O εθνοδιαλυτικός ρόλος της αθηναικής δημοκρατικής παράταξης στον Πελοποννησιακό πόλεμο

Μετά το πέρας των ελληνοπερσικών πολέμων τέθηκε το ζήτημα της προστασίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από τους Πέρσες. Η Σπάρτη λόγω της κρατικής της υπόστασης και υποδομής αδυνατούσε, παρά απέφευγε, την ανάληψη υπερπόντιων
εκστρατειών, έστω και αν αυτές οι εκστρατείες είχαν σκοπό την προστασία Ελλήνων. Έτσι οι Ίωνες προσέφεραν την ηγεμονία και ανέθεσαν την προστασία τους στους Αθηναίους, οι οποίοι δέχθηκαν με τιμή, καθώς αυτό απαιτούσε ούτως ή άλλως η φυλετική συγγένεια.

 Αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής ήταν η δημιουργία της περιβόητης Αττικής- Δηλιακής συμμαχίας, η οποία είχε ως σκοπό την εξασφάλιση της ελευθερίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Με το πέρασμα των χρόνων αυτή η συμμαχία έμελλε να γίνει ηγεμονία και οι σύμμαχοι της Αθήνας υποτελείς. Αυτή η συνεχής ισχυροποίηση της Αθήνας ήταν και η κύρια αιτία της έναρξης του 27ετούς εθνοκτόνου Πελοποννησιακού πολέμου.  Ακόμη αιτία ήταν και ο φόβος της Σπάρτης και των συμμάχων της για την άνοδο αυτή. Έτσι τα κύρια αίτια αυτά διακρίνονται από τις εξωτερικές αφορμές.

Είναι δύσκολο έως και ιστορικώς ανεδαφικό να ρίξουμε αποκλειστικώς τις ευθύνες στην Αθήνα ή τη Σπάρτη. Μπορεί η αντιλακωνική πολιτική του Περικλή να υπεδαύλισε σε μεγάλο βαθμό το κλίμα για τον επικείμενο πόλεμο, όμως και η Πελοποννησιακή συμμαχία ευθύνεται σε αρκετά μεγάλο βαθμό για τα θλιβερά γεγόνοτα του Πελοποννησιακού. Μπορεί το «Μεγαρικό ψήφισμα» να θεωρήθηκε από την Κωμωδία ως η κύρια αιτία πολέμου όμως αυτό επεβλήθη ως αντίποινα στην πελοποννησιακή συμμαχία, η οποία, μέσω των Κορινθίων, παρέβη κατάφωρα την ειρήνη του 446 π.Χ, υποστηρίζοντας την αποστασία της Ποτείδαιας, η οποία αποτελούσε μέλος της Αθηναικής συμμαχίας. Επιπλέον οι Σπαρτιάτες προέβαλαν μια σειρά από εικονικές και αδύνατες απαιτήσεις στην Αθήνα,  ώστε οι Αθηναίοι να αναγκαστούν να υποκύψουν ή να πάρουν εκείνοι την ευθύνη για τον πόλεμο. Όπως και  να χει τα πολιτικά σχέδια Αθηναίων και Σπαρτιατών ήταν αρκετά περιπλεγμένα και είναι άδικο να αποδοθεί η ευθύνη μόνο στη μια ή στην άλλη πλευρά.

Αυτό όμως που έχει τεράστια σημασία είναι η στάση της αθηναικής ριζοσπαστικής παράταξης στη διάρκεια του πολέμου. Η παράταξη αυτή ευθύνεται για εγκληματικές πράξεις εις βάρος του έθνους των Ελλήνων, οι οποίες αν εξέλιπαν, θα είχε πάρει διαφορετική τροπή όχι μόνο η Ελληνική αλλά η παγκόσμια Ιστορία.

