Ευρωπαίοι, ποιοι Ευρωπαίοι;Του Γιώργου Λιερού

Τα μεγάλα κοσμοπολιτικά κέντρα εξουσίας θα εξουσιάζουν τα μικρότερα κράτη, το έδαφός τους, την οικονομία τους και τους ανθρώπους τους κατά βούληση. Όλα αυτά θα είναι πια μόνο επαρχίες, αντικείμενα, μέσα που θα υπηρετούν ένα σκοπό. Η μοίρα τους δεν θα έχει καμία σημασία για τη μεγάλη πορεία των πραγμάτων.

Oswald Spengler 

Τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα μια μεγάλη επιτυχία της ηγεμονικής ιδεολογίας είναι ότι κατάφερε να πείσει τους ανθρώπους των λαϊκών τάξεων πως είναι Ευρωπαίοι – οι άνθρωποι του καλού κόσμου, αν και όχι όλοι, θεωρούσαν από παλιά τον εαυτό τους Ευρωπαίο. Ήταν τέτοια η επιτυχία της που η κοινή γνώμη δεν ήθελε να ξέρει τίποτα για ερωτήματα όπως: Ποιος θεωρείται Ευρωπαίος στη Γερμανία, την Αγγλία ή τη Γαλλία; Είναι αυτονόητο για τους άλλους λαούς της Ευρώπης ότι οι Έλληνες είναι Ευρωπαίοι; Που τοποθετεί η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη τα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης; Είναι γενικά αποδεκτή από τους Ευρωπαίους στοχαστές η ελληνική αρχαιότητα ως αφετηρία του ευρωπαϊκού πολιτισμού ή της ευρωπαϊκής ιστορίας; Βέβαια η έκδοση του έργου του Ντυροζέλ «Ευρώπη, η ιστορία των λαών της» υπό την αιγίδα της ΕΟΚ προκάλεσε στην Ελλάδα μεγάλο θόρυβο, αλλά οι διαμαρτυρόμενοι ευρωπαϊστές εστιάζοντας στον ίδιο τον Ντυροζέλ σαν έναν ανθέλληνα υβριστή συσκότισαν το μη διαχειρίσιμο για τον ευρωπαϊσμό της νεοελληνικής ιδεολογίας γεγονός ότι οι απόψεις του Ντυροζέλ είναι κοινός τόπος για τους περισσότερους Ευρωπαίους στοχαστές, 

* * * * * *

Σε έναν ανύποπτο χρόνο, πολλές δεκαετίες πριν από τον εμφύλιο της Γιουγκοσλαβίας, ο Μπρωντέλ συγγράφοντας τη «Μεσόγειο» μίλησε για την «πιο εντυπωσιακή ουλή των μεσογειακών χωρών» εκείνη «ανάμεσα στην Ανατολή και την Δύση» την οποία με τη μοναδική ιστορική αίσθηση που τον διέκρινε τοποθέτησε στα σύνορα Κροατίας- Σερβίας. Πράγματι «φυσικώ τω τρόπω» όταν ξέσπασε ο εμφύλιος η ελληνική, όπως και η ρωσική, κοινή γνώμη εκδηλώθηκε υπέρ των Σέρβων, ενώ εκείνη των δυτικοευρωπαϊκών και κεντροευρωπαϊκών χωρών υπέρ των Κροατών. Ο Μάικλ Μαν υποστηρίζει ότι η Ευρώπη δεν είναι ένα γεωγραφικό δεδομένο αλλά κοινωνική δημιουργία και κατά συνέπεια δεν σχηματίστηκε σαν ήπειρος παρά μόνο με τη «συγχώνευση των Γερμανών βαρβάρων με τα βορειοδυτικά τμήματα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας», ενώ οριοθετείτο στα νότια και ανατολικά από την παρουσία του Ισλάμ. 

Στο ξεκίνημα της ήταν γνωστή ως «Χριστιανοσύνη» και όχι ως Ευρώπη αν και «επί της ουσίας δεν περιελάμβανε τη βυζαντινή εκκλησία». Σύμφωνα με τον ίδιο, η ανατολική περιφέρεια της Ευρώπης «συνέβαλλε ελάχιστα με τρόπο άμεσο και θετικό στην ευρωπαϊκή δυναμική». Τα σύνορα της Ευρώπης σχηματίζονται λοιπόν από εκείνα της δυτικής (Καθολικής) εκκλησίας και του προτεσταντικού βορρά. Έτσι το σχίσμα δυτικής / ανατολικής εκκλησίας αναγνωρίζεται ως μια αφετηρία της ευρωπαϊκής ταυτότητας και μάλιστα με πιο ριζικό και αδιάλλακτο τρόπο από τους μη θρησκευόμενους στοχαστές παρά από τους πιστούς καθολικούς- και αυτό είναι ενδεικτικό του ιστορικού βάθους αυτής της διαδικασίας. 

