ΕΝΑΣ ΛΑΟΣ ΠΟΥ ΑΣΠΑΣΤΗΚΕ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΣΙΑ‏

Οι Κοσσάνοι, μία φυλή  που  διαδέχθηκε  τους  

Έλληνες  της  Βακτρίας

Χρυσό νόμισμα του αυτοκράτορα των Κουσάνων  Κανίσκα  Α΄ (100-126 μ.α.χ.χ.) με  ελληνιστική αναπαράσταση του Βούδα  και η λέξη "BΟΔΔΟ" με
ελληνικά γράμματα.

Χρυσό νόμισμα του  Κανίσκα  με την ελληνική θεότητα ΗΛΙΟΣ. (περίπου 120 μ.Χ.). 

Ο  Κανίσκα  θεωρούσε  τον  εαυτό  του  συνεχιστή  και  διάδοχο  του  

Έλληνα βασιλιά  Ερμαίου.

Πόλεις, νομίσματα, αγάλματα  και  μια  Κεντρική Ασία που βρίθει  από Ελληνισμό.

Η  ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ  ΤΩΝ  ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ  ΣΕΛΕΥΚΙΔΩΝ

Η ονομασία της αυτοκρατορίας Κουσάν  (Kushan) ή Κοσσανών προέρχεται από τον Κινεζικό όρο Γκούι Σανγκ  (Guishang), ο οποίος συναντάται σε ιστορικά συγγράμματα αναφερόμενα στους Yuezhi ή Γιουεζί, μιας φυλής νομάδων που ζούσαν στην ανατολική Κεντρική Ασία. Ορισμένοι μελετητές συνδέουν τους Κοσσανούς με τους Tocharians ή Τόχαρους της λεκάνης Tarim στην Κίνα, οι οποίοι ήσαν Καυκάσια φυλή με ξανθοκόκκινα μαλλιά και έχουν προβληματίσει τους ιστορικούς μελετητές όσον αφορά στην προέλευσή τους.

ΜΟΥΣΕΙΟ  ΜΠΡΟΥΚΛΙΝ,  ΕΛΛΗΝΙΚΗ  ΤΕΧΝΟΤΡΟΠΙΑ  ΤΩΝ  ΚΟΥΣΣΑΝΩΝ 

(ΑΛΛΩΣΤΕ  ΟΛΟΙ  ΟΙ  ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ  ΤΟΥΣ  ΗΤΑΝ  ΕΛΛΗΝΕΣ).

Ελληνο – Βουδιστικό τεχνούργημα στο οποίο συνυπάρχουν οι Ανατολικές και Δυτικές επιρροές στην Κοσσανική αυτοκρατορία. Η λεπτομέρεια προέρχεται από ανάγλυφο που ανακαλύφθηκε στην στούπα της Χάντα και απεικονίζει Ελληνικές ενδυμασίες, αμφορείς και μουσικά όργανα.  (1ος αιώνας μ.X.).

Τον 2^ο αιώνα π.Χ, οι Κοσσανοί απωθήθηκαν δυτικά από τους Xiongnu ή Χιονγκ-νου, πολεμοχαρή φυλή, πιθανότατα προγόνους των Ούννων.

Αυτό είχε ως συνέπεια να καταφύγουν σε παραμεθόριες περιοχές όπως το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν, όπου ίδρυσαν μια ανεξάρτητη αυτοκρατορία στην περιοχή που είναι γνωστή ως Βακτρία. Στη Βακτριανή, πολέμησαν  και  κατέκτησαν τα τοπικά Ελληνικά βασίλεια, τα τελευταία εναπομείναντα δείγματα της δύναμης του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Από αυτήν την κεντρική τοποθεσία, η αυτοκρατορία Κοσσάνκατέστη ένας πλούσιος εμπορικός κόμβος μεταξύ των λαών Χαν της Κίνας,Σασσανιδών της Περσίας και της Ελληνικής  λεκάνης  της  Μεσογείου. Το Κινεζικό μετάξι διακινούνταν προς  την  Ελληνορωμαϊκή  μεσόγειο, με πολύ μεγάλο κέρδος για τους μεσάζοντες. Λαμβάνοντας δε υπόψιν όλες τις επαφές τους με τις μεγάλες αυτοκρατορίες της εποχής, δεν είναι περίεργο ότι οι Κοσσανοί είχαν αναπτύξει αξιόλογο πολιτισμό δανειζόμενοι στοιχεία από άλλες χώρες.