   Αρχικώς με τον θάνατο του Περικλή το 429 π.Χ, ο πολιτικός κόσμος περιέπεσε σε κρίση. Ο θάνατος του Περικλή ήταν ένα εθνικό δυστύχημα. Παρά τις μεροληπτικές του ενέργειές που αποσκοπούσαν στην παράταξή του και το συμφέρον της, ήταν πραγματικά ένας ηγέτης με αξιοσημείωτη ενεργητικότητα. Την περίοδο αυτή δεν υπάρχει κάποιος αντάξιός του. Τη θέση του διεκδικούν τώρα άτομα από τους επαγγελματικούς τομείς, οι οποίοι δεν διέθεταν το κύρος του προκατόχου τους. Δυο από αυτούς ήταν ο Κλέων, ιδιοκτήτης βυρσοδεψίου και ο Υπέρβολος, ιδιοκτήτης βιοτεχνίας λύχνων. Αργότερα εμφανίσθηκε και ο Κλεωφών. Και οι τρεις απέβλεπαν μόνο στο συμφέρον της δημοκρατικής παράταξης και των κομματικών σκοπιμοτήτων.. Διακατέχονται από άμετρη φιλοδοξία και ευθύνονται για πράξεις και παραλείψεις εγκληματικού χαρακτήρα που στοίχισαν την Ελλάδα σε αίμα.

 Έτος 425 π.α.χ.χ. Ο Αθηναίος στρατηγός Δημοσθένης καταφέρνει και καταλαμβάνει την Πύλο. Αφού ο πελοποννησιακός στόλος υπέστη ήττα, καταφέρνει και αποκλείει στη νήσο Σφακτηρία 420 Λακεδαιμόνιους οπλίτες! Μετά από αυτήν την δυσάρεστη έκπληξη, οι Σπαρτιάτες έσπευσαν να ζητήσουν σύναψη ανακωχής, ακόμη και ειρήνης! Το έγκλημα της ριζοσπαστικής δημοκρατικής παράταξης έγκειται στο ότι απέρριψε ασυζητητί τις προτάσεις των Σπαρτιατών, χάνοντας έτσι μια αληθινά καλή ευκαιρία οι Αθηναίοι να λήξει ο πόλεμος! Ο Κλέων και η παράταξή του ονειρεύονταν την κυριαρχία σε όλη την Ελλάδα και με αλαζονικό ύφος απέρριψε τις καλοπροαίρετες προτάσεις των Σπαρτιατών. Ο τυχοδιωκτισμός σε όλο του το μεγαλείο. Δεν ξέρουμε ποια θα ήταν η έκβαση, όμως μια μεγάλη ευκαιρία χάθηκε από κομματικά συμφέροντα. Πόσο σοβαρές ήταν οι προτάσεις των Σπαρτιατών φαίνεται από το γεγονός πως όταν ο Κλέων απαίτησε να ανακαταλάβει η Αθήνα όλα τα εδάφη που είχε παραχωρήσει κατά την ειρήνη του 446 π.α.χ.χ, οι Σπαρτιάτες παρακάλεσαν να δρομολογηθούν αυτά τα ζητήματα εν ευθέτω χρόνω, καθώς δεν μπορούσαν να παραβιάσουν ωμά τα δικαιώματα των συμμάχων. Έτσι ο πόλεμος συνεχίσθηκε.

  Το 424 π.α.χ.χ έγινε η μεγάλη επίθεση στη Βοιωτία. Όσο και αν είχε επιμείνει ο Περικλής πως δεν πρέπει να δώσουν μάχη στη ξηρά (καθώς ο στρατός της πελοποννησιακής συμμαχίας υπερείχε), ο Κλέων έβαλε την πατρίδα του σε νέες περιπέτειες. Ο στρατός των Αθηναίων υπέστη πανωλεθρία στο Δήλιον. Βέβαια λίγο πριν, η ριζοσπαστική δημοκρατική παράταξη υπέπεσε σε ένα ακόμη βαρύ σφάλμα.

  Ένα χρόνο πριν, το 425 π.α.χ.χ, είχε στείλει η Αθήνα 40 πλοία (!) προς βοήθεια  στους Λεοντίνους. Οι ριζοσπαστικοί δημορατικοί συνέδεαν αυτήν την εκστρατεία με μεγαλεπήβολα κατακτητικά σχέδια. Ο Υπέρβολος μάλιστα είχε κατά νου, την κατάκτηση της Σικελίας και της Καρχηδόνος σε μια περίοδο όπου παιζόταν το μέλλον της Ελλάδος.Βέβαια οι Έλληνες της Σικελίας τους απέπεμψαν το 424 π.α.χ.χ διαπιστώνοντας τους ιμπεριαλιστικούς τους σκοπούς.

