Το Μυστήριο των Κουκιών στα Εσωτερικά Μυστικά των Πυθαγορείων

Μεταξύ των μυστηριωδών "Ακουσμάτων" που ο Πυθαγόρας δίδασκε στους μαθητές του, κανένα δεν ξεσήκωσε διαλόγους και σχολιασμούς, όσο το περιβόητο "κυάμων απέχου" δηλαδή αποχήαπο τα κουκια.. Η καταγωγή της προτροπής αυτής είναι αιγυπτιακή ίσως διοτι ,οι Αιγύπτιοι ιερείς, όπως ο Ηρόδοτος αναφέρει (Βιβλ. ΙΙ, κεφ. 37) απαγόρευαν αυστηρά την χρήση κουκιών, γιατι θεωρούσαν ακάθαρτο το φυτό αυτό. Ο Σέξτος ο Εμπειρικός λέει: "Οι Αιγύπτιοι ιερείς ευκολότερα θα έτρωγαν τις σάρκες των γονέων τους, παρά θα αποφάσιζαν να
φάνε αυτά τα όσπρια".

Μπορεί ο Πυθαγόρας εξ αιτίας των διδασκαλιών αυτών που συναντησε στην Αίγυπτο, παραδέχτηκε την αποχή αυτη.Ένας απο τους πιο παράδοξους μαθητές του Διδασκάλου, ο θυελλώδης Εμπεδοκλής ο
Ακραγαντίνος, τονίζει σθεναρά: "Δειλοί, πάρτε τα χέρια σας απο τα κουκιά". ("Δειλοί, πάνδειλοι, κυάμων απο χείρας έχεσθαι"). (Καθαρμοί, Diels, αποσπ. 141).Περιορισμοί τέτοιοι αναφέρονται και απο τον Ηρόδοτο, για τους ιερείς της Δήμητρος και του Διός.

Μα ποιο μπορεί να είναι το αίτιο της απαγόρευσης;

Θα εξετάσουμε πρώτα τις φυσιολογικές αιτίες.

Α) Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς (Στρωματείς ΙΙΙ), αναφέρει: "Οι Πυθαγόρειοι απαγορεύουν μυστηριωδώς την κατανάλωση κουκιών, όχι γιατι το όσπριο προκαλεί ταραχώδη όνειρα, ούτε επειδή το σχήμα του μοιάζει με το ανθρώπινο κεφάλι, αλλά μάλλον επειδή τα κουκιά οδηγούν στην μη-γονιμότητα των γυναικών που τρέφονται με αυτά". Αληθώς ο Θεόφραστος στο βιβλίο του για τα "Φυσικά ζητήματα" αναφέρει "τα κουκιά που ρίχνονται γύρω απο τις ρίζες μικρών δέντρων, τα ξεραίνουν, και όσα οικόσιτα ζώα τρέφονται διαρκώς με κουκιά γίνονται στείρα". Είναι αυτονόητο οτι αυτή η γνώμη είναι απλοϊκή και επιστημονικά λανθασμένη.

Β) Ο Κικέρωνας (De Divinatione, II., Διογεν. Λαέρτ. VIII, 24) είχε την πεποίθηση οτι τα κουκιά εμποδίζουν τους ανθρώπους να έχουν μαντικά όνειρα, προκαλώντας εφιάλτες.