Κυρίως Ζωροάστρες στο θρήσκευμα, οι Κοσσανοί ενσωμάτωσαν Βουδιστικές 

και Ελληνικές θεότητες – θρησκευτικά στοιχεία στις δικές τους θρησκευτικές πρακτικές. Τα νομίσματά τους απεικονίζουν θεότητες που περιλαμβάνουν τονΉλιο, τον Ηρακλή τον Βούδα, τον Σακιαμούνι Βούδα μέχρι τους ΑχούραΜάζντα, Μίθρα και Άταρ (θεός της φωτιάς στον Ζωροαστρισμό).

Είναι δε αξιοσημείωτο το γεγονός ότι χρησιμοποιούσαν το Ελληνικό αλφάβητο, με την προσθήκη του γράμματος Sho.

Έκταση της αυτοκρατορίας Κουσάν

Επί ηγεμονίας του 5^ου αυτοκράτορα, Κανίσκα (Kanishka) του Μεγάλου (περ. 127-140 π.αχχ η αυτοκρατορία είχε εξαπλωθεί σε όλη την βόρεια Ινδία και επεκτάθηκε ανατολικά κατά μήκος της λεκάνης Tarim (αρχική πατρίδα των Κοσσανών). Ο Κανίσκα διοικούσε από το σημερινό Πεσαβάρ στο Πακιστάν, αλλά η αυτοκρατορία του περιελάμβανε επίσης τις μεγάλες πόλεις στον δρόμο του μεταξιού, Kashgar, Yarkand και Khotan, σημερινό Xinjiang ή Ανατολικό Τουρκεστάν.

Ο Κανίσκα ήταν πιστός Βουδιστής συγκρινόμενος σε αίγλη με τον Μαουριανό αυτοκράτορα Ασόκα τον Μέγα. Ωστόσο, ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι λάτρευε επίσης την Περσική θεότητα Μίθρα (θεός της δικαιοσύνης και αφθονίας).

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, έχτισε μια στούπα (Βουδιστικός τόπος ταφής κειμηλίων & προσευχής) η οποία όπως περιγράφουν Κινέζοι ταξιδιώτες είχε ύψος 200 μέτρα και ήταν καλυμμένη με κοσμήματα.

Μέχρι πρότινος οι ιστορικοί θεωρούσαν ότι αυτές οι αναφορές ήταν κατασκευασμένες, μέχρις ότου ανακαλύφθηκε το 1908 στο Πεσαβάρ η βάση αυτού του καταπληκτικού οικοδομήματος. Ο αυτοκράτορας έχτισε αυτήν την υπέροχη στούπα για να φυλάξει τρία από τα οστά του Βούδα. Επιπλέον αναφορές στην στούπα ανακαλύφθηκαν σε Βουδιστικούς παπύρους στηνΝτουνχουάνγκ, στην Κίνα. Στην πραγματικότητα, ορισμένοι μελετητές πιστεύουν ότι οι εισβολές του Kanishka στο Tarim υπήρξαν η αφορμή για τις πρώτες εμπειρίες της Κίνας με τον Βουδισμό.

Ο πρώτος αυτοαποκαλούμενος βασιλέας των Κοσσανών Ηραίος 

(κυβέρνησε 1-30 μ.Χ.) απείχε ελάχιστα από το να καταστεί φύλαρχος των Yuezhi. Έτσι ο κλήρος έπεσε στο διάδοχό του Kujula Kadphises (Κογιόλα Καδφίσης)(κυβέρνησε 30-80 μ.Χ.) για να αναλάβει τον ρόλο  πραγματικού μονάρχη και να ενώσει τις διαφορετικές και ερίζουσες φυλές των Yuezhi υπό την σκέπη των Κοσσανών κατά τη διάρκεια του 1^ου αιώνα μ.Χ.

Νόμισμα με την κεφαλή του Καδφίση το οποίο φέρει την Ελληνική επιγραφήΚΟΖΟΛΑ ΚΑΔΑΦΕΣ ΧΟϷΑΝΟΥ ΖΑΟΟΥ_ΚΟΖΟΛΑ ΚΑΔΑΦΕΣ βασιλέας Κοσσανών

Μετά σταδιακά αποσπώντας τον έλεγχο της Βακτριανής από τους Έλληνες, τους  Σκύθες και τους Πάρθους, ο Kujula Kadphises μετέφερε τους Κοσσανούς στην περιοχή που είναι γνωστή ως Γκαντάρα (βορειοανατολικά του Αφγανιστάν και βόρειου Πακιστάν) με κύρια πρωτεύουσα την Τάξιλα(βορειοδυτικό Πακιστάν) και καλοκαιρινή πρωτεύουσα το Μπεγκράμ (γνωστή στην αρχαιότητα ως Καπίσα, κοντά στη σημερινή Μπαγκράμ) η οποία χρησίμευσε επίσης ως σημαντικό εμπορικό κέντρο.

