Η πρώτη έκθεση του «ζωγράφου του Βερολίνου» θα αναδείξει έναν ιδιοφυή καλλιτέχνη και τον κόσμο στην Αθήνα του 5ου π.Χ. αιώνα

Κείμενο: ελc team
Email: info@elculture.gr

Μετά από 2.500 χρόνια που ήταν σε σχετική αφάνεια, ο ανώνυμος Αθηναίος καλλιτέχνης, γνωστός ως «ζωγράφος του Βερολίνου», θα σταθεί κάτω από τα φώτα της δημοσιότητας για πρώτη φορά με την έκθεση «Ο ζωγράφος
του Βερολίνου και ο κόσμος του», η οποία ανοίγει το Μάρτιο του 2017 στο μουσείο του Πανεπιστημίου του Πρίνστον και θα εντοπίσει τη ζωή του καλλιτέχνη που άσκησε μεγάλη επιρροή στην Αθήνα των αρχών του πέμπτου αιώνα π.Χ.

Γιατί καθυστέρησε τόσο πολύ μια έκθεση; Γιατί οι αγγειογράφοι δεν ήταν ούτε κατά διάνοια οι πλούσιοι ή διάσημοι καλλιτέχνες που γνωρίζουμε σήμερα. Μπορεί να τον γνωρίζουν οι ακαδημαϊκοί κύκλοι σε όλο τον κόσμο, αλλά ακόμα και πολύ καλλιεργημένοι άνθρωποι δεν έχουν ιδέα για τον καλλιτέχνη των ερυθρόμορφων αγγείων.

Images courtesy of Princeton University Art Museum

Σεβαστά σε όλα τα μουσεία του κόσμου τα έργα των αγγειογράφων, περιζήτητα σε συλλογές, ήταν τα έργα ταπεινών τεχνιτών. Η οπτική και η καταγραφή της ιστορίας που αποτυπώνουν θα επηρεάσουν τόσο την παγκόσμια ιστορία, όσο και την ιστορία της τέχνης εδώ και χιλιάδες χρόνια. Η έκθεση συγκεντρώνει 84 αντικείμενα, (αμφορείς, κρατήρες, υδρίες και λήκυθοι) με 54 έργα να αποδίδονται στον ανώνυμο καλλιτέχνη των αρχών του 5ου π.Χ. αιώνα. Τα έργα προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για τις κοινωνικές, πολιτικές, θρησκευτικές και καλλιτεχνικές εργασίες της στις αρχές του πέμπτου π.Χ. αιώνα στην Αθήνα. Πρόκειται για δάνεια από τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου, ανάμεσά τους το Staatliche του Βερολίνου, το Λούβρο, το Metropolitan Museum of Art, το Kunsthistorisches Museum της Βιέννης, το Museum of Fine Arts της Βοστόνης, το Museo Gregoriano Etrusco του Βατικανού, από γκαλερί και ιδιωτικές συλλογές.

Images courtesy of Princeton University Art Museum

Images courtesy of Princeton University Art Museum

Το 1911, ο Βρετανός κλασικιστής και ιστορικός τέχνης Sir John Beazley εντόπισε το «χέρι» ενός ανώνυμου αγγειογράφου της αρχαίας Αθήνας σε εκατοντάδες πλήρη και αποσπάσματα αγγείων σε συλλογές σε ολόκληρο τον κόσμο. Τον ονόμασε ζωγράφο του Βερολίνου. Ο καλλιτέχνης του οποίου η μακρά σταδιοδρομία εκτείνεται περίπου από το 500 π.Χ. έως το 460 π.Χ., είναι γνωστός  για το δικό του κομψό και προσιτό ύφος αλλά και για την επιρροή του στην ανάπτυξη των μετέπειτα καλλιτεχνών. Η έκθεση θα διαρκέσει από τις 4 Μαρτίου έως τις 11 Ιουνίου του 2017.