Ο Μπρωντέλ και ο Μάικλ Μαν είναι αριστεροί ο Όσβαλντ Σπέγκλερ ακροδεξιός. Άσκησε τεράστια επιρροή στη γερμανική ιδεολογία του 20ου αιώνα με το πολυδιαβασμένο του βιβλίο «Η Παρακμή της Δύσης» ενώ στην Ελλάδα η «Χρυσή Αυγή» τον έχει περί πολλού. Προκειμένου να γίνει ακόμα πιο σαφής και να μην αφήσει κανένα περιθώριο για παρανοήσεις, ο Σπέγκλερ εξηγεί ότι προτιμάει να μιλάει για Δύση και δυτικό πολιτισμό και όχι για Ευρώπη – μια και του δόθηκε η ευκαιρία όπως τονίζει ότι η Ελλάδα ακόμα κι αν ανήκε στην Ευρώπη την εποχή του Περικλή σήμερα δεν ανήκει πλέον. Οι σύγχρονοι Έλληνες ,λέει, «τα απομεινάρια του βυζαντινού έθνους» μένουν στη χώρα του Ισλάμ». Ο δυτικός πολιτισμός γεννήθηκε γύρω στο 10ο αιώνα – εδώ συμφωνούν ο Μπρωντέλ, ο Μ. Μαν, ο Σπέγκλερ, ο Νυροζέλ κ.α. –και σ’ αυτόν κατά τον Σπέγκλερ ανήκουν οι γερμανικοί λαοί, η Γαλλία, η Αγγλία και η Ισπανία βορείως του Γουαδαλκιβίρ. 

Το Βυζάντιο ανήκει στον αραβικό πολιτισμό ενώ η ορθόδοξη εκκλησία δεν είναι παρά μια πιο πρώιμη εκδοχή του Ισλάμ. Όμως στην «Παρακμή της Δύσης»- που μόνο για παρακμή δεν μιλάει, ο τίτλος είναι απάτη- ο κύριος αντίπαλος, εναντίον του οποίου ο Σπέγκλερ εξαπολύει μια χολερική πολεμική σε όλη την έκταση του βιβλίου, είναι η αρχαία Ελλάδα. Θέλει να αποδείξει ότι δεν υφίσταται η παραμικρή σχέση ανάμεσα στην αρχαιότητα και τον δυτικό πολιτισμό και φρονεί ότι οι περί του αντιθέτου δοξασίες έκαναν ανυπολόγιστο κακό στη Δύση. Θρηνεί γιατί δεν υπήρξε ένας Σι Χουάν Τι να κάψει όλη την αρχαία Γραμματεία. Μηδενίζει όλα τα επιτεύγματα των αρχαίων τους οποίους χαρακτηρίζει άσωτους, ακαμάτηδες, αδιάφορους για το μέλλον, χωρίς γονεϊκά αισθήματα, επικεντρωμένους στη στιγμή και τις απολαύσεις. 

90 χρόνια μετά, τα γερμανικά έντυπα απλώς επαναλαμβάνουν, και μάλιστα λέξη προς λέξη, εναντίον των νεοελλήνων το χυδαίο υβρεολόγιο του Σπέγκλερ εναντίον των αρχαίων . 

Ποιοι είναι όμως αυτοί οι Έλληνες εναντίον των οποίων στρέφεται με τέτοιο μίσος ο Σπέγκλερ; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για το γερμανικό δημοκρατικό κίνημα, τον γερμανικό διαφωτισμό, την «ελληνική» πλευρά του Γκαίτε, του Νίτσε, του Βάγκνερ κ.α. Η Γερμανία διαφέρει από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες οι οποίες γεννήθηκαν μέσα από τις δημοκρατικές επαναστάσεις ή σωστότερα μέσα από την Θερμιδωριανή τους φάση. Η πολλά υποσχόμενη Γερμανία του 19ου αιώνα, αυτός « ο λαός των ποιητών και των στοχαστών» όπως κοροϊδευτικά την αποκαλεί ο Σπέγκλερ, δεν γνώρισε τη νικηφόρα δημοκρατική επανάσταση. Η σύγχρονη Γερμανία, η Δημοκρατία της Βαϊμάρης η ναζιστική και η Δυτική Γερμανία γεννήθηκαν όλες μέσα από μια αντεπανάσταση, εκείνη του 1919-1923. Μετά το 1989, η Δυτική Γερμανία προσάρτησε βάρβαρα την Ανατολική- πραγματική ενοποίηση δεν έγινε ποτέ, οι δολοφόνοι της Λούξεμπουργκ μέχρι το τέλος της ζωής τους ήταν τιμώμενα πρόσωπα. Το χάσμα του 1919 έναν αιώνα μετά παραμένει ανοιχτό και προφανώς από τις δυο Γερμανίες αυτή που ηγείται του εγχειρήματος της γερμανικής Ευρώπης είναι η νικήτρια, η αντεπαναστατική. 

