Δωρίων και Μυρτάλη: Το ναυτάκι και η πόρνη στην Τρούμπα

Εικόνα 1: Επιτύμβια στήλη του Αλέξανδρου από τη Μίλητο, πάνω σε ιστιοφόρο πλοίο. Βρέθηκε στον Πειραιά. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Τι γυρεύει το ναυτάκι στην Τρούμπα; Τι συζητάει με την πόρνη; Λουκιανού*, "Εταιρικοί διάλογοι"

ΔΩΡΙΩΝ- Τώρα με πετάς έξω Μυρτάλη, τώρα που έγινα φτωχός εξαιτίας σου. Όταν όμως σου έφερνα τόσα
(καλούδια), τα πάντα ήμουν εγώ, αγαπημένος, άνδρας, κύρης. Τώρα όμως πια, που εγώ είμαι ρέστος, εσύ έχεις βρει εραστή τον Βιθυνό έμπορο και κλειδώνομαι εγώ απέξω,  και
μπροστά στην πόρτα σου στάθηκα δακρύζοντας, ενώ αυτός αγαπιέται τις νύχτες και είναι μόνος του μέσα και περνά ολάκερη τη νύχτα, και συ ισχυρίζεσαι ότι είσαι έγκυος απ’ αυτόν.

Εικόνα 2: Ρυμοτομικό σχέδιο του Πειραιά στην αρχαιότητα. 
Πηγή Dicks, Pireus: The Port of Athens, fig.3

ΜΥΡΤΑΛΗ- Με αυτά (τα λόγια) με πνίγεις Δωρίων, ιδιαίτερα όταν λες ότι πολλά μου έχεις δώσει και ότι έχεις γίνει φτωχός εξαιτίας μου. Υπολόγισε λοιπόν εξαρχής όλα όσα μου έφερες.

ΔΩΡΙΩΝ- Καλώς λοιπόν Μυρτάλη, ας λογαριαστούμε. Πρώτα (απ’ όλα) υποδήματα από τη Σικυώνα αξίας δύο δραχμών. Βάλε δύο δραχμές.

ΜΥΡΤΑΛΗ- (Ναι) αλλά κοιμήθηκες δύο νύχτες.

ΔΩΡΙΩΝ- Και όταν ήρθα από τη Συρία (σου έφερα) αλάβαστρο με μύρο από τη Φοινίκη, και αυτό αξίας δύο δραχμών, μα τον Ποσειδώνα!

Εικόνα 3: Αττική μελανόμορφη κύλικα, που απεικονίζει ένα πολεμικό και ένα εμπορικό πλοίο, περ. 510 π.Χ. Λονδίνο, Βρετανικό μουσείο, αρ. Β 436.

Εικόνα 4: Σκηνή γλεντιού και έρωτα. Τοιχογραφία από την Casa di Giulia Felice, 
Πομπηία, Εθνικό Αρχαιολογικό μουσείο Νάπολης

Εικόνα 5: Αυλητρίδα σε συμπόσιο από τον Sir Lawrence Alma Tadema

ΜΥΡΤΑΛΗ- Και γω, όταν εσύ μπάρκαρες (σου έδωσα) εκείνο τον κοντό χιτώνα που έφτανε μέχρι τους μηρούς, για να τον έχεις όταν κωπηλατείς, που ανήκε στον Επίκουρο τον πρωρέα (1) και ξεχάστηκε σε μας (στο σπίτι μας), όταν κοιμόταν δίπλα μου.

ΔΩΡΙΩΝ- Το πήρε πίσω ο Επίκουρος τις προάλλες, μόλις το αναγνώρισε στη Σάμο, ύστερα βέβαια από πολλή φασαρία, μα τους θεούς! Και κρεμμύδια από την Κύπρο και πέντε ρέγγες και τέσσερις πέρκες σου έφερα, όταν καταπλεύσαμε από το Βόσπορο. Ε λοιπόν τι; Και οκτώ ξερούς ναυτικούς άρτους (παξιμάδια) σε ψαροκόφινο και αμφορέα με ξερά σύκα από την Καρία (σου έφερα) και κατόπιν σανδάλια επίχρυσα από τα Πάταρα, αχάριστη! Και μια φορά, θυμάμαι, το καλύτερο τυρί από το Γύθειο.

ΜΥΡΤΑΛΗ- Όλα αυτά Δωρίων αξίας ίσως πέντε δραχμών.

Εικόνα 6: Μαρμάρινη ρωμαϊκή σαρκοφάγος με παράσταση πλοίου

ΔΩΡΙΩΝ- Μυρτάλη, όσα μπορούσα ως ναύτης με το μισθό απ’ τα μπάρκα μου. Και τώρα ήδη κυβερνώ το δεξιό μέρος (του πλοίου) (2), όμως εσύ μας βλέπεις αφ’ υψηλού! Και πρωτύτερα, όταν ήταν τα Αφροδίσια (3), δεν άφησα μπροστά στα πόδια της Αφροδίτης μια αργυρή δραχμή για σένα; Και πάλι, (έδωσα) για υποδήματα στη μάνα σου δύο δραχμές και σε αυτή τη Λυδή (4) πολλές φορές άλλοτε δύο οβολούς στα χέρια, άλλοτε τέσσερις. Όλα αυτά, άμα τα βάλεις μαζί, ήταν περιουσία ενός ναύτη.

ΜΥΡΤΑΛΗ- Τα κρεμμύδια και οι ρέγγες Δωρίων; (τα ξέχασες;)

Εικόνα 7: Ψηφιδωτό από την Όστια

Εικόνα 8: Ανάγλυφο με παράσταση ρωμαϊκού πολεμικού πλοίου, 1ος αι. μ.Χ., Praeneste Ιταλία

ΔΩΡΙΩΝ- Ναι, γιατί δεν είχα περισσότερα να σου φέρω. Βέβαια, αν τύχαινε να είμαι πλούσιος, δεν θα τραβούσα κουπί. Στη δε μάνα μου δεν έφερα ποτέ ούτε ένα κεφάλι σκόρδο. Με ευχαρίστηση, όμως, θα μάθαινα ποια είναι τα δώρα του Βιθυνού σε σένα.

ΜΥΡΤΑΛΗ- Πρώτ’ απ’ όλα, τον βλέπεις τούτο δω το χιτώνα; Εκείνος τον αγόρασε και το περιδέραιο το πιο χοντρό.

ΔΩΡΙΩΝ- Εκείνος; Γιατί ήξερα ότι το έχεις από παλιά.

ΜΥΡΤΑΛΗ- Αυτό που ήξερες ήταν πολύ λεπτότερο και δεν είχε σμαράγδια. Και τούτα δω τα σκουλαρίκια και τα χαλιά και προ ολίγου (έδωσε) δύο μνες, και το νοίκι πλήρωσε για μας. Όχι σανδάλια από τα Πάταρα και γυθειακό τυρί και ανοησίες!

ΔΩΡΙΩΝ- Όμως εκείνο δεν το λες, ότι ενώ είναι τέτοιος, κοιμάσαι μαζί του; Ως προς τα χρόνια του, πάντως, πάνω απ’ τα πενήντα, φαλάκρας και στο δέρμα του (είναι) ακριβώς όπως ένας κάβουρας. Δε βλέπεις ούτε τα δόντια του; Βέβαια, οι χάρες του είναι πολλές, μα τους Διόσκουρους (5), και ιδιαιτέρως όταν τραγουδάει και θέλει να είναι χαριτωμένος, γάιδαρος που γκαρίζει!, λένε. Να τον ευχαριστηθείς λοιπόν, αφού είσαι άξια, και ας κάνετε παιδί ίδιο με τον πατέρα του! Και γω ο ίδιος θα βρω μια κάποια Δελφίδα ή Κυμβάλιον (6) από τις δικές μου ή τη γειτόνισσά σας την αυλητρίδα ή κάποια τέλος πάντων. Δεν έχουμε όλοι χαλιά και περιδέραια και δύο μνων ενοίκια!

ΜΥΡΤΑΛΗ- Μακάρια εκείνη που θα σ’ έχει εραστή της Δωρίων! Θα της φέρνεις κρεμμύδια από την Κύπρο και τυρί από το Γύθειο όταν ξεμπαρκάρεις!

Εικόνα 9: Κοιμώμενη από τον Achille Beltrame

Αρχαίο κείμενο

ΔΩΡΙΩΝ- Νῦν με ἀποκλείεις, ὦ Μυρτάλη, νῦν, ὅτε πένης ἐγενόμην διὰ σέ, ὅτε δέ σοι τοσαῦτα ἐκόμιζον, ἐρώμενος, ἀνήρ, δεσπότης, πάντ' ἦν ἐγώ. ἐπεὶ δ' ἐγὼ μὲν αὖος ἤδη ἀκριβῶς, σὺ δὲ τὸν Βιθυνὸν ἔμπορον εὕρηκας ἐραστήν, ἀποκλείομαι μὲν ἐγὼ καὶ πρὸ τῶν θυρῶν ἕστηκα δακρύων, ὁ δὲ τῶν νυκτῶν φιλεῖται καὶ μόνος ἔνδον ἐστὶ καὶ παννυχίζεται, καὶ κυεῖν φῄς ἀπ' αὐτοῦ.

ΜΥΡΤΑΛΗ- Ταῦτά με ἀποπνίγει, Δωρίων, μάλιστα ὁπόταν λέγῃς ὡς πολλὰ ἔδωκας καὶ πένης γεγένησαι δι' ἐμέ. λόγισαι γοῦν ἅπαντα ἐξ ἀρχῆς ὁπόσα μοι ἐκόμισας.

ΔΩΡΙΩΝ- Εὖ γε, ὦ Μυρτάλη, λογισώμεθα. ὑποδήματα ἐκ Σικυῶνος τὸ πρῶτον δύο δραχμῶν· τίθει δύο δραχμάς.

ΜΥΡΤΑΛΗ- Ἀλλ' ἐκοιμήθης νύκτας δύο.

ΔΩΡΙΩΝ- Καὶ ὁπότε ἧκον ἐκ Συρίας, ἀλάβαστρον μύρου ἐκ Φοινίκης, δύο καὶ τοῦτο δραχμῶν νὴ τὸν Ποσειδῶ.

ΜΥΡΤΑΛΗ- Ἐγὼ δέ σοι ἐκπλέοντι τὸ μικρὸν ἐκεῖνο χιτώνιον τὸ μέχρι τῶν μηρῶν, ὡς ἔχοις ἐρέττων, Ἐπικούρου τοῦ πρωρέως ἐκλαθομένου αὐτὸ παρ' ἡμῖν, ὁπότε ἐκάθευδε παρ' ἐμοί.

ΔΩΡΙΩΝ- Ἀπέλαβεν αὐτὸ γνωρίσας ὁ Ἐπίκουρος πρῴην ἐν Σάμῳ μετὰ πολλῆς γε, ὦ θεοί, τῆς μάχης. κρόμμυα δὲ ἐκ Κύπρου καὶ σαπέρδας πέντε καὶ πέρκας τέτταρας, ὁπότε κατεπλεύσαμεν ἐκ Βοσπόρου, ἐκόμισά σοι. τί οὖν; καὶ ἄρτους ὀκτὼ ναυτικοὺς ἐν γυργάθῳ ξηροὺς καὶ ἰσχάδων βῖκον ἐκ Καρίας καὶ ὕστερον ἐκ Πατάρων σανδάλια ἐπίχρυσα, ὦ ἀχάριστε· καὶ τυρόν ποτε μέμνημαι τὸν μέγαν ἐκ Γυθίου.

ΜΥΡΤΑΛΗ- Πέντε ἴσως δραχμῶν, ὦ Δωρίων, πάντα ταῦτα.

ΔΩΡΙΩΝ- Ὦ Μυρτάλη, ὅσα ναύτης ἄνθρωπος ἐδυνάμην μισθοῦ ἐπιπλέων. νῦν γὰρ ἤδη τοίχου ἄρχω τοῦ δεξιοῦ καὶ σὺ ἡμῶν ὑπερορᾶς, πρῴην δὲ ὁπότε τὰ Ἀφροδίσια ἦν, οὐχὶ δραχμὴν ἔθηκα πρὸ τοῖν ποδοῖν τῆς Ἀφροδίτης σοῦ ἕνεκεν ἀργυρᾶν; καὶ πάλιν τῇ μητρὶ εἰς ὑποδήματα δύο δραχμὰς καὶ Λυδῇ ταύτῃ πολλάκις εἰς τὴν χεῖρα νῦν μὲν δύο, νῦν δὲ τέτταρας ὀβολούς. ταῦτα πάντα συντεθέντα οὐσία ναύτου ἀνδρὸς ἦν.

ΜΥΡΤΑΛΗ- Τὰ κρόμμυα καὶ οἱ σαπέρδαι, ὦ Δωρίων;

ΔΩΡΙΩΝ- Ναί· οὐ γὰρ εἶχον πλείω κομίζειν· οὐ γὰρ ἅν ἤρεττον, εἴ γε πλουτῶν ἐτύγχανον. τῇ μητρὶ δὲ οὐδὲ κεφαλίδα μίαν σκορόδου ἐκόμισα πώποτε. ἡδέως δ' ἅν ἔμαθον ἅτινά σοι παρὰ Βιθυνοῦ τὰ δῶρα.

ΜΥΡΤΑΛΗ- Τουτὶ πρῶτον ὁρᾷς τὸ χιτώνιον; ἐκεῖνος ἐπρίατο, καὶ τὸν ὅρμον τὸν παχύτερον.

ΔΩΡΙΩΝ- Ἐκεῖνος; ᾔδειν γάρ σε πάλαι ἔχουσαν.

ΜΥΡΤΑΛΗ- Ἀλλ' ὃν ᾔδεις, πολὺ λεπτότερος ἦν καὶ σμαράγδους οὐκ εἶχε. καὶ ἐλλόβια ταυτὶ καὶ δάπιδα, καὶ πρῴην δύο μνᾶς, καὶ τὸ ἐνοίκιον κατέβαλεν ὑπὲρ ἡμῶν, οὐ σάνδαλα Παταρικὰ καὶ τυρὸν Γυθιακὸν καὶ φληνάφους.

ΔΩΡΙΩΝ- Ἀλλὰ ἐκεῖνο οὐ λέγεις, οἵῳ ὄντι συγκαθεύδεις αὐτῷ; ἔτη μὲν ὑπὲρ τὰ πεντήκοντα πάντως, ἀναφαλαντίας καὶ τὴν χρόαν οἷος κάραβος. οὐδὲ τοὺς ὀδόντας αὐτοῦ ὁρᾷς; αἱ μὲν γὰρ χάριτες, ὦ Διοσκόρω, πολλαί, καὶ μάλιστα ὁπόταν ᾄδῃ καὶ ἁβρὸς εἶναι θέλῃ, ὄνος αὐτολυρίζων, φασίν. ἀλλὰ ὄναιο αὐτοῦ ἀξία γε οὖσα καὶ γένοιτο ὑμῖν παιδίον ὅμοιον τῷ πατρί, ἐγὼ δὲ καὶ αὐτὸς εὑρήσω Δελφίδα ἥ Κυμβάλιόν τινα τῶν κατ' ἐμὲ ἥ τὴν γείτονα ὑμῶν τὴν αὐλητρίδα ἥ πάντως τινά. δάπιδας δὲ καὶ ὅρμους καὶ διμναῖα μισθώματα οὐ πάντες ἔχομεν.

ΜΥΡΤΑΛΗ- Ὦ μακαρία ἐκείνη, ἥτις ἐραστὴν σέ, ὦ Δωρίων, ἕξει· κρόμμυα γὰρ αὐτῇ οἴσεις ἐκ Κύπρου καὶ τυρόν, ὅταν ἐκ Γυθίου καταπλέῃς.

_________________

* Λουκιανός = Ο Λουκιανός ο Σαμοσατεύς (125 - 180 μ.Χ.) ήταν ρήτορας και σατιρικός συγγραφέας που έγραφε στην ελληνική γλώσσα. Ήταν ο δημιουργός του σατιρικού διαλόγου και από τους σημαντικότερους αττικιστές συγγραφείς της Δεύτερης σοφιστικής. Το 165 μ.Χ. εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, την "πρωτεύουσα του πνεύματος" της εποχής εκείνης. Εκεί ανέπτυξε τον ιδιαίτερο τρόπο γραφής του, χρησιμοποιώντας κατά κόρον τον λιτό και απέριττο διάλογο και τη χαριτολογία. Τα έργα του έχουν ένα κωμικό, πειρακτικό ύφος, που είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του γνώρισμα. Συχνά όμως, ιδιαίτερα προς το τέλος της ζωής του, ο λόγος του γεμίζει με πικρία και σαρκασμό. Στο έργο του κυριαρχούν οι διάλογοι: Θεῶν διάλογοι, Ἐνάλιοι διάλογοι, Νεκρικοί διάλογοι, Εταιρικοί διάλογοι. Οι Ἑταιρικοί διάλογοι είναι διάλογοι μεταξύ εταιρών. Είναι ανάλαφροι και χαρακτηρίζονται από την έμφαση σε "καθημερινά" ζητήματα και ασχολίες - τα "μικροπράγματα" της ζωής, θα μπορούσαμε να πούμε. Ο Λουκιανός βάζει την καθημερινότητα στο "μικροσκόπιο" και την εξετάζει με ιδιαίτερα κριτικό, αλλά αυτή τη φορά καλοσυνάτο, πνεύμα.

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%BF%CF%85%CE%BA%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CF%82

(1) Πρωρεύς = ναυτικό αξίωμα, ο φύλακας της πλώρης. 

(2) τοίχου ἄρχω τοῦ δεξιοῦ = το δεξιό τοίχωμα του πλοίου και ναυτικό αξίωμα (τοίχαρχος).

(3) Αφροδίσια = γιορτές προς τιμήν της Αφροδίτης.

(4) Λυδή = μάλλον εννοεί τη δούλη της Μυρτάλης.

(5) Διόσκουροι = ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης, γιοι της Λήδας, προστάτες των ναυτικών.

(6) Δελφίδα ή Κυμβάλιον = ονόματα πορνών.

Πηγές-πληροφορίες: 

• Wilson A., “Developments in Mediterranean shipping and maritime trade from the Hellenistic period to AD 1000” στο Maritime Archaeology and AncientTrade in the Mediterranean, (εκδ.) Damian Robinson and Andrew Wilson, Oxford Centre for Maritime Archaeology Monographs, 33-59.

• Hulsey, J.D., The Piraeus and the Panathenaia: Changing Customs in Late-Fifth Century Athens, Berkeley Undergraduate Journal of Classics, 2(1), 2013.

• http://greekshipmodels.com/portfolio_category/arxaia/
• http://www.onassis.org/onassis-magazine/issue-64/the-age-of-titans

Βασιλική Χριστοπούλου

ΜΑ Αρχαιολόγος

Διαβάστε περισσότερα Ανασκαφή: Δωρίων και Μυρτάλη: Το ναυτάκι και η πόρνη στην Τρούμπα http://anaskafi.blogspot.com/2017/07/blog-post_1.html#ixzz4leU91bjp