Ο Ζωγράφος του Βερολίνου είναι το συμβατικό όνομα ενός από τους πιο σημαντικούς αγγειογράφους του Αττικού ερυθρόμορφου ρυθμού. Έχουν υποθέσει ότι ονομαζόταν Γόργος. Το όνομα που του προσδόθηκε –ζωγράφος του Βερολίνου-  οφείλεται σε έναν εξαιρετικής ποιότητας αμφορέα που σώζεται με το καπάκι του και βρίσκεται στο Μουσείο του Βερολίνου. Το αγγείο χρονολογείται περίπου από το 490 π.Χ.

Στην κύρια όψη εικονίζονται τρεις επάλληλες μορφές, δύο άνδρες και ένα ζώο. Στο πρώτο επίπεδο βλέπουμε έναν γυμνό σάτυρο, στεφανωμένο με κισσό, που στέκεται κρατώντας στο αριστερό χέρι μια βάρβιτο (έγχορδο όργανο με το οποίο συνόδευαν συνήθως το τραγούδι τους οι αοιδοί στα συμπόσια) και στο δεξί το πλήκτρο για να χτυπά τις χορδές· το όνομά του, Ορείμαχος, είναι γραμμένο προς τα αριστερά στο μαύρο φόντο.

Πίσω από τον σάτυρο διακρίνεται ένα ζαρκάδι με υψωμένο το κεφάλι, που το καστανό τρίχωμά του αποδίδεται με αραιωμένο βερνίκι. Στο τρίτο επίπεδο φαίνεται ο Ερμής, ο αγγελιαφόρος των θεών (το όνομά του είναι γραμμένο προς τα δεξιά), ντυμένος με τα ρούχα του ταξιδιού, δηλαδή με κοντό χιτώνα και χλαμύδα· στα πόδια φοράει κλειστά υποδήματα (ἐμβάδες) με φτερά και κρατάει στο δεξί χέρι μια οινοχόη και στο αριστερό το κηρύκειο, μαζί με έναν κάνθαρο, αγγείο οινοποσίας που συνδέεται με τη λατρεία του Διονύσου. Η σύνθεση ξεχωρίζει για την εκπληκτική δεξιοτεχνία της. Οι τρεις μορφές επικαλύπτονται χωρίς να συγχέονται. Χαρακτηρίζονται από την ψηλή κορμοστασιά και την απαράμιλλη ομορφιά τους. Καθώς παρουσιάζονται ο ένας πάνω στον άλλο, δημιουργείται η εντύπωση ότι έχουμε μια μόνο μορφή.

Η απεικόνισή τους φανερώνει προσεκτική μελέτη της κίνησης του ανθρώπινου σώματος, που επιτυγχάνεται με τη μετατόπιση του βάρους από το ένα σκέλος στο άλλο. Έτσι ο σάτυρος, αν και στέκεται, φαίνεται έτοιμος να κινηθεί. Ο Ερμής πάλι πατάει γερά στο έδαφος με το ένα πόδι και ανασηκώνει το άλλο, δείχνοντας το γρήγορο και σταθερό βήμα του. Δημιουργείται η εντύπωση ότι ο Ερμής προσπερνά τον σάτυρο και ότι το ζαρκάδι προσπαθεί να τον ακολουθήσει. Πρόκειται για μια σπουδή της κίνησης, που θα σημαδέψει την τέχνη, καθώς δείχνει το πόσο οι καλλιτέχνες στις αρχές του 5ου αιώνα αποδεσμεύτηκαν από τις συμβάσεις της αρχαϊκής εποχής και τόλμησαν κάτι εντελώς καινούργιο, να αποδώσουν τη δυναμική του ζωντανού και κινούμενου ανθρώπινου σώματος. Η νέα αυτή προσέγγιση προϋποθέτει γνώσεις ανατομίαςκαι μαθηματικών αλλά και διάθεση για πειραματισμούς και καινοτόμες λύσεις.Στο λαιμό του αμφορέα, τα συμμετρικά κισσόφυλα και το κλαδί τους είναι η βασική διακόσμηση και μια αναφορά, παραπομπή στη λατρεία του Διονύσου.

http://www.elculture.gr/blog/article/%CE%AD%CE%BD%CE%B1%CF%82-%CE%B6%CF%89%CE%B3%CF%81%CE%AC%CF%86%CE%BF%CF%82-2-500-%CE%B5%CF%84%CF%8E%CE%BD/