Η ΠΕΡΙ ΕΡΩΤΟΣ ΘΕΩΡΙΑ

    Ο Πλατωνικός μύθος του άλλου μισού

Η έννοια της αδελφής ψυχής προήλθε από τους Πλατωνικούς φιλοσόφους. Στο «Συμπόσιο» του Πλάτωνα αναφέρεται 

ο σχετικός μύθος που τον διηγείται ο Αριστοφάνης. Σύμφωνα με αυτόν, ο άνθρωπος αρχικά δεν είχε την μορφή που 

έχει σήμερα. Ηταν ένα πλάσμα που θύμιζε σιαμαία δίδυμα , με
τέσσερα χέρια, τέσσερα πόδια και δύο κεφάλια 

που κοιτούσαν προς διαφορετικές κατευθύνσεις . Τα πλάσματα αυτά δεν γνώριζαν τον
σαρκικό έρωτα και

 αναπαράγονταν με γονιμοποίηση εδάφους. Ηταν τόσο ισχυρά και κυρίαρχα που θεωρήθηκαν ως απειλή από τον Δία,

 ο οποίος και τα διχοτόμησε κάθετα φτιάχνοντας  έτσι την γνωστή ανθρωπινη μορφή. Από τότε ο καθένας τους 

αναζητάει  μόνος του το άλλο του μισό για να ξαναβρεί την χαμένη ολοκλήρωσή του. Ανάλογα με το είδος του ζευγαριού 

από το οποίο προήλθε θα αναζητήσει το σύντροφο του ίδιου ή αντίθετου φύλου και όταν το βρει  θα σχηματιστεί

 το «ζευγάρι».

Η διήγηση αυτή του Πλάτωνα έχει κάπως σατιρικό χαρακτήρα, όμως κάπου εκεί βασίζεται και η έννοια της αδελφής ψυχής. Στο ότι το κάθε ανθρώπινο όν, σε μια άλλη διάσταση ήταν ενωμένος με το άλλο του μισό και τώρα στην 

γή είνα αναγκασμένος να το ψάχνει για να πετύχει και πάλι την ψυχική του ολοκλήρωση.

Αμα εξετάσουμε το βαθύτερο νόημα αυτού του μύθου μπορούμε εύκολα να αντιληφθούμε τον διαχωρισμό της ψυχής

 που προήλθε από την διάσταση μεταξύ του πνευματικού και του σωματικού κομματιού του ανθρώπου.  Ίσως αυτή 

να είναι τελικά η απώλεια από τον παράδεισο που βασανίζει το ανθρώπινο γένος εξ αιτίας του προπατορικού αμαρτήματος. Ο άνθρωπος κάνοντας κατάχρηση των δυνάμεων του , επέλεξε την αμαρτία και έτσι είναι καταδικασμένος να ζει 

στην στέρηση και τον πόνο ελπίζοντας πάντα να μπορέσει να αντικρίσει  για μια ακόμα φορά την ανακούφιση ενός παραδείσου.

Από όποια πλευρά και να το κοιτάξουμε όμως, ο έρωτας, ανεξάρτητα από τις συνέπειες και την διάρκεια του , 

μας δίνει πάντα μια γεύση από παράδεισο.

Β) Ερωτας …..ο αιώνιος και συγλονιστικός.

Ο Αριστοφάνης με το μύθο αυτό των πρωτόγονων σιαμαίων πλασμάτων εκφράζει ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του έρωτα : την ανεπάρκεια. Ο ¨Ε

Πράγματι, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Ερωτας ήταν γιός του Πόρου (ευπορίας) και της Πενίας ( φτώχειας). Δεν είναι θεός αλλά δαίμονας. Εχει το άθλιο παρουσιαστικό της μητέρας του αλλά και την κατακτητική μανία του πατέρα του. Δεν είναι όμορφος γι αυτό επιθυμεί την ομορφιά, δεν έχει την σοφία γι αυτό παλεύει για να την κατακτήσει. Δεν είναι λοιπόν ένας από τους θεούς, αλλά ένας διαχρονικός φιλόσοφος που αναζητάει αυτές τις αξίες.ρωτας επιθυμεί κάτι που ο ίδιος δεν κατέχει. Επομένως, διακατέχεται απο έλλειψη και στέρηση.