Γ) Ο Πλούταρχος (Ρωμαϊκά προβλήματα, αρ. 95) αναρωτιέται κι εκείνος, γιατί όσοι αφιερώνονται στην εγκράτεια, είναι υποχρεωμένοι να απέχουν εξ ολοκλήρου απο αυτά τα φυτά. Και απαντά: "Άραγε αυτό είναι συνέχεια της συνήθειας των Πυθαγορείων, που απέφευγαν τα κουκιά για τα γνωστά αίτια, όπως απέφευγαν τα μπιζέλια και τα ρεβύθια, εξ αιτίας της συνάφειας των ονομάτων με την Λήθη και το Έρεβος; Ή εξ αιτίας του οτι κατά τα νεκρικά δείπνα και τις νεκρικές επικλήσεις χρησιμοποιούνται αυτά τα όσπρια; Ή μάλλον επειδή για να αντέξει κάποιος στην εγκράτεια, πρέπει να έχει το σώμα καθαρό και όχι επιβαρυμένο. Γνωστό επιπλέον είναι οτι τα όσπρια παράγουν αέρια και τότε είναι απαραίτητο να χρησιμοποιεί κάποιος συχνά καθαρτικά και πλύσεις. Ή επειδή εξ αιτίας της πρόκλησης αερίων τα όσπρια αυτά υποκινούν στην ανώμαλη λαγνεία;".

Δ) Ο Ιπποκράτης (περί Διαίτης βιβλ. ΙΙ κεφ. 4) περιγράφει με την ίδια βεβαιότητα οτι τα κουκιά προκαλούν εντερικά αέρια και απο αυτόν τον λόγο συνθλίψεις των σπλάχνων. "Δεν χρειαζόταν κάτι άλλο", αναφέρει ο Dacier "για να τα αντιπαθεί ένας λαός όπως οι Αιγύπτιοι, που καθάριζαν το σώμα τους τρεις φορές το μήνα με καθαρτικά και εμετικά, γιατι πίστευαν οτι όλες οι ασθένειες προέρχονται απο τις τροφές".

Πριν όμως περάσουμε στις άλλες σημασίες που δίνουν οι σχολιαστές σε αυτό το Άκουσμα του Διδασκάλου, ας πούμε τι πρέπει να συμπεράνουμε απο τις έως τώρα γνώμες.

Ο Dr. Bertholet στο ενδιαφέρον βιβλίο του "Le Vegetarisme et l' Occultisme" (Lausanne, Amorc 1938), συνοψίζει την ιατρική παράδοση για τον ρόλο των κουκιών στην διατροφή του ανθρώπου, ως ακολούθως: "O Dr. Carton", αναφέρει, "χαρακτηρίζει τα κουκιά αλκαλική τροφή (Mineralisateur) και τροφή που αποκαθιστά. Τα μικρά κουκιά δεν πρέπει να υποτιμώνται γιατι έχουν ιδιαίτερα αλκαλικές ιδιότητες". 

Ο Διοσκουρίδης θεωρεί τα κουκιά ιδιαίτερα αερογόνα και δύσπεπτα: "Η πέψη τους είναι δύσκολη, προκαλούν όνειρα τρόμου (εφιάλτες) και προκαλούν βήχα. Είναι κατάλληλα ενάντια στην δυσεντερία. Επειδή είναι πλούσια σε ουσίες λευκωματούχες, δέον είναι να χρησιμοποιούνται με ιδιαίτερη προσοχή απο ανθρώπους με αδύνατο πεπτικό σύστημα. Σε μεγάλες ποσότητες, δημιουργούν ουρικές τοξικές ουσίες".

Η Σχολή του Σαλέρνου αναγνωρίζει και άλλες ιδιότητες:

''Ήγουν, τα κουκιά αυξάνουν το γάλα της γυναίκας που έχει γεννήσει, μαλακώνουν και δυναμώνουν τις τρίχες του κεφαλιού, σταματούν τις αιμορραγίες που προκαλούνται απο τσιμπήματα, και σταματούν τον πόνο απο την αρθρίτιδα.''

Αλλά ο γνωστός γιατρός μας αναφέρει και άλλη ιδιότητα των κουκιών: οτι έχουν αφροδισιακές ιδιότητες, οι οποίες υπογραμμίζονται στο λαϊκό γνωμικό:

''Τα κουκιά είναι σε άνθιση

είναι τρελά σε ισχύ

κουκιά ανθίζουν

καιρός για τρέλες.''

