με το χέρι του (δεξί ή αριστερό). Επομένως και το επιχειρηματικό λόμπι είναι στο χέρι του!

Ο βαθμός στον οποίο η όλη αγορά είναι στο χέρι του κόσμου, φαίνεται πολύ καθαρά στο παράδειγμα της Ελλάδος, την περίοδο από την εισαγωγή στο ευρώ ως την κρίση χρέους της (2002 – 2012). Λίγο μετά την εισαγωγή της χώρας στο ευρώ, και ενώ οι μισθοί προσαρμόστηκαν στην ακριβή αντιστοιχία δραχμών – ευρώ, οι τιμές της αγοράς τριπλασιάστηκαν χωρίς κανένας να παραπονεθεί. Έτσι ότι κόστιζε 100 δραχμές έφτασε να κοστίζει 1 ευρώ (340 δραχμές), ότι κόστιζε 1000 δραχμές έφτασε τα 10 ευρώ (3400 δρχ.) κ.ο.κ. Λόγω του ότι υπήρχαν πολλά δανεικά χρήματα που ερχόταν από τις τράπεζες σε μορφή καταναλωτικών δανείων, υπέρογκες αμοιβές στο δημόσιο τομέα και στις ΔΕΚΟ, καθώς επίσης και επιδοτήσεις σε αγρότες και επιχειρήσεις, ο κόσμος δεν παραπονέθηκε και έτσι οι τιμές παραμείναν υψηλές. Το 2008, με την απειλή εμπάργκο στο γάλα, οι βιομηχανίες του γάλακτος αμέσως κατέβασαν τις τιμές, για να τις ανεβάσουν σταδιακά λίγο αργότερα και πάλι στην υψηλότερη τιμή της Ευρώπης. Και ο κόσμος δεν ξαναπαραπονέθηκε… Με την έναρξη της κρίσης του 2008 έως και το 2012, όπου το μέσο εισόδημα των Ελλήνων μειώθηκε κατά 40%, οι τιμές εξακολουθούν και διατηρούνται σε πολύ υψηλά επίπεδα. Γιατί; Μα για τον απλούστατο λόγο ότι οι Έλληνες καταναλωτές συνεχίζουν να αγοράζουν τα προϊόντα σε όποια τιμή κι αν αυτά πωλούνται… Το αν οι καταναλωτές γκρινιάζουν για τις τιμές στα δελτία των 8, μικρή σημασία έχει. Αυτό που ενδιαφέρει τους επιχειρηματίες (παραγωγούς και εμπόρους), είναι το αν ο κόσμος αγοράζει, ή όχι. Όσο συνεχίζει να αγοράζει, οι τιμές μένουν ίδιες ή/και αυξάνονται, αν σταματήσει να αγοράζει, αρχίζουν και πέφτουν.

Ο κλάδος της ένδυσης και της υπόδησης έχει ήδη χαμηλώσει τις τιμές λόγω των μειωμένων πωλήσεων. Ωστόσο, στα είδη σούπερ μάρκετ οι τιμές παραμένουν υψηλές και πολλά άλλα είδη πωλούνται στην Ελλάδα ακριβότερα από τα περισσότερα μέρη της Ευρώπης (π.χ. καφές στην καφετέριες, βενζίνη, γάλα κ.α.), αφού οι Έλληνες καταναλωτές συνεχίζουν να ψωνίζουν χωρίς περικοπές. Έτσι, και για όσο συνεχίζουν αυτήν την τακτική, οι τιμές θα παραμένουν υψηλές ενώ θα μπορούσαν με την κατάλληλη καταναλωτική συμπεριφορά αυτόματα να αναγκάζανε την αγορά να τις μειώσει. Αυτό έχει αποδειχθεί πολλάκις στις κοινωνίες της Βόρειας Ευρώπης και στον Καναδά, όπου η καταναλωτική συνείδηση είναι πολύ ανεπτυγμένη.

Οι καταναλωτές, με την καταναλωτική τους συμπεριφορά (διάθεση του χρήματος τους), επιλέγουν κάθε μέρα και κάθε στιγμή, τί είδους κόσμου επιθυμούν. Αν, για παράδειγμα, συνεχίζουν να αγοράζουν (και συνεπακόλουθα να στηρίζουν) μία εταιρία που μολύνει τους ωκεανούς, που αφαιρεί το πόσιμο νερό από την Αφρική, που ρυπαίνει τον αέρα των πόλεων, που θέτει σε κίνδυνο τους πελάτες της γιατί διαθέτει μεταλλαγμένα ή επικίνδυνα ή χαλασμένα τρόφιμα, τότε ανεξάρτητα από όποιες κρατικές κυρώσεις κι αν υποστεί, αυτή η εταιρεία θα συνεχίσει να αναπτύσσεται…

Το ίδιο και αν ο κόσμος αποφασίσει να στηρίξει την τοπική παραγωγή και την τοπική οικονομία: αυτή θα αναπτυχθεί. Κι αν αποφασίσει να αναγκάσει τις Τράπεζες να μειώσουν τα κέρδη τους στις χορηγήσεις δανείων προς ιδιώτες, και αυτό μπορεί εύκολα να το πετύχει. Αρκεί να το αποφασίσει και να το εφαρμόσει μαζικά.

Τόσο η οικονομία, όσο και οι τιμές της αγοράς, και στόχος των χρηματοδοτήσεων (αγροτική παραγωγή, έρευνα, πολιτισμός) είναι στο χέρι μας! Αν, και όταν, αποφασίσουμε να χρησιμοποιήσουμε αυτήν την τεράστια δύναμη που έχουμε!

Μάλιστα, πολλές φορές οι εκπρόσωποι της παγκόσμιας οικονομικής ελίτ αναφέρουν ότι αδιαφορούν για το ποιοί είναι πολιτικοί ηγέτες των λαών, όσο ο κόσμος αγοράζει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους. Αν αποφασίζανε, παρ’ αυτά να αλλάζανε καταναλωτικές συνήθειες; Δεν θα «τινάζανε όλο το οικονομικό σύστημα στον αέρα»;



Ο κόσμος (οι κοινότητες, οι κοινωνίες, τα έθνη) ΕΧΕΙ τη δύναμη στα χέρια του! Και την οικονομική, και την πολιτική και την πολιτισμική! Είναι στη βούληση του το ποιά χρήση κάνει αυτής της δύναμης. Αν το κάθε μέλος του κόσμου, χρησιμοποιεί τη δύναμη του για να ξεχωρίσει και να γίνει «ανώτερο» από τα υπόλοιπα, τότε η δύναμη αυτή «χαρίζεται» στους πολιτικούς, πολιτισμικούς και οικονομικούς εξουσιαστές του. Αν, από την άλλη, αποφασίσει να χρησιμοποιήσει τη δύναμη αυτή για να ωφελήσει την ίδια την κοινωνία, οι εξουσιαστές θα πέσουν σαν «χάρτινοι πύργοι»! Η εξουσία είναι στο χέρι της. Είναι στο χέρι μας!

ΠΗΓΗ