Με γνώμονα την αναζήτηση του ωραίου , ο Ερωτας κάνει τον 

άνθρωπο ευτυχισμένο. Το «ωραίο» είναι το τέλος, ο σκοπός δηλαδή του έρωτα. Σαν έννοια το «ωραίο» 

 αποτελείται από διαφορετικά επίπεδα , τα οποία ο άνθρωπος ανεβαίνει σιγά σιγά καταβάλλοντας προσπάθεια 

ή μένει στάσιμος όταν δεν έχει την συνείδηση να προχωρήσει σε κάτι πιο βαθυστόχαστο. Στο πρώτο επίπεδο, βρίσκεται η ελκυστικότητα ενός ωραίου σώματος, που προσελκύει και γοητεύει το βλέμμα και τις αισθήσεις. 

Στην συνέχεια αντιλαμβάνεται πως η ομορφιά υπάρχει σε κάθε σώμα στην δική της ιδιαίτερη μορφή, ξεφεύγοντας από την ειδωλολατρία του μοναδικού. Στο δεύτερο επίπεδο βρίσκεται η ομορφιά της ψυχής, πιο πάνω η ομορφιά 

των θεσμών και των νόμων και πιο ψηλά απ όλες βρίσκεται η αληθινή ομορφιά, η ουσία του «ωραίου». 

Η αιώνια ομορφιά, που μένει αναλλοίωτη στο χρόνο, δεν αυξάνεται ουτε μειώνεται και ο άνθρωπος που είναι σε 

θέση να αντιληφθεί αυτή την ομορφιά , δημιουργεί αληθινές αρετές και οχι σκιές των αρετών αυτών, αποχτά μια 

φιλική σχέση με τον Θεό και παρ όλο που είναι θνητός πλημμυρίζει απο αθανασία.

Γ) Το Συμπόσιον του Πλάτωνα.

Το Συμπόσιο είναι ένας από τους Σωκρατικούς διαλόγους του Πλάτωνα. Διαπραγματεύεται το θεό Έρωτα και τη 

θέση του στο δρόμου του φιλοσόφου. Η διαχρονικότητα του έργου μας υπενθυμίζει το αναλλοίωτο της ανθρώπινης φύσης, που σκιαγραφείται και στα λόγια του Νίτσε: ‘Τι μπορούν να μας διδάξουν 1000 χρόνια αργότερα, που δεν μας έχουν διδάξει χιλιάδες χρόνια πρίν;’. Βέβαια, η πιθανολογούμενη αλλαγή της ανθρώπινης συνειδητότητας είναι

 ένα θέμα που χρίζει διεξοδικής ανάλυσης. Ωστόσο, ας επικεντρωθούμε στο έργο του Πλάτωνα που αν μήτι άλλο, αποτελεί τροφή για οποιαδήποτε σκέψη αφορά την ίδια τη ψυχή του ανθρώπου. Ας δούμε λοιπόν περιληπτικά τις απόψεις των παρευσικομένων στο αιώνιο και άφθαρτο ανθρώπινο Συμπόσιο.

• Φαιδρός

Ο Φαιδρός παρουσιάζει τον ¨Ερωτα σαν ένα  «θεό μέγα», γεννημένο πρώτο από όλους τους Θεούς, υπεύθυνο για όλα τα αγαθά, την ωτοπή για τα άσχημα και το φιλότιμο για τα ωραία. Προκαλεί ανδρεία γιατί μόνο οι ερωτευμένοι ανάμεσα στις διαπροσωπικές σχέσεις είνα έτομοι να θυσιάσουν την ζωή τους για το αγαπημένο τους πρόσωπο.