 Ακριβώς μετά από αυτές  τις ανόητες ενέργειες της ριζοσπαστικής παράταξης , συνέβη άλλη  μια απώλεια που κλόνισε, επιτέλους, την εμπιστοσύνη του αθηναικού λαού απέναντί της . Το 424 π.α.χ.χ ο στρατηγός Βρασίδας καταλαμβάνει την Αμφίπολη, πόλη σύμμαχο των Αθηνών! Μέσα σε λιγότερο από δύο έτη η Αθήνα έχασε ένα μεγάλο μέρος της κυριαρχίας της εξαιτίας της ματαίοδοξης πολιτικής του Κλέωνα. Ο δημοκράτης αυτός δε δίστασε να  επιρρίψει τις ευθύνες στους στρατηγούς και να αποποιείται κάθε συμμετοχή του στην κατρακύλα αυτή. Τότε ήταν η στιγμή που ο λαός κατάλαβε το λάθος της παράταξης του Κλέωνα το 425, η οποία απέρριψε με αλαζονεία τις ειρηνευτικές προτάσεις των Σπαρτιατών. Από τον δημαγώγο αυτόν, η Αθήνα γλύτωσε το 422 π.α.χ.χ στη μάχη έξω από την Αμφίπολη, όπου και σκοτώθηκε, δείχνοντας έτσι την απειρία του στα στρατηγικά πράγματα.

  Αν και το 421 π.α.χ.χ η Αθήνα συνήψε με τη Σπάρτη την ειρήνη του Νικία, τότε ανδρώθηκε ένας άλλος σημαντικός Αθηναίος, αλλά τρομερά φιλόδοξος και ραδιούργος. Ήταν ο Αλκιβιάδης. Από το 420 π.α.χ.χ που έγινε στρατηγός έως και το τέλος του πολέμου, είναι υπεύθυνος για όλα τα δεινά που υπέστη όχι μόνο η Αθήνα, αλλά ολόκληρη η Ελλάδα. Ανέλαβε την ηγεσία της ριζοσπαστικής δημοκρατικής παράταξης και ενώ είχαν αρχίσει οι σχέσεις Αθήνας – Σπάρτης να γίνονται φιλικές, αντιτίθεται στο σχέδιο του Νικία, απομακρύνει την Αθήνα από τη Σπάρτη και συνάπτει αμυντικό σύμφωνο με Άργος, Ήλιδα, Μαντίνεια. Η ανακατάταξη αυτή είχε ως αποτέλεσμα την μάχη της Μαντίνειας το 418 π.α.χ.χ., όπου για ακόμη μια φορά η Αθήνα υπέστη ήττα από τους Σπαρτιάτες.

 Η διαβόητη εκστρατεία όμως, για την οποία είναι γνωστός ο Αλκιβιάδης είναι η εκστρατεία στη Σικελία.Πιστός στα, εκτός πραγματικότητας, όνειρα των προκατόχων του και, απεριόριστα εξουσιομανής, απέβλεπε στην κατάκτηση ολόκληρης της Σικελίας. Η εκστρατεία αυτή η οποία είχε (κατά τον Αλκιβιάδη) τον χαρακτήρα ένωσης του Ελληνισμού από Δύση και Ανατολή, έστω υπό την ηγεμονία των Αθηνών, σίγουρα γοήτευε όλους τους Αθηναίους. Η χρονική στιγμή όμως που επέλεξε ήταν η πιο ακατάλληλη. Η Αθήνα είχε χάσει κτήσεις της, είχε ανάγκη την ειρήνη για να ανακάμψει, και αυτός ο αμφιλεγόμενος φιλόδοξος πολιτικός την έβαζε σε νέες περιπέτειες.Το  415 π.α.χ.χ όταν ο Αθηναικός στόλος είχε φτάσει στη Σικελία, φτάνει η « Σαλαμινία» και αναγγέλει ότι ο Αλκιβιάδης έπρεπε να επιστρέψει να δικασθεί για το γνωστό ανοσιούργημα της κοπής των κεφαλών του θεού Ερμή. Όσο λογικές και αν ήταν οι αντιρρήσεις του Αλκιβιάδη, ο οποίος ήταν η ψυχή της εκστρατείας, δεν του συγχωρείται η προδοσία που έπραξε. Δεν εμφανίσθηκε στα αθηναικά δικαστήρια αλλά κατέφυγε στην αντίπαλο Σπάρτη, αποσκοπώντας να εκδικηθεί την ίδια του τη πατρίδα! Η αρχαία ιστορία δεν έχει να επιδείξει αντίστοιχο άνδρα που να έχει διαπρέψει σε τόσο μεγάλο βαθμό στον τυχοδιωκτισμό, και στην ραδιουργία.

