Ο πολιτειακός θεσμός της «Αισυμνητείας» στην Αρχαία Ελλάδα είναι αυτό που χρειαζόμαστε σήμερα.

Γράφει ο Ζαχαρίας ο Μυτιληνιός
Με αφορμή το προηγούμενο άρθρο (εδω) ο φίλος Νίκος πρότεινε αντί να μπούμε στη διαδικασία χωρισμού της «ήρας από το στάρι» να επαναφέρουμε το θεσμό της «Αισυμνητείας».
Για να μην σας μπλέξω πολύ επέλεξα ένα έτοιμο άρθρο από
τη σελίδα Αντεπίθεση, το οποία σας παραθέτω και προτείνω να το διαβάσετε.

Η μοναδική μου ένσταση είναι κατά πόσο υπάρχει η ελεύθερη βούληση στον ελληνικό λαό για να επιλέξει ένα τέτοιο πρόσωπο. Γιατί εντάξει σε μια κοινωνία μερικών χιλιάδων είναι εύκολο, όταν όμως μιλάμε για μια χώρα 11 εκατομμυρίων με τα 3 από αυτά να είναι μετανάστες, τότε τα πράγματα ζορίζουν επικίνδυνα.

Όμως μια τέτοια λύση δεν θα μου φαινόταν καθόλου άσχημη…

**************************************

Ο πολιτειακός θεσμός της «Αισυμνητείας» στην Αρχαία Ελλάδα.

Κατά την εποχή της αρχαιότητας και σε συνθήκες δημοκρατικού καθεστώτος, όταν η πόλη-κράτος βρισκόταν υπό κίνδυνο από εξωτερικούς εχθρούς, από εσωτερικές ταραχές ή αντιμετώπιζε ανυπέρβλητα οικονομικά αδιέξοδα, όταν δοκιμαζόταν από πολιτική διχοστασία και αστάθεια, όταν οι κοινωνικές συγκρούσεις, η αναρχία και οι αντιξοότητες προκαλούσαν μείζονα προβλήματα στις αντοχές της κοινωνίας και της δημοκρατίας, τότε ο δήμος, η εθνική αντιπροσωπεία του τόπου, ενεργώντας ως συνείδηση του Έθνους, επιδιώκοντας πάντα να προστατεύσει τα συμφέροντα του κοινωνικού συνόλου και να διατηρήσει αδιάρρηκτη τη συνοχή του, καλούσε μέσα από το λαό τον ικανότερο, τον άριστο εκ των ηγετικών ανδρών της επικράτειας και του παραχωρούσε όλες τις θεσμικές πολιτικές, νομοθετικές και δικαστικές εξουσίες. Με αυτό τον τρόπο τον καθιστούσε απόλυτο μονάρχη και κυρίαρχο άρχοντα, με σκοπό την αποκατάσταση της ομαλότητας στην πόλη και την επαναφορά της προόδου, της ευημερίας και της πραγματικής δημοκρατίας.

Απαράβατος κανόνας ήταν το πρόσωπο του αισυμνήτη να ήταν ανεπίληπτο, καθώς ο ηγέτης που θα αναλάμβανε τέτοιες ευθύνες έπρεπε να διαθέτει πολλαπλές ικανότητες και απόλυτη κοινωνική αποδοχή και καταξίωση. Ακόμη, η βαθιά πνευματικότητα και το αναγνωρισμένο ηθικό και κοινωνικό κύρος του έπρεπε να αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του. Στόχος ήταν να διαθέτει ακέραιο χαρακτήρα και να εμπνέει με κάθε τρόπο την εμπιστοσύνη ότι δεν θα εκμεταλλευόταν την δοθείσα ευκαιρία, ώστε να γίνει δικτάτορας στον τόπο του μελλοντικά. Αμέσως μετά την δρομολόγηση των μέτρων και των αποφάσεων, και τελικώς την ομαλοποίηση των πραγμάτων, ο αισυμνήτης είχε υποχρέωση να επαναφέρει τη χώρα σε Δημοκρατική διακυβέρνηση, παραδίδοντας τις εξουσίες σε εκλεγμένους πολιτικούς. Πάντοτε οι αισυμνήτες ήταν υπόλογοι στον λαό και λογοδοτούσαν σε αυτόν, χωρίς κανένα ίχνος ασυδοσίας, ενώ η εξουσία τους διαρκούσε έως ότου να επιλυθεί το πρόβλημα. Για αυτό ακριβώς το λόγο, η αναστολή του πολιτεύματος και οι έκτακτες εξουσίες που τους ανέθεταν ήταν μια προσωρινή κατάσταση.

Ωστόσο, τα μέτρα που λάμβαναν ήταν συχνά αυστηρά και σκληρά, αλλά πάντα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ίσως κάποιες φορές να μπορούσαν να χαρακτηριστούν και δικτατορικά, αλλά ήταν αναπόφευκτα και άκρως αναγκαία για την επαναφορά της κοινωνικής ομαλότητας. Είχαν παρατηρηθεί περιπτώσεις δυσανασχέτησης του λαού, ωστόσο η αποστολή αυτή απαιτούσε θυσίες αμφίπλευρες, τόσο της ηγεσίας, όσο και του ίδιου του λαού. Παρόλα αυτά, η αισυμνητεία, δηλαδή η αιρετή τυραννία, αποτελούσε έναν δημοκρατικό θεσμό, καθοριστικό για την τύχη και την επιβίωση της πόλης-κράτους. Αυτό, βέβαια, προϋπέθετε την τόλμη ευαίσθητων ευπατρίδων του δήμου, αλλά και την επιλογή έμπειρων ηγετών. Ηγέτες με γνώσεις εντός και εκτός της χώρας, με βίο ανεπίληπτο, έντιμο και ηθικό, και μια προσωπικότητα επιβλητική έως μυθική. Για αυτό άλλωστε η επιλογή του αισυμνήτη ως αιρετού τυράννου έχαιρε άκρας αυστηρότητας.

Ωστόσο, τόσο ο θεσμός αυτός, όσο και η ωφελιμότητα του, έχουν αποσιωπηθεί και αδικηθεί, συστηματικά και ηθελημένα, όπως και ότι υπήρξαν καλές επιλογές, από τις οποίες αναδείχτηκαν επιτυχημένοι και άξιοι ηγέτες ως αισυμνήτες. Ταυτοχρόνως, αποκρύφτηκε ο πατριωτισμός, η δημοκρατικότητα και η υπευθυνότητα των ανδρών αυτών, οι οποίοι επωμίστηκαν τη βαρύτατη ευθύνη προστασίας και ανάκαμψης της πατρίδας. Συγκεκριμένα από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας ως αισυμνήτες αναγορεύτηκαν ο Πιττακός ο Μυτηληναίος (640-570 π.α.χ.χ), ο σοφός νομοθέτης Σόλων (635-559 π.α.χ.χ) ο Αθηναίος, ποιητής και πολιτικός. Ο Βίας ο Πριηνεύς (6ος αιώνας), ο Περίανδρος ο Κορίνθιος (668-584 π.α.χ.χ) ο οποίος τελικά παρέμεινε και ως πραγματικός τύραννος για 44 συναπτά έτη, αλλά και άλλοι, όπως ο τύραννος των Συρακουσών Διονύσιος, ο Τυννώνδας στην Εύβοια, ο Επιμένης στη Μίλητο, ο Χαιρήμωνας στην Απολλώνια, ο Φοιβίας στη Σάμο, αλλά και ο Λυκούργος Λογοθέτης, ο οποίος το 1821 αναδείχθηκε από τη βουλή και το δήμο της Σάμου ως αισυμνήτης της νήσου με υπερεξουσίες. Επιπλέον, εξουσίες αισυμνήτη έδωσαν και οι Λοκροί της Ιταλίας στον νομομαθή Ζάλευκο, ο οποίος κατασκεύασε το νομοθετικό πλαίσιο της πόλης, όπως και στον Χάρωνδα στην Κατάνη της Σικελίας τον 7ο αιώνα π.α.χ.χ.

Οι πολίτες της Μυτιλήνης εμπιστεύτηκαν την εξουσία στο σοφό Πιττακό (650-570 π.α.χ.χ), γιο του Θρακιώτη Υγραδίου, για δέκα έτη, από το 590-580 π.α.χ.χ.. Ο μεγάλος σοφός κυβέρνησε τη Λέσβο δίκαια και αξιοκρατικά, παραδίδοντας τη χώρα στους πολιτικούς αμέσως μετά την κατοχύρωση του δημοκρατικού πολιτεύματος, με νόμους που πρώτα εξυπηρετούσαν το δημόσιο συμφέρον και μετά την κοινωνική ευημερία. Επίσης, ο ίδιος ανέφερε ότι η διαχείριση της εξουσίας αποδεικνύει το ποιόν του ανθρώπου, ενώ όταν η διακυβέρνηση παρατείνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα φθείρει τον κυβερνήτη.


Ο Σόλων ο Αθηναίος, το 594 π.α.χ.χ. κλήθηκε από την Εκκλησία του Δήμου να θεραπεύσει τις κακοδαιμονίες της Αθηναϊκής κοινωνίας, την κοινωνική αδικία, τις φιλονικίες μεταξύ των τάξεων, τις έριδες των πολιτικών, τη δημιουργία νέων θεσμών και την επιβολή των νόμων, την ειρήνευση της χώρας και την κατοχύρωση και στήριξη της δημοκρατίας. Σύντομα, ο σοφός που διακήρυττε ότι η ισότητα δεν προκαλεί πόλεμο, αναδείχτηκε δημοκρατικά σε τύραννο των Αθηναίων, και με τον θεσμό της «σεισάχθειας» που εισήγαγε λύτρωσε τους πολίτες από τα χρέη προς τους δανειστές τοκογλύφους, επιφέροντας ισορροπία ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς. Ίδρυσε την Εκκλησία του Δήμου, τη Βουλή των Τετρακοσίων, καθόρισε τον αριθμό των Εννέα Αρχόντων οι οποίοι διοικούν την πόλη, την Ηλιαία των 6.000 δικαστών, έβαλε τις βάσεις στο ιδιωτικό και το ποινικό δίκαιο, και άλλα νομοθετικά μέτρα με τα οποία κατοχύρωσε τη δημοκρατία, στην πράξη, στην Αθήνα.

Αξιοσημείωτο είναι ότι τον θεσμό αυτό καταξίωσαν και ανέδειξαν οι Ρωμαίοι, οι οποίοι αντιλαμβανόμενοι την ωφελιμότητα του θεσμού για το Έθνος τους, προέβησαν στην καθιέρωση των απόλυτων μοναρχών στη διακυβέρνηση της χώρας, με τους λεγόμενους Ρωμαίους αυτοκράτορες. Η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι οι Έλληνες αισυμνήτες είχαν αρμοδιότητα τόσο στην παραγωγή, όσο και στην ψήφιση νόμων, ενώ οι δε Ρωμαίοι αυτοκράτορες στερούνταν την αρμοδιότητα της νομοθετικής εξουσίας. Και στις δυο περιπτώσεις, όμως, η εξουσία της αισυμνητείας, ανεξαρτήτως χρονοδιαγράμματος, θεωρούνταν νόμιμη άσκηση δημοσίου δικαίου και όχι μια αυθαίρετη κατάσταση περιόδου δικτατορίας. Ωστόσο, το είδος αυτό της εξουσίας δεν συνιστούσε πολίτευμα.

antepithesi

polemikos-antapokritis