• Παυσανίας

Ο Παυσανίας κάνει τον διαχωρισμό ανάμεσα στον ουράνιο και τον πάνδημο έρωτα, σύμφωνα με την ουράνια και 

Πάνδημο Αφροδίτη. Ο πάνδημος έρωτας είναι  ο έρωτας εκείνου του ανθρώπου που στοχεύει περισσότερο στην 

σωματική επαφή παρά στην δημιουργία απογόνων. Εκείνοι που αντιλαμβάνονται τον ουράνιο έρωτα απέχουν από

 κάθε χυδαιότητα. Τους αρέσει το αρσενικό επειδή έχει περισσότερη δύναμη σωματικά και πνευματικά. Αυτού του είδους

 ο έρωτας γεμίζει  τις ψυχές των ανθρώπων με φρονήματα , δυνατές φιλίες και συντροφιές. Στην Ελλάδα εκείνης της

 εποχής προστατεύεται από το νόμο και ονομάζεται «παιδεραστία». Σκοπός της παιδεραστίας είναι η απόχτηση 

της αρετής  με την προυπόθεση ο εραστής να ειναι ικανός ωστέ να διαμορφώσει τον ερώμενο , ο οποίος όντως 

αισθάνεται την ανάγκη για μόρφωση και σοφία.

• Ευρυξίμαχος

Ο Ευριξίμαχος προσθέτει πως ο έρωτας δεν αναφέρεται μόνο στην ανθρώπινη ύπαρξη, αλλά και στα ζώα και στα φυτά 

και σε ολόκληρο γενικά το σύμπαν. Η ιατρική κατά τον Ευρυξίμαχο, ο οποίος ήταν γιατρός, συντελεί ώστε τα σώματα 

να υιοθετούν τον έρωτα μέσα από την συμφιλίωση των εχθρικών στοιχειων. Αυτός ο δυισμός υπάρχει και στην

 μουσική γιατί είναι αυτή που εξυψώνει ηθικά και αισθητικά, με τον κίνδυνο όμως να οδηγήσει στην ακολασία. 

Τέλος, ο ουράνιος έρωτας ειναι παντοδύναμος γιατί εγκαθιδρύει την φιλία μεταξύ των θεών και των ανθρώπων μέσω 

της μαντείας.

• Αριστοφάνης

Ο Αριστοφάνης, όπως προαναφέρθηκε, θα προσδιορίσει την τάση των ανθρώπων για επανένωση άπα και 

ολοκλήρωση. Αναλύει την διαδικασία της επανένωσης, στην οποία ο έρωτας απαιτεί από τους θνητούς  να έχουν 

σεβασμό προς τους θεούς για να τους επιτραπέι η επανένωση με το ετερον ήμισυ και να αποφευχθεί η 

πιθανότητα επαναδιχοτόμησης τους.

• Αγάθων

Ο Aγάθων παρουσιάζει τον έρωτα σαν τον πιό ευτυχισμένο και όμορφο από τους θεούς. Είναι ένας θεός με 

αρετές  όπως η φρόνηση , η δκαιοσύνη και η ανδρεία, άριστος ποιητής και τεχνίτης , τόσο που οι υπόλοιποι θεοί , 

έχοντας τον σαν οδηγό τους αποχτούν ταλέντο στις διάφορες τέχνες τους.

 Πριν λοιπόν τον έρωτα, κατά τον Αγάθωνα , βασίλευε η ανάγκη. Μετά την γέννηση του δόθηκαν 

όλα τα αγαθά στους θεούς και τους ανθρώπους.

• Σωκράτης

Μετά τον Αγάθωνά ο Σωκράτης παίρνει μέρος στην συζήτηση.

Υποδεικνύει στον Αγάθωνα πως ο έρωτας δεν είναι ούτε όμορφος  ούτε άσχημος, γιατί αυτά είναι που 

στερειται και πάντα αναζητάει. Εδώ , ο Σωκράτης παραθέτει μια δήγηση από την διδασκαλία της Διοτιμας.

Ο Ερως λοιπόν δεν είναι ωραίος όπως τους θεούς , ούτε άσχημος. Είναι κάτι ενδιάμεσο όπως ακριβώς 

το μέσον μεταξύ της γνώσης και της άγνοιας. Είναι λοιπόν ο μεσάζων δαίμονας . με τον οποίο οι άνθρωποι 

έρχονται σε απικοινωνία με τους θεούς μεσω της μαντικής τέχνης. Είνια γιός του Πόρου και της 

Πενίας και η συλληψή του έγινε στα γενέθλια της Αφροδιτης. Ετσι, είναι πάντα φτωχός και στερημένος. 

