Λαΐδα, η διάσημη πόρνη της Κορίνθου

Η πιο διάσημη εταίρα της αρχαιότητας, ήταν η Λαΐδα η Κορίνθια. «Όλη η Ελλάδα έλιωνε από πόθο μπροστά στην πόρτα της», έγραφε ο Ρωμαίος ποιητής, Προπέρτιος.

Έζησε την περίοδο του Πελοποννησιακού Πολέμου, από το 431 π.Χ. μέχρι το 404 π.X. Λεγόταν ότι είχε όμορφες ξανθές μπούκλες, λεπτό και καλλίγραμμο σώμα, με δύο στήθη «σαν κυδώνια». Ήταν τόσο περιζήτητη, που τολμούσε να ζητάει υπέρογκα ποσά από τους
πελάτες της.

Ο φιλόσοφος Σωτίων υποστήριζε, ότι η παροιμιώδης έκφραση «οὐ παντὸς ἀνδρὸς ἐς Κόρινθον ἔσθ’ ὁ πλοῦς», δηλαδή «δεν είναι για όλους τους άνδρες η Κόρινθος», αναφερόταν στις «τσουχτερές» τιμές της εταίρας Λαΐδας, που δεν μπορούσαν να πληρώσουν όλοι.

Ο μεγάλος Αθηναίος ρήτορας Δημοσθένης, ήταν ένας απ’ τους επίδοξους εραστές της Λαΐδας. Όταν, όμως, άκουσε το ποσό που θα έπρεπε να καταθέσει, για να απολαύσει μία νύχτα μαζί της, άλλαξε γνώμη και της απάντησε «οὐκ ὠνοῦμαι μυρίων δραχμῶν μεταμέλειαν», δηλαδή «δεν αγοράζω με δέκα χιλιάδες δραχμές κάτι που αργότερα θα μετανιώσω». Δέκα χιλιάδες δραχμές αντιστοιχούσαν σε περίπου 2.000 ευρώ, αν οι υπολογισμοί των ειδικών είναι σωστοί.

Λόγω της ακρίβειας και της απληστίας της, συνήθιζαν να την αποκαλούν «Αξίνη». Φημιζόταν, όχι μόνο για την ομορφιά και τον αισθησιασμό της, αλλά και για  τη μόρφωση και την καλαισθησία της. Πολλοί έλεγαν, ότι μπορεί η Αθήνα να είχε για στολίδι τον Παρθενώνα, αλλά στην Κόρινθο μπορούσε κανείς να δει το ανάκτορο και τους κήπους της εταίρας Λαΐδας, που ήταν αξεπέραστου κάλλους.

«Στο σκοτάδι, όλες οι γυναίκες σαν τη Λαΐδα είναι» 

Η Λαϊς είχε ενοχληθεί από την αδιαφορία του κυνικού φιλόσοφου Διογένη. Αν και ανάμεσα στους θαυμαστές της συγκαταλέγονταν μερικά απ’ τα μεγαλύτερα ονόματα της φιλοσοφίας και των τεχνών, ο Διογένης έμενε τελείως ανεπηρέαστος.

Διογένης.
Έργο του Ζαν-Λεόν Ζερόμ.

Τότε, η εταίρα αποφάσισε να των τιμωρήσει. Τον πλησίασε και του πρόσφερε να περάσει μία νύχτα μαζί της, χωρίς χρέωση. Ο Διογένης συμφώνησε και πήγε να τη βρει σε ένα σκοτεινό δωμάτιο.

Η Λαΐς, όμως, δεν βρισκόταν στο δωμάτιο. Τη θέση της είχε πάρει μία κακάσχημη και ηλικιωμένη υπηρέτριά της. Ο Διογένης δεν κατάλαβε τίποτα και πέρασε τη νύχτα με την άγνωστη γυναίκα.

Την επόμενη μέρα, η Λαΐς τον ενημέρωσε για το περιστατικό και τον έκανε «βούκινο» σε όλη την Κόρινθο. Η αντίδραση του Διογένη, έβαλε στη θέση της την «άταχτη» εταίρα: «Λύχνου σβεσθέντος, πάσα γυνή Λαϊς», δηλαδή «Στο σκοτάδι, όλες οι γυναίκες σαν τη Λαΐδα είναι».

Η εταίρα εντυπωσιάστηκε απ’ το πνεύμα του φιλοσόφου και του προσέφερε μία πραγματική νύχτα μαζί της, χωρίς να ζητήσει χρήματα. Άλλωστε, ο Διογένης δεν είχε να της δώσει αυτό που ο ίδιος περιφρονούσε, δηλαδή τάλαντα.