ΓΥΝΑΙΚΑ  ΤΩΝ  ΚΟΥΣΣΑΝΩΝ,  ΤΥΠΙΚΗ  ΕΛΛΗΝΙΚΗ  ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ

Από αυτές τις δύο πρωτεύουσες, καθώς και άλλους οικισμούς και εμπορικούς σταθμούς βορειότερα, οι Κοσσανοί κατέστησαν κυρίαρχοι του εμπορίου,υιοθέτησαν το Ελληνικό αλφάβητο και έκοψαν δικά τους χρυσά νομίσματα που απεικόνιζαν Κοσσανούς βασιλείς, Ελληνικά ρητά και σύμβολα εμπνευσμένα από Ελληνικά νομίσματα που χρησιμοποιούνταν ευρέως εκείνη την εποχή, προκειμένου να αγοράζουν αγαθά από καραβάνια κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού.

Τοποθετούμενοι γεωγραφικά στο κέντρο του Δρόμου του Μεταξιού, στο μέσο μεταξύ Κίνας και Ινδίας προς ανατολάς και τον κόσμο της Μεσογείου προς δυσμάς, οι Κοσσανοί έγιναν μια δεύτερη παγκόσμια δύναμη μετά την Κίνα και την Ρώμη και η πρώτη ενιαία δύναμη στο Αφγανιστάν.

Το 48 μ.Χ. ο Κογιόλα Καδφίσης διέσχισε το Χίντου Κους και συνήψε συμμαχία με τον τελευταίο Έλληνα βασιλέα της περιοχής, Ερμαίο στην κοιλάδα της Καμπούλ, η οποία επέτρεψε στον γιο του Βήμα Καδφίση να επιτεθεί και να νικήσει τους Σκύθες στη βόρεια Ινδία και να δημιουργήσει μια αυτοκρατορία, την οποία οι διάδοχοί του συνέχισαν  να επεκτείνουν φθάνοντας μέχρι τον ποταμό Γάγγη ανατολικά και την έρημο Γκόμπι βόρεια.

Η βασιλεία του Κανίσκα ΙΙΙ, ο οποίος κυβέρνησε από τα τέλη του 1^ου μέχρι τις αρχές του 2^ου αιώνα μ.Χ., γινόταν από δύο πρωτεύουσες: την Πουρουσαπούρα (σημερινό Πεσαβάρ) και την θερινή στο Μπεγκράμ 

(Καπίσα) τα ανάκτορα της οποίας συναγωνίζονταν σε χλιδή, τα αντίστοιχα τωναυτοκρατόρων στην Ρώμη ή της δυναστείας των Χαν στην Κίνα.

Κατά την βασιλεία του Κανίσκα, οι Κοσσανοί ήλεγχαν το μεγαλύτερο μέρος της Κεντρικής Ασίας και είχαν συσσωρεύσει μεγάλο πλούτο μέσω των εκτεταμένων εμπορικών δραστηριοτήτων και την άνθηση της αστικής ζωής, συνεχίζοντας ταυτόχρονα την Βουδιστική παράδοση και την οικοδόμηση μοναστηριών.

Πολιτισμικές επιρροές

Η ευζωία έφερε μεγάλες αλλαγές στην ζωή των πρώην νομάδων. Χωρίς να έχουν δικές τους παραδόσεις να στηριχθούν, προσάρμοσαν αυτές που βρήκαν στην κουλτούρα τους. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί ένας ζωντανός πολιτισμός, από την συγχώνευση των Δυτικών Ελληνο- Βακτριανών εθίμων, με εκείνων της ανατολικής Ινδίας, προσαρμοσμένος στον δυναμικό χαρακτήρα της Κεντρικής Ασίας. Η περιοχή Γκαντάρα στον πυρήνα της αυτοκρατορίας ήταν κατ’ ουσίαν μια Ελληνική  πολυεθνική ανεκτική κοινωνία θρησκευτικών διαφορών. Κατέχοντας αξιοζήλευτη στρατηγική θέση, με άμεση πρόσβαση στις χερσαίες οδούς του μεταξιού και συνδέσεις με τα λιμάνια στην Αραβική θάλασσα, η Γκαντάρα υπέστη πολλές κατακτήσεις κατά τη διάρκεια της μακράς ιστορίας της – τους Αχαιμενίδες Πέρσες, τον Μέγα Αλέξανδρο (326 – 325 π.Χ.) τους Μαορυανούς (Mauryans) από την Ινδία, την αυτοκρατορία των Σελευκιδών, τους Ελληνο-Βακτριανούς βασιλείς και Έλληνες διαδόχους τους (3^ος – 2^ος αιώνας π.Χ.) καθώς και Σκύθες και Πάρθους (2^ος – 1^ος αιώνας π.Χ.).