Κυνηγάει τα ωραία και τα αγαθά με ορμή , εξυπνάδα και ανδρεία. Πάντα φιλοσοφεί,, αγαπάει την γνώση 

και το αντικείμενο του είναι η παντοτινή κατοχή του αγαθού και η αθανασία, η οποία απιτυγχάνεται 

μέσα από την αναπαραγωγή των σωμάτων, την διαιώνιση δηλαδή του είδους.

Εκείνος όμως που εγκυμονεί ψυχικά , που είναι δηλαδή προικισμένος με αρετές όπως η φρόνηση, 

η σωφροσύνη, η δικαιοσύνη , αναζητά μια ευγενική ψυχή για να γεννήσει τις αρετές του. Στην συνέχεια, 

αυτό που γεννιέται,  ανατρέφεται με αγάπη από κοινού και δημιουργεί έναν πιο ισχυρό δεσμό και μια πιό

 σταθερή φιλία με γερές ρίζες.

Στην συνέχεια , σε αυτόν τον λόγο η Διοτίμα διδάσκει τον Σωκράτη  για τον σωστό δρόμο και για την μύηση στα 

«τέλεια και εποπτικά» μυστήρια του έρωτα. Αρχικά πρέπει από μικρή ηλικία κάποιος να πλησιάζει νέους με 

ωραία σώματα, να αγαπήσει κάποον κ σε αυτόν να γεννήσει ωραίους λόγους, μετά να διευρύνει την αγάπη του

 σε όλα τα ωραία σώματα ανακαλύπτοντας έτσι την ομορφιά του ειδους. Στην συνέχεια, πρέπει να ανακαλύψει 

την ομορφιά των ψυχών που είναι ανώτερη από αυτή των σωμάτων και που είναι φανερή στον σωστό τρόπο 

ζωής και στους νόμους. Επειτα, αναζητώντας το μεγαλείο των επιστημών θα στραφεί προς την μια και μοναδική επιστημη, την επιστήμη της ομορφιάς. Ακολουθώντας λοιπόν τον δρόμο της παιδεραστίας φτάνει

 στην ιδια την ιδέα της ομορφιάς , δημιουργεί ερετές και γίνεται αγαπητός σε θεούς και ανθρώπους.

Καταλαβαίνουμε λοιπόν, πως ο έρωτας είναι για την φιλοσοφία η κινητήρια δύναμη προς την αθανασία. 

Ξεκινάει σαν ελκτική δύναμη και μέσω αυτής διοχετεύει αξίες και αρετές στους ανθρώπους. 

Για να φτάσει κανείς στην ουσία του έρωτα πρέπει να μάθει να ανακαλύπτει την σκάλα ανάβασης ξεκινώντας 

από την οπτική ομορφιά. Ετσι, φτάνει στην πραγματική ομορφία  που είναι ισότιμη με το καλό, το δίκαιο, το αληθές.

Ο αναγνώστης διακινδυνεύει να διαβάσει τις απόψεις των παρευσικομένων, στη σκιά του Σωκράτη. Με άλλα λόγια,

 η ύπαρξη του φιλοσόφου και οι εκπεφρασμένες απόψεις του, στοιχειώνουν κατά ένα μαγικό τρόπο το μυαλό και τη 

ψυχή μας. Θα ήταν φρόνιμο ωστόσο, να προσπαθήσουμε και να τοποθετήσουμε τον εαυτό μας σε αυτό 

το αιώνιο Συμπόσιο και να μιλήσουμε εμείς για εμάς. Ο Προύστ αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα φιλοσόφου

 που θέλησε να μιλήσει για αυτά τα αιώνια ερωτήματα στο άφθαρτο Συμπόσιο των πνευματικών ανθρώπων.

Γ) Ο Προύστ για τον Έρωτα & τη Φιλία

• Φιλία και Έρωτας

Εμπειρικά γνωρίζουμε πως η φιλία γεννιέται μεσα

 από την παρατήρηση και την συνομιλία.

 ¨Ολοι έχουμε βρεθεί στην ανάγκη να 

μοιραστούμε προβληματισμους, προβλήματα, 

και χρόνο με κάποιο που θεωρούμε φίλο. 

Τι είναι όμως πιο σηματικό στην ζωή μας… 

Η φιλία ή ο Ερωτας ;

Κατά τον Προυστ, οι φίλοι είναι άνθρωποι με καλή θέληση , που συμφωνούν πάνω στην σημασία των πραγμάτων 

και των ιδεών. Ενας μέτριος όμως έρωτας τείνει να αξίζει περισσότερο από μια καλή φιλία γιατί διαθέτει μεγάλο 

πλούτο από σημεία. Η φιλία είναι πάντα κάτι δευτερέυον και ουσιαστικά μηδαμηνό. Ειναι κάτι μέτριο 

ανάμεσα στην κούραση και την πλήξη. Στην ουσία δεν ενδιαφερόμαστε για τις κοινές ιδέες και ερμηνείες , 

αλλά για το γέμισμα των ωρών που μας προσφέρει μια φιλική συνάντηση. Ο έρωτας είναι κάτι που ασκέι 

βία επάνω μας. Γεμίζει τις ώρες μας με ευχαρίστηση , πάθη, ανησυχίες, πράγματα τα οποία δεν μπορούν 

εύκολα να ειπωθούν και να γίνουν κατανοητά. Σαν πιο διορατικός, αποφεύγει κατ αρχήν κάθε επικοινώνια και 

κοιτάζει να μην αναλώνεται σε ψεύτικες επικινωνιες βασισμένες σε παρεξηγήσεις. Για το λόγο αυτό λοιπόν, 

ένας επιστήθιος φίλος δεν αξιζει όσο ένας  επιστήθιος φίλος,

• Η αλήθεια στον έρωτα.

Κατά πολλούς η αλήθεια είναι αυτό που αναζητάμε στον έρωτα περισσότερο από κάθε ευχαρίστηση. 

Στην πιο τρομακτική μορφή της η αλήθεια μας δίνει μαζι με τον πόνο την χαρά μιας μεγάλης ανακάλυψης. 

Ενας ζηλότυπος άνθρωπος νιώθει κάποια μικρή χαρα όταν καταφέρνει να ανακαλύψει την αλήθεια

 σ ένα ψέμα του αγαπημένου προσωπου και αυτή είναι μια απο τις μορφές  χαράς που αντεύχεται 

να αποχτήσει.  Μοιάζει με έναν μεταφραστή που χαίρεται όταν μεταφράζει ένα δύσκολο κείμενο, παρόλο

 που η μετάφραση μπορεί να φέρει κάποιο δυσάρεστο νέο στην επιφάνεια.

Ο Προυστ πιστεύει πως κανένας άνθρωπος , ούτε η πιο μεγάλη διάνοια δεν έχει έμφυτη την 

αναγκη για αλήθεια. Φτάνουμε δηλαδή σε σημείο να αναζητήσουμε την αλήθεια βάση μιας συγκεκριμένης 

κατάστασης που ασκεί βία στο μυαλό μας, όταν ένας άγνωστος συντελεστής μας στερεί με κάποιο τρόπο

 την ψυχική μας γαλήνη. Εκείνος που είναι ανοιχτός στα σημεία, ξέρει πως η αλήθεια είναι επακόλουθο 

σωστης συμπεριφοράς. Ποιός λοιπόν αναζητά την αλήθεια.. Ο ζηλότυπος που δεν αποδεικνύει την αλήθεια με 

καλή θέληση  αλλά μέσα από άθελα σημάδια που βγαίνουν στην επιφάνεια.

 «Την αλήθεια δεν πάμε να την ανακαλύψουμε , αλλά σκονταύτουμε πάνω της» ,

 λέει ο Προυστ και συνεχίζει « Η αλήθεια δεν χρειάζεται να ειπωθεί για να φανερωθεί , και ίσως

 μπορείς να την βρείς καλύτερα δίχως να περιμένεις τα λόγια ή να τα λογαριάζεις , σε χίλια δύο

 εξωτερικά σημεία, ακόμα και σε ορισμένα αόρατα φαινόμενα, που είναι ανάλογα στον κόσμο των 

χαρακτήρων με ότι είναι στην φύση οι ατμοσφαιρικές αλλαγές. Τέλος . την αλήθεια στον έρωτα την 

αντιλαμβανόμαστε μόνο όταν αποχωριζόμστε το εγώ μας που τόσο αγαπάμε».