Αναστενάρια: Ρίζες, έμφυλη διάσταση & μυστικισμός =επικο βιντεο

Κάθε χρόνο στις 21 Μαΐου, κατά την καθιερωμένη εορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, στη βόρεια Ελλάδα αναβιώνει το έθιμο της τελετουργίας των Αναστενάριων.  Οι Αναστενάρηδες βιώνουν την «πνευματική κατοχή» τους από τον Άγιο Κωνσταντίνο που σε συνδυασμό με την
πυροβασία περικλείει αρκετά ειδωλολατρικά στοιχεία. Το έθιμο τελείται από τις αρχές του 20ου αιώνα από πρόσφυγες του νομού Θράκης.  

Κάθε χρόνο στις 21 Μαΐου, κατά την καθιερωμένη εορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, στη βόρεια Ελλάδα αναβιώνει το έθιμο της τελετουργίας των Αναστενάριων.  Οι Αναστενάρηδες βιώνουν την «πνευματική κατοχή» τους από τον Άγιο Κωνσταντίνο που σε συνδυασμό με την πυροβασία περικλείει αρκετά ειδωλολατρικά στοιχεία. Το έθιμο τελείται από τις αρχές του 20ου αιώνα από πρόσφυγες του νομού Θράκης. Της Δήμητρας Καρδακάρη

Οι απαρχές του εθίμου εντοπίζονται στα διονυσιακά και ορφικά οργιαστικά μυστήρια. Πρόκειται για μια «αποτελεσματική τελετουργία» που γονιμοποιεί, εξαγνίζει και προστατεύει σαν τα αρχαιότερα έθιμα. Αυτό προκύπτει από την ομοιότητα με αρχαιότερα έθιμα, όπως η θυσία του ταύρου, η χρησιμοποίηση του ιαματικού νερού, των αγιασμάτων, ο χορός, τα όργανα, η φωτιά.
   
Η Κατερίνα Κακούρη μέσα από το έργο της «Διονυσιακά» έδωσε μια ζωντανή περιγραφή των Αναστεναρίων, αναφέροντας ότι οι Θράκες «Βάκχοι-χριστιανοί», διατηρούν ακόμη την πανάρχαια ιερή βακχεία. Όμως είναι αμφίβολο αν θα κατορθώσουν να διατηρήσουν για πολύ ακόμα αυτήν την προγονική κληρονομιά στα προηγμένα χωριά της νέας μακεδονικής πατρίδας τους. Γι’ αυτό τον λόγο, η συγγραφέας θέλησε μέσα από τις επιτόπιες έρευνες, φωτογραφίες και την αυτοψία, να διασώσει πιθανά τεκμήρια του αρχαίου διονυσιασμού στην ύστατη αναλαμπή τους.[1]
                               



Ορισμένοι ανθρωπολόγοι βέβαια, θεωρούν ότι η τελετουργία των Αναστεναρίων ανάγει τις ρίζες της στις αφρικανικές τοτεμιστικές λατρείες, όπου λατρεύονται πνεύματα: Προσωποποιημένα όντα, καλά ή κακά, που κατοικούν σε φυσικά όντα ή αντικείμενα (άνθρωποι, δέντρα, ζώα, λίμνες, ποτάμια, βουνά, εδάφη, φυσικά φαινόμενα και ανθρώπινες καταστάσεις), καθώς και πρόγονοι, ψυχές νεκρών λατρεύονται γιατί θεωρούνται ότι προστατεύουν την οικογένεια, εξασφαλίζουν γονιμότητα, υγεία και ευημερία.

Στα αφρικανικά θρησκεύματα η επικοινωνία με τα πνεύματα επιδιώκεται με την πνευματοληψία και τη λατρεία μέσω διαβατήριων τελετών, όπου ένα άτομο περνά από ένα στάδιο ζωής σε άλλο όπως η γέννηση κλπ. Σημαντικότερος τρόπος λατρείας, είναι οι προσφορές συνήθως τροφής και οι θυσίες  ζώων, που γίνονται κυρίως για τα πνεύματα προγόνων, ώστε αυτά να συντηρηθούν και να φροντίσουν με τη σειρά τους για την ευημερία του λάτρη, της οικογένειας και της κοινότητας. Επομένως, εύλογα μπορεί να καταλάβει κανείς γιατί το έθιμο των Αναστεναρίων συνδέεται για ορισμένους άρρηκτα με τον σαμανισμό, απόηχο των αφρικανικών τελετουργιών.
                                               
Η όλη ψυχοσύνθεση των Θρακών, οι ιδιαίτερες γεωφυσικές συνθήκες, οι ιστορικές καταβολές ευνοούσαν να γεννηθεί ένα τέτοιο έθιμο καθώς και άλλα ήθη και έθιμα, όπως οι Καλόγεροι, και γενικά οι συνήθειες και οι πίστεις, οι δεισιδαιμονίες και οι προλήψεις, η πλούσια γενικά λαογραφία που χαρακτηρίζει τον λαό αυτό.
*****
Τα Αναστενάρια αρχικά γίνονταν από Έλληνες και χριστιανούς ορθόδοξους σε χωριά, και ειδικότερα στο βορειοανατολικό τμήμα της υπό-οθωμανικής κατοχής Θράκης (σημερινή Βουλγαρία). Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1914), οι Αναστενάρηδες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τον τόπο τους.
Λίγα χρόνια αργότερα κατά την διάρκεια της μικρασιατικής καταστροφής, το 1923, με την υπογραφή της Συνθήκη της Λωζάννης και την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ των Τούρκων, των Ελλήνων και των Βουλγάρων, οι Αναστενάρηδες εγκαταστάθηκαν γύρω από την πόλη της Θεσσαλονίκης.
Εκεί είχαν την δυνατότητα να διοργανώνουν την τελετουργία των Αναστεναρίων ιδιωτικά πάνω από 20 χρόνια, καθώς γνώριζαν την θέση της Εκκλησίας η οποία τους απειλούσε με το πρόσταγμα του διωγμού αλλά και του τοπικού πληθυσμού, ο οποίος αντιτίθεντο στην τέλεση τους.


Οι συνθήκες αλλάζουν μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά το πέρας του οποίου τα Αναστενάρια εκτελούνται για πρώτη φορά δημόσια στην Ελλάδα. Έκτοτε η τελετουργία των Αναστεναρίων απέκτησε ευρεία φήμη όχι μόνο σε τοπικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο.
Μετά την πρώτη δημόσια εκτέλεση του τελετουργικού το 1947, η Εκκλησία καταδίκασε τα Αναστενάρια και αρνήθηκε την πρόσβαση των συμμετεχόντων στη θεία λειτουργία και τα άλλα μυστήρια. Παρόλα αυτά, οι Αναστενάρηδες, που και τότε θεωρούσαν τους εαυτούς τους χριστιανούς ορθόδοξους, συνέχισαν να εκτελούν την τελετουργία αυτή παρά την ένσταση της Εκκλησίας. Μέχρι τη δεκαετία του 1990, η σχέση μεταξύ των Αναστενάρηδων και της Εκκλησίας παρέμενε τεταμένη, αλλά με την πάροδο των χρόνων έχει βελτιωθεί, αν και η θέση της Εκκλησίας παραμένει αμετάβλητη.[2]     
                                           
πηγη