Η συνύπαρξη των φυλών, οι πεποιθήσεις και δεξιότητες που αναπτύχθηκαν στη Δύση και την Ανατολή, παρήγαγαν έναν εκλεπτυσμένο πολιτισμό, ο οποίος αποτυπώνεται έντονα στις εικαστικές τέχνες. Θέματα που προέρχονταν από τηνΕλληνική και Ρωμαϊκή μυθολογία αναμίχθηκαν με Βουδιστικά σύμβολα και ευαισθησίες, με αποτέλεσμα τις πρώτες αναπαραστάσεις του Βούδα με ανθρώπινη μορφή κατά τη διάρκεια, καθώς και τις πρώτες απεικονίσεις των βασικών Βουδιστικών προσωπικοτήτων, όπως ο Μποντισάτβα (όρος του Βουδισμού ο οποίος αφορά σε αυτόν που ακολουθεί το μονοπάτι της συμπόνοιας και της αλληλεγγύης).

Hadda Αφγανιστάν  (Sailko, πηγή wikimedia commons).

Οι Κοσσανοί ήσαν προστάτες και όχι απλώς συλλέκτες τεχνουργημάτων. Στα έργα τέχνης, οι Κοσσανοί βασιλείς διέταξαν όπως τα απεικονιζόμενα πρόσωπα και υπάρχοντά τους να τοποθετούνται δίπλα στον Βούδα και την ακολουθία του. Αυτή η υπερεκτίμηση αναδεικνύει μια μοναδική Γανδαριανό (Ghandharan)τεχνοτροπία στην οποία η Ελληνορωμαϊκή τέχνη και μοτίβα εμπλουτίζονται με Ινδικά μοτίβα χρησιμοποιούμενα ως πρότυπα από χιλιάδες τεχνίτες αντικειμένων της Βουδιστικής πίστης.

Τα Βουδιστικά κείμενα είναι γεμάτα από επαίνους για τον Κοσσανό Κανίσκα, τον «Βασιλέα των Βασιλέων» (περίπου 100 μ.Χ.) ο οποίος κατά την διάρκεια του βίου του υποστήριξε όσο κανένας άλλος τον Βουδισμό.

Στούπα Κανίσκα

Η φήμη του στην Βουδιστική παράδοση ξεκίνησε με τη σύγκληση του 4^ουΒουδιστικού Συμβουλίου στο Κασμίρ, περίπου το 100 μ.Χ., το οποίο ήταν καθοριστικής σημασίας για την ανάπτυξη της παράδοσης Μαχαγιάνα. Ο Κανίσκα ενθάρρυνε τόσο την σχολή Γκαντάρα της Ελληνο-Βουδιστικής τέχνης, όσο και την σχολή των Ινδουιστών Ματούρα. Η μεγαλύτερη συνεισφορά του στην Βουδιστική αρχιτεκτονική ήταν η στούπα Κανίσκα στο Πεσαβάρ. Οι αρχαιολόγοι που ανακάλυψαν την βάση της στούπας το 1908-1909 διαπίστωσαν ότι το κτίσμα είχε διάμετρο 286 πόδια. Οι αναφορές Κινέζων προσκυνητών όπως οι Xuan Zang δείχνουν ότι το ύψος του ήταν περίπου 600 έως 681 πόδια και καλυπτόταν με κοσμήματα. Αυτό το τεράστιο πολυώροφο κτίριο έπρεπε να συμπεριλαμβάνεται μεταξύ των θαυμάτων του αρχαίου κόσμου.

Οι Βουδιστές μοναχοί από την περιοχή της Γκαντάρα κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του Κανίσκα διαδραμάτισαν σημαίνοντα ρόλο στην ανάπτυξη και μετάδοση των Βουδιστικών ιδεών από την Ινδία και την Γκαντάρα στην Κίνα. Επί παραδείγματι, ο Κοσσανός μοναχός, Λοκακσέμα (Lokaksema) (περί το 178 μ.Χ.) υπήρξε ο πρώτος μεταφραστής των Βουδιστικών γραφών Μαχαγιάνα στα Κινεζικά, ιδρύοντας μεταφραστικό γραφείο στην κινεζική πρωτεύουσα Loyang.