Μα ήταν αυτός ο λόγος που ο Πυθαγόρας απαγόρευε στους μαθητές του την χρήση των κουκιών; Άραγε φοβόταν το άρωμα του λουλουδιού τους, η ενέργεια του οποίου ήταν αίτιο καταστολής κάθε αντίδρασης;Ο Ιεροκλής στα υπέροχα σχόλιά του στα Χρυσά Έπη των Πυθαγορείων, μας θυμίζει οτι κάθε σύμβολο έχει και κρυφή έννοια, μυστική εσωτερική σημασία, πέραν της γραμματικής. Συνεπώς πρέπει υπάρχει και απόρρητη έννοια στην απαγόρευση των κουκιών. Ας εξετάσουμε κατά σειράν τις αναφερόμενες πιθανές σημασίες:

1) ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ: Ο Άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός (Λόγος ΧΧΙΙΙ, 535) αιτιολογεί την απαγόρευση στο οτι δεν πρέπει να εμπλεκόμαστε στην πολιτική και τις ηγετικές δημόσιες θέσεις ή αξιώματα. Όντως στην αρχαιότητα οι πολιτικοί αρχηγοί εκλέγονταν με ψήφους άσπρων και μαύρων κουκιών.

Με άλλα λόγια η επιθυμία του Διδασκάλου ήταν οι μαθητές του να αποφεύγουν την πλεονεξία και τις προστριβές που δεν είναι δυνατόν να αποφευχθούν, κατά τα δημόσια αξιώματα. Ή πιθανώς ήθελε να τους απομακρύνει απο κάθε συνεργασία με τον βέβηλο κόσμο, ώστε να επιδοθούν αποκλειστικά στην χωρίς συμφέρον έρευνα των πνευματικών αληθειών.

Και ο Πλούταρχος ερμηνεύει ανάλογα (Περί Παίδων Αγωγής, 12 Ε). Γνωστό είναι σε τι εκβιασμούς και διαμάχες οδηγούσαν οι πολιτικές διαφορές και οι εκλογές στην εποχή του.

Ο Ξενοφών στα Απομνημονεύματά του (Βιβλ. Ι, 2, 9) σημειώνει την ειρωνική αντιμετώπιση του Σωκράτη στην διαφθορά των πολιτικών της εποχής του.

Ο Διογένης ο Λαέρτιος, τέλος, (VIII, 34) σχολιάζοντας την γνώμη του Αριστοτέλη, λέει κι εκείνος οτι τα κουκιά θυμίζουν τα τυχερά παιχνίδια και τις μεθόδους της ολιγαρχίας.

2) ΣΗΜΑΣΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗ: Η εξωτερική εμφάνιση του απαγορευμένου φυτού, γέννησε πολλές σκέψεις που επαναλαμβάνουν οι Λουκιανός (Vita Auct. 6), Aulus Gelius (IV, 11, 10) και Αριστοτέλης.

Το λουλούδι των κουκιών θυμίζει κατά τη γνώμη τους τα γεννητικά όργανα και η ομοιότητα αυτή μπορεί να δημιουργεί κατώτερες σκέψεις στους μύστες. Άρα το να μην ασχολούμαστε με τα κουκιά σημαίνει να απέχουμε απο την τυραννία των [(κατώτερων)] αισθήσεων.

3) ΣΗΜΑΣΙΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ: Άραγε τα κουκιά είχαν και κάποια μυστική θρησκευτική ιδιότητα; Η μελέτη των αρχαίων κειμένων δείχνει να συμφωνεί.

Οι Πορφύριος και Ιππόλυτος σημειούν στις ανθρωπογονικές θεωρίες του Αντωνίου Διογένους και του Ζαράτα, οτι στην αρχή ο άνθρωπος και ο κύαμος (το κουκί) είχαν εμφανιστεί μαζί και οτι και οι δύο είχαν προκύψει απο το ίδιο Χάος μέσω της ίδιας διεργασίας. (Πορφύριος Β. Πυθ. 44, Ιππόλυτος, Κατά Αιρέσ. Ι, 2, 14).