Η μόνη Ευρώπη που υφίσταται σήμερα, η γερμανική Ευρώπη, δεν έχει λοιπόν σχέση με τις ιδέες του διαφωτισμού και των δημοκρατικών επαναστάσεων οι οποίες ανήκουν σε μια εποχή που έχει πλέον παρέλθει οριστικά και το γεγονός αυτό είναι σίγουρα ένας από τους λόγους της γερμανικής επικράτησης εις βάρος της Γαλλίας, της Αγγλίας κτλ. Καθώς ο ιμπεριαλισμός σήμερα «εσωτερικεύεται» σε πόλεις χώρες και περιφερειακές ολοκληρώσεις μέσα από την κατάτμησή τους σε (εθνοτικές) ζώνες διαφορετικών ταχυτήτων ενσωμάτωσης / αποκλεισμού στην παγκόσμια αγορά, ακόμα και αν προχωρούσε η πολιτική ενοποίηση μιας τέτοιας Ευρώπης συμπεριλαμβάνοντας και τα Βαλκάνια, οι Έλληνες οι Βούλγαροι, οι Σέρβοι, οι Ρουμάνοι, και οι Αλβανοί θα ήταν υποτελείς μειονότητες κάτι σαν του Ουιγούρους στην Κίνα. 

* * * * * *

Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε παραθέτοντας απόψεις και άλλων στοχαστών. και το ίδιο μπορεί επίσης να γίνει από την πλευρά των ευρωπαϊστών και πράγματι το κάνει η Αλβελέρ στο δίτομο «Οι Ευρωπαίοι». Το σημαντικό όμως εδώ δεν είναι τι λέει ο ένας ή ό άλλος συγγραφέας αλλά το αν οι άλλοι (η Δύση) αναγνωρίζουν τους Έλληνες – και τους άλλους βαλκανικούς λαούς – σαν ισότιμα μέλη στην (υπό κατασκευή) φαντασιακή κοινότητα που λέγεται Ευρώπη ή καλύτερα ευρωπαϊκός λαός.. Το έθνος (το ευρωπαϊκό έθνος, το έθνος που θα αποτελούσε όλη η Ευρώπη) είναι ένα καθημερινό δημοψήφισμα έλεγε ο Ρενάν. Και όλοι ξέρουμε τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος αυτού, όταν παραδεχόμαστε ότι η Ελλάδα κατά την παρούσα κρίση θα είχε διαφορετική αντιμετώπιση αν η γεωγραφική της θέση ήταν στη Δυτική Ευρώπη και επίσης ότι δεν θα ήταν καθόλου εύκολο για την Κύπρο να κάνει επιλογές όπως αυτές της Ισλανδίας. 

Οι άνθρωποι των λαϊκών τάξεων στην Ελλάδα δεν έπαιρναν ανέκαθεν τον εαυτό τους για «ευρωπαίο». Τη δεκαετία του 1970, σε μια χώρα που πάταγε γερά στα πόδια της, το «ανήκομεν στη Δύση» ήταν ένα σύνθημα της δεξιάς, στην αριστερά ο ευρωπαϊσμός ήταν μια μάλλον περιθωριακή υπόθεση και το ΠΑΣΟΚ αντιπρότεινε στην ΕΟΚ την ένωση των λαών της Μεσογείου. Ο Αντρέας μάλιστα καθαίρεσε τον Σημίτη από το Εκτελεστικό Γραφείο και τον «έκοψε» από υποψήφιο βουλευτή το 1981, γιατί έβγαλε μια αφίσα που θεωρήθηκε φιλοευρωπαϊκή. Η αφίσα έλεγε: Όχι στην Ευρώπη των μονοπωλίων, ναι στην Ευρώπη των λαών. Την ελληνική κοινή γνώμη διακατείχαν τότε έντονα φιλοαραβικά και φιλοπαλαιστινιακά αισθήματα. 

Μοιραζόμαστε με άλλους λαούς μια περιοχή που από την αυγή της Ιστορίας ήταν ένα από τα σπουδαιότερα σταυροδρόμια πολιτισμού. Έχουμε την ευκαιρία μαζί με τους γειτονικούς λαούς και με τους μετανάστες, που αυξάνουν ακόμα περισσότερο τον πολιτισμικό πλούτο της περιοχής, να δημιουργήσουμε τις δικές μας μοναδικές και πρωτότυπες συνθέσεις. Αυτό άλλωστε κάναμε από την αρχή της ιστορίας μας. Οι Έλληνες δεν είναι «ευρωπαίοι» (δεν ανήκουν στη Δύση). Κάποιοι ανάμεσά τους (αυτοί του «Μένουμε Ευρώπη», ο ΣΥΡΙΖΑ) είναι απλώς ευρωπαϊστές.

Πηγή: e-dromos.gr