  Aπό τη Σπάρτη ο ηγέτης των δημοκρατικών Αλκιβιάδης επέφερε μια σειρά αλλεπάλληλων πληγμάτων στην πατρίδα του, δρώντας ως κοινός  προδότης. Το 413 π.α.χ.χ συμβούλευσε τους Σπαρτιάτες να καταλάβουν τη Δεκέλεια,  κομβικό σημείο από όπου γινόταν ο ανεφοδιασμός της Αθήνας από την Εύβοια. Ακόμη εξαιτίας αυτού του γεγονότος διεκόπη και η εργασία στα λατομεία του Λαυρίου. Ένα χρόνο μετά, όταν Πέρσες και Σπαρτιάτες συμμάχησαν, ο Αλκιβιάδης συμβούλευσε τους Σπαρτιάτες να στείλουν στόλο στη Μ. Ασία όπου  θα πολεμούσε στο πλευρό των Περσών εναντίον των Αθηναίων! Αυτή η συμφωνία επικυρώθηκε μάλιστα με σύναψη συμφωνίας μεταξύ Σπαρτιατών και του σατράπη Τισσαφέρνη.  Είναι αντιληπτό το μέγεθος της προδοσίας και της άμετρης φιλοδοξίας των ριζοσπαστών δημοκρατικών, οι οποίοι δεν δίστασαν να καταστρέψουν την πατρίδα τους στο βωμό των προσωπικών τους συμφερόντων αλλά και της παράταξής τους.

Το 412 π.α.χ.χ ο Αλκιβιάδης δρομολογεί τις εξελίξεις ώστε να καθιερωθεί ολιγαρχικό πολίτευμα στην Αθήνα ώστε όταν οι Αθηναίοι επαναστατήσουν να τον ανακαλέσουν ως σωτήρα, πράγμα το οποίο και έγινε. Εξαπάτησε τον αθηναικό λαό με τέτοια επιτυχία, που ανακαλέσθηκε ως σωτήρας της δημοκρατίας!  Όταν βέβαια  το 410 π.α.χ.χ ο Αλκιβιάδης πετυχαίνει νίκη κοντά στη Κύζικο, οι Σπαρτιάτες ξαναπροτείνουν ειρήνη με βάση το status quo. Στην Αθήνα όμως η ριζοσπαστική παράταξη ισχυροποιήθηκε πάλι και απέρριψε εκ νέου τις ειρηνευτικές προτάσεις των Σπαρτιατών, όπως ακριβώς το 425 π.α.χ.χ ο Κλέων! Υπεύθυνος για την εθνοκτόνο αυτή ενέργεια είναι ο ηγέτης της, Κλεοφών, ο οποίος και αποκατέστησε το δημοκρατικό πολίτευμα.

   Το 406 π.α.χ.χ λαμβάνει χώρα η ναυμαχία στις Αργινούσες, όπου οι Αθηναίοι συντρίβουν τον σπαρτιατικό στόλο του Καλλικρατίδα. Και πάλι οι Σπαρτιάτες προτείνουν ειρήνη, αλλά για άλλη μια φορά η ηγεσία των δημοκρατικών ήταν κατώτερη των περιστάσεων και απέρριψε με ανυπόστατες ανταπαιτήσεις την πρόταση ειρήνης.

   Σε όλη τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου διαπιστώνει κανείς πως οι ηγέτες της  αθηναικής δημοκρατικής παράταξης, δείχνοντας εγκληματική αμέλεια και προσκόλληση στο κομματικό συμφέρον, εμπόδισαν να έχει η Αθήνα αλλά και η υπόλοιπη Ελλάδα ένα λαμπρό πολιτικό μέλλον. Διότι μετά από τον πόλεμο, και συγκεκριμένα μετά την άνευ σημασίας εκστρατεία στη Σικελία το 415 π.α.χ.χ, οι Πέρσες διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στα εσωτερικά πολιτικά πράγματα της Ελλάδας. Και αυτή η ανάμειξη σταμάτησε μόνο με την πανελλήνια εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η ιταμή συμπεριφορά των Αθηναίων προς τους υπόλοιπους Έλληνες, έπληξε την εικόνα τους στα μάτια των συμμάχων και έτσι η Σπάρτη ανήλθε σε μεγάλη ηγετική δύναμη και απέκτησε ισχυρό στρατιωτικό ρόλο.

Γεώργιος Σύρος, νομικός

https://theancientweb.wordpress.com