Τί είναι η «δεδηλωμένη» που έχασε η κυβέρνηση και τί σημαίνει

Τι σημαίνει η Αρχή της Δεδηλωμένης; Δεδηλωμένη < ουσιαστικοποιημένο θηλυκό της μετοχής δεδηλωμένος του ρήματος δηλώνω (αρχαίο δηλόω, δηλῶ). Από τη φράση “δεδηλωμένη πλειοψηφία” Ουσιαστικό -δεδηλωμένη θηλυκό η φανερή, η αναμφισβήτητη (πολιτική) η αποδεδειγμένη υποστήριξη της πλειοψηφίας της Βουλής προς την κυβέρνηση μετά από ψηφοφορία
εντός της Βουλής

Τι είναι η αρχή της δεδηλωμένης;

Η αρχή της δεδηλωμένης είναι όρος του Συνταγματικού Δικαίου και ορίζει ότι η κυβέρνηση οφείλει να έχει τη «δεδηλωμένη» εμπιστοσύνη της απόλυτης πλειοψηφίας των Βουλευτών. Διαχρονικά αυτή η εμπιστοσύνη δηλώνεται με σχετική ψηφοφορία της Βουλής μετά από κάθε σχηματισμό νέας κυβέρνησης. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται η δημοκρατική νομιμοποίηση της κυβέρνησης, η οποία συνήθως