Εκείνη την περίοδο, ο πιο «τακτικός» πελάτης της, ήταν ο φιλόσοφος Αρίστιππος, τον οποίον κορόιδευαν οι Κορίνθιοι, επειδή ξόδευε τεράστια ποσά στην κλίνη της. Όταν μαθεύτηκε ότι η Λαΐς προσέφερε δωρεάν το κορμί της στο Διογένη, όλοι στράφηκαν στον Αρίστιππο και ανέμεναν μία έντονη αντίδραση απ’ τον αδικημένο εραστή. Έμειναν ανικανοποίητοι, γιατί ο Αρίστιππος, με εξίσου φιλοσοφική διάθεση, απάντησε πολύ ήρεμα: «Την πληρώνω για να ευχαριστεί εμένα, όχι για να μην ευχαριστεί άλλους.»

Ο Αρίστιππος ήταν ο ιδρυτής της ηδονιστικής σχολής και ένας απ’ τους μεγαλύτερους θαυμαστές της Λαΐδας. Ζούσαν μαζί για μία περίοδο και την υπερασπίστηκε σθεναρά, όταν κάποιος τον ρώτησε αν ντρέπεται που ζει με μία πόρνη. Ο Αρίστιππος είπε: «Σου φαίνεται περίεργο να ζεις σε ένα σπίτι, που πριν από εσένα, ζούσαν άλλοι; Ή δεν ταξιδεύεις με πλοίο, που ταξίδεψαν κι άλλοι; Φυσικά και όχι. Με τον ίδιο τρόπο, δεν είναι ντροπή να είσαι με μία γυναίκα, που έχει σχέσεις και με άλλους».

Για τον Αρίστιππο αναφέρει ο Αθήναιος ότι η Λαΐδα -παρ' όλους τους κομπασμούς του φιλοσόφου - ζούσε εις βάρος του μέσα σε μεγάλη χλιδή και πλούτο και ότι η συμπεριφορά της απέναντι του ήταν βάναυση και χυδαία. Για τον περιώνυμο ζωγράφο Απελλή, για τον Ευριπίδη τον μεγάλο τραγικό ποιητή, για το Δημοσθένη το ρήτορα, για τον Υπερείδη τον επίσης ρήτορα (395-322 π.Χ.), τον γλύπτη Μύρωνα (ε' αιώνας π.Χ.), τον φιλόσοφο Ξενοκράτη (396-314 π.χ.) και άλλους, κυκλοφορούσαν επίσης διάφορες ιστορίες και ανέκδοτα, πολύ αλμυρά πολλές φορές, σχετικά με τη φιλία και τις σχέσεις τους με τη διαβόητη εταίρα.

Άδοξο τέλος ή αγαπημένη σύζυγος;

Ο κωμικός ποιητής Επικράτης παρομοίασε τη Λαΐδα με έναν αετό, που κατασπαράσσει τα πάντα όταν είναι νέος και γερός, ενώ όταν γερνά, δεν μπορεί  ούτε καν να τραφεί μόνος του. Ήθελε με αυτό το δεικτικό σχόλιο, να καυτηριάσει τη ζωή της μεγάλης εταίρας, η οποία όταν μεγάλωσε, έγινε μία φτωχή μαστροπός.

Ο θάνατός της προήλθε είτε από πνιγμό, όταν ένα κουκούτσι ελιάς κόλλησε στον λαιμό της, είτε από ανακοπή καρδιάς, κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης.

Λαΐς η Κορίνθια.
Πίνακας του Χανς Χόλμπαϊν, 1526.

Ως προς το τέλος της, επικρατεί σύγχυση και πολλά σενάρια.