Η παρουσία Περσικών συμβόλων στην Κοσσανική κουλτούρα είναι περισσότερο εμφανής στα ερείπια της Surkh Kotal, ενός Ζωροαστρικού ναού με μια μεγάλη κλίμακα (σκάλα) που βρίσκεται βόρεια του Hindu Kush κοντά στην πόλη Pul-i Khumri, την πρωτεύουσα της επαρχίας Μπαγκλάν.

Ανασκαφές στο Surkh Kotal μεταξύ 1952 και 1966 απέδειξαν την συνύπαρξη μιάς αμιγώς ιθαγενούς Ζωροαστρικής θρησκείας, ανεπηρέαστης από τον Βουδισμό και επικεντρωμένης στην λατρεία της φωτιάς. Ο Κανίσκα σε προσωπικό επίπεδο φαίνεται προσωπικά να έχει ασπασθεί τον Βουδισμό και την Περσική λατρεία του Μίθρα. Τα θραύσματα του αγάλματος του που βρέθηκαν στην Surkh Kotal συγκαταλέγονται στα πιο πολύτιμα αντικείμενα της συλλογής του Μουσείου της Καμπούλ.

Ο  ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ  ΤΗΣ  ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ  ΑΣΙΑΣ

ΤΟ  ΔΙΑΣΗΜΟ  ΦΕΡΕΤΡΟ  ΚΑΝΙΣΚΑ,  ΕΡΓΟ  ΤΟΥ  ΕΛΛΗΝΑ ΓΛΥΠΤΗ  

ΑΓΗΣΙΛΑΟΥ

Φέρετρο Κανίσκα που ανακαλύφθηκε στο Πακιστάν 127 μ.Χ. Στο κάλυμα απεικονίζει τον Βούδα περιστοιχιζόμενο από τον Βράχμα και τον Ίσκρα και στο κάτω μέρος τον Κανίσκα στο κέντρο.  (Βρετανικό μουσείο).

  

Παρόλο που το ενδιαφέρον του Κανίσκα στο Βουδισμό, έχει επαληθευθεί από πολλά αρχαιολογικά ευρήματα, αυτός ήταν επίσης λάτρης και προστάτης και άλλων τοπικών θρησκειών. Τα νομίσματα του Κοσσάν περιλαμβάνουν αναπαραστάσεις του Βούδα, καθώς και θεοτήτων Ελληνικής, Περσικής και Ινδουιστικής προέλευσης. Το φέρετρο του Κανίσκα για παράδειγμα, περιλαμβάνει παραστάσεις του Βούδα, των Ινδουιστικών θεοτήτων Βράχμα καιΊντρα, του Περσικού θεού Ήλιου, θεούς του φεγγαριού και ένα στεφάνι, στο τυπικό Ελληνιστικό στυλ.

Η απόδοση του φερέτρου στον Κανίσκα έχει πρόσφατα αμφισβητηθεί, για λόγους τεχνοτροπίας αποδιδόμενο στον διάδοχό του Χουβίσκα (Huvishka).

Χρονολογούμενο στο πρώτο έτος της βασιλείας Κανίσκα το 127 μ.Χ, το φέρετρο ανακαλύφθηκε σε ένα θάλαμο φύλαξης στην στούπα Κανίσκα, κατά τη διάρκεια των αρχαιολογικών ανασκαφών το 1908 – 1909 στο Σαχ-τζι-Ντερί στα περίχωρα της Πεσαβάρ. Το πρωτότυπο είναι σήμερα στο Μουσείο Πεσαβάρ και μια παλιά ρεπλίκα εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο. Λέγεται δε ότι μέσα στο φέρετρο συμπεριλαμβάνονται και τρία τμήματα οστών του Βούδα.

Το φέρετρο υπογράφεται από τον κατασκευαστή, έναν Έλληνα καλλιτέχνη ονόματι Αγησίλαο, ο οποίος επέβλεψε την εργασία στην στούπα επιβεβαιώνοντας την άμεση συμμετοχή Ελλήνων στα Βουδιστικά έργα (τμήμα της επιγραφής αναφέρει: «ο υπηρέτης Αγησίλαος, επιστάτης των έργων στην vihara (μονή) του Κανίσκα…».-

ΖΗΝΩΝ  ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ

http://autochthonesellhnes.blogspot.gr/2016/05/blog-post_56.html