Ο Πλίνιος (Φυσική Ιστορία XVIIIM 18) δεν είναι που αποκαλεί τα κουκιά "υποδοχείς των ψυχών των νεκρών";

Οι Ρωμαίοι δεν έριχναν κουκιά έξω απο τα σπίτια τους, με την λήξη της ετησίου εορτής των Lemures, θέλοντας με αυτό να στείλουν τις ψυχές των νεκρών στις υπεδάφιες κατοικίες τους;

Άραγε μέσω της μυστικής ενέργειας των κουκιών ετελείτο το μεγαλειώδες Μυστήριο της μετενσάρκωσης;

Κάποια παλιά ινδική παράδοση που αναφέρεται στην Chandoya Upanishad (Ιδέ J. Levi: La Legende de Pythagore de Grece en Palestine, σ. 180) βεβαιώνει: "Οι προς μετενσάρκωση ψυχές, πέφτουν απο τον ουρανό με τη βροχή και αναγεννώνται με μορφή ρυζιού, σπόρων ή κουκιών και εισέρχονται έτσι μαζί με τις τροφές στον οργανισμό του πατέρα τους". Άραγε το άρωμα των κουκιών, που θυμίζει το άρωμα του σπέρματος του άνδρα, οδήγησε τους Αρχαίους σε αυτή την περίεργη θεωρία;
Ο Πορφύριος και οι Ορφικοί υπονοούν το μυστήριο αυτό. Έτσι αντιλαμβανόμαστε την αποφυγή των κουκιών απο τους Αιγύπτιους ιερείς, που είναι ο παράγοντας των δυσάρεστων μετενσαρκώσεων και την απόλυτη βεβαίωση του στίχου ελληνικού που αναφέρει ο  Λουκιανός (Νεκρικοί Διάλογοι XII, 2) "να τρώει κάποιος κουκιά, είναι σαν να τρώει το κεφάλι ενός προγόνου του στο στάδιο της μετενσάρκωσης".

Συνεπώς η κατανάλωση των κουκιών, δεν είχε απλά κοινωνική ή βιολογική σημασία, αλλά σχετιζόταν με το σοβαρότερο μυστικό των Αιγυπτίων ιερέων, για την μετενσάρκωση των ατελών ψυχών που υφίστανται την σκληρή δοκιμασία της νέας ενσάρκωσης.Οι ειδικοί μπορούν να συζητήσουν για την φύση της ψυχής αυτής και να καταλήξουν οτι ο ρόλος των κουκιών αναφέρεται απλώς στην ψυχή του ατόμου (AME et Psyche Individuelle) η οποία στο ανθρώπινο ον είναι σεληνιακής προέλευσης και πρέπει να αποφεύγουμε να την συγχέουμε με τον Πνευματικό Νου (Nous Spirituel) όντα ηλιακής προελεύσεως, και του οποίου η πρώτη είναι απλά ο φορέας.