Από τις πληροφορίες που μεταδίδουν οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς, και κυρίως ο Παυσανίας και ο Αθήναιος, φαίνεται πως υπήρχαν δυο εταίρες, πολυθρύλητες και οι δύο για την καλλονή τους, με το όνομα αυτό. Έτσι πρέπει να εξηγηθεί το γεγονός ότι υπήρχαν δυο τάφοι αφιερωμένοι στη Λαΐδα, ο ένας στην Κόρινθο και ο άλλος στη Θεσσαλία, όπως τουλάχιστον αναφέρουν οι αρχαίοι συγγραφείς. Σ' αυτό άλλωστε το συμπέρασμα καταλήγουν και οι νεότεροι αναδιφητές και συστηματικοί ερευνητές του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Έτσι η μια Λαΐδα, που για να τη διακρίνουμε από την άλλη την ονομάζουν «Αρχαία», έζησε κατά την περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου και ήταν γηγενής Κορινθία, ενώ η άλλη καταγόταν από τα Ύκκαρα της Σικελίας απ' όπου την έφερε στην Αθήνα αιχμάλωτη ο στρατηγός Νικίας. Κατόπιν την πούλησαν στην Κόρινθο κι εκεί αφιερώθηκε στην Πάνδημη Αφροδίτη. Για την τελευταία, περίφημη κι αυτή για την ομορφιά της, έλεγαν ότι στο τέλος της ζωής της κατέφυγε στη Θεσσαλία, ακολουθώντας τον εραστή της, τον Ιππόστρατο ή σύμφωνα με άλλη παράδοση κάποιο Θεσσαλό, ονόματι Παυσανία. Εκεί στη Θεσσαλία σκοτώθηκε μέσα στο ιερό της Αφροδίτης από γυναίκες Θεσσαλές, κινημένες από φθόνο και ζηλοτυπία, και θάφτηκε κοντά στον Πηνειό. Επάνω στην πλάκα του τάφου της τοποθέτησαν λίθινη υδρία και χάραξαν το ακόλουθο επίγραμμα ανωνύμου επιγραμματοποιού (Αθήναιος XIII, 589).

Της δε ποθ' ή μεγάλαυχος ανίκητος τε πρός αλκήν

'Ελλάς έδουλώθη κάλλει ίσοθέου  Λαΐδος· ην 

έτέκνωσεν "Έρως, θρέψεν δέ Κόρινθος, κείται δ'έν 

κλεινοίς Θετταλικής πεδίοις.

Η αδούλωτη, η περήφανη, η ανίκητη Ελλάδα,

στο κάλλος το ισόθεο της Λαΐδας εδουλώθη

Την γέννησεν ο "Ερωτας, στην Κόρινθο άνετράφη,

και τώρα εδώ στη φημιστή τη Θεσσαλία κείται.

Ιδού τώρα σε μετάφραση και το σχετικό χωρίο του Παυσανία (2,4-5) που μιλεί για τη Λαΐδα ή μάλλον για τις Λαΐδες:

«Πριν από την είσοδο της πόλεως υπάρχει ένα άλσος από κυπαρίσσια, που ονομάζεται Κράνειον. Εδώ είναι το τέμενος του Βελλεροφόντη και ο Ναός της Μελαινίδος Αφροδίτης και ο τάφος της Λαΐδας, πάνω στον οποίο είναι λίθινη λέαινα που κρατάει στα μπροστινά της πόδια ένα κριάρι - υπάρχει και άλλο μνήμα στη Θεσσαλία που λένε ότι κι αυτό ανήκει στη Λαΐδα - έφθασε δε στη Θεσσαλία ακολουθώντας κάποιον Ιππόστρατο, που είχε ερωτευθεί. Λένε μάλιστα ότι αυτή ήταν γεννημένη στα Ύκκαρα της Σικελίας απ' όπου την απήγαγαν, ενώ ήταν ακόμη παιδί, ο Νικίας και οι Αθηναίοι, ότι πουλήθηκε αργότερα στην Κόρινθο, ότι υπερτερούσε στην ομορφιά όλες τις άλλες εταίρες και ότι θαυμάστηκε τόσο πολύ από τους Κορινθίους ώστε να τη διεκδικούν για δική τους».

Η Λαΐδα ήταν, όπως είπαμε, περιώνυμη για την ομορφιά της και για την καλλιέργειά της σ' ολόκληρη την Ελλάδα. Σ' αυτήν η Κόρινθος χρωστούσε, κατά ένα ποσοστό τουλάχιστον, τον πλούτο και τη φήμη της. Γι' αυτό και οι Κορίνθιοι την τιμούσαν και έκοψαν μάλιστα και νομίσματα με ανάγλυφη τη μορφή της. Το όνομά της, πλάι στα ονόματα της Φρύνης και της Ασπασίας, έγινε θρύλος και στους κατοπινούς αιώνες.

Όπως και να έχει το τέλος της, το βέβαιο είναι, ότι κατά τη διάρκεια της ζωής της υπήρξε σπουδαία και αξεπέραστη, ασκώντας ένα επάγγελμα που οι αρχαίο Έλληνες σέβονταν.

Αρκεί να μπορούσαν να πληρώσουν το τίμημα. Και η Λαϊς είχε το υψηλότερο.

Πηγή: Η Μηχανή του Χρόνου, Β. Λαζανάς, Κορινθόραμα