Ούτως ή άλλως η προαναφερθείσα ερμηνεία για την απόλυτη απαγόρευση του Διδασκάλου, φωτίζει με ενδιαφέροντα τρόπο τον μυστικό μηχανισμό των μεταθανάτιων περιπλανήσεων. Η αντιστοιχία της αιγυπτιακής δοξασίας με την ινδική παράδοση είναι εμφανής. Σίγουρα δεν είναι νέα.Το ενδιαφέρον της μυστηριώδους αυτής μαγικής δράσης των κουκιών, είναι μεγάλο. Αποδεικνύει οτι οι Αρχαίοι δεν παραδέχονταν ομόφωνα την απλοϊκή θεωρία της ενσάρκωσης της ψυχής την στιγμή που το νεογέννητο έβγαζε την πρώτη του φωνή, όπως δίδασκαν κάποιοι Πυθαγόρειοι. Η μετενσάρκωση είναι φαινόμενο πιο περίπλοκο και πιο εκτεταμένο στο χρόνο. Ο πατέρας, ο γεννήτορας, απορροφά την νέα ψυχή μέσω της κατανάλωσης κάποιων τροφών, φορτισμένων με την ζωντανή αυτή πραγματικότητα. Ο ίδιος θα αποθέσει το έμψυχο σπέρμα, στο κατάλληλο περιβάλλον, εξασφαλίζοντας την διαιώνιση του είδους και της ζωής. Είναι αξιοτόνιστο οτι κατά την εποχή που διατυπώθηκε αυτή η θεωρία, δεν ήταν τίποτα γνωστό απο όσα ανακάλυψαν έπειτα για την διαδικασία της γονιμοποίησης.Βέβαιο είναι, οτι οι γεννήτορες έτρωγαν και άλλες τροφές εκτός απο κουκιά. Γιατί μόνο αυτά αναφέρονται στο Άκουσμα του Διδασκάλου; Άραγε επειδή με την μορφή τους θυμίζουν το αυγό απο το οποίο προέκυψε ο Κόσμος και απο το οποίο πρόκειται μία ημέρα να βγει κι ο μικρός άνθρωπος; Ή επειδή μάλλον οι Αρχαίοι διαφύλασσαν στα κουκιά το οδυνηρό προνόμιο να είναι συνεργοί στην μετενσάρκωση των ιδιαίτερων μοχθηρών ψυχών;

Η ρωμαϊκή παράδοση φαίνεται να επιβεβαιώνει αυτή την ερμηνεία. Οι Λεμούρες συμβολίζονταν με τα κουκιά και ποτέ δεν συγχέονταν με τους Λάρες. Οι τελευταίοι ήταν προστάτες ειρηνικοί της οικογενειακής εστίας, ενώ οι πρώτες πνεύματα ανεπιθύμητα και κακοποιές λάρβες.Γιόρταζαν τις Λεμούρες μόνο τη νύχτα. Οι Ναοί έμεναν κλειστοί, για να μη τύχει και καταφύγουν μέσα σε αυτούς [(οι Λεμούρες)]. Προκειμένου να καθάρουν τα σπίτια απο κάθε κακή επίδραση, ζητούσαν απο τις περιπλανώμενες ψυχές, τις Λεμούρες, να μη ταράξουν την ειρήνη των κατοίκων. Θυσίαζαν σε αυτές την νύχτα της 9ης Μάη. Ακόλουθα, τα μεσάνυχτα, ο αρχηγός της οικογένειας έριχνε κουκιά στο πυρ του βωμού, έδιωχνε με τα χέρια του αόρατα φάσματα, έπλενε τα χέρια του με καθαρό νερό, έπαιρνε στο στόμα του άλλα κουκιά, τα έφτυνε στις παλάμες του και τα έριχνε πίσω του, λέγοντας τον εξορκισμό που είχε καθιερωθεί: "Με αυτά τα κουκιά απαλλάσσω τον εαυτό μου και τους δικούς μου". Έπειτα όλο το σπίτι αντηχούσε απο τρομερό θόρυβο: χτυπούσαν τα μεταλλικά τους σκεύη, τις χύτρες τους, φωνάζοντας προς τους Λεμούρες να φύγουν απο το σπίτι και να αφήσουν ήσυχους τους κατοίκους. (Ovidius Fast. V, 429, Πλίνιος, Φυσική Ιστορία XVIII, 119, Aulus Gelius: Nocte Atticae X, 15, 2).Αυτό το παλιό έθιμο των αρχαίων Ρωμαίων είναι πολύ διδακτικό και δείχνει στενά συναφές με το κοινό πλαίσιο πίστης Ινδών, Αιγυπτίων και ελληνορωμαϊκής θρησκείας: το Πυθαγόρειο Άκουσμα θυμίζει έντονα την πραγματικότητα.Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να αναλάμβαναν οι γνώστες συστηματικές έρευνες προς αυτή την κατεύθυνση.

ΠΗΓΗ:http://theseus-aegean.blogspot.gr/2013/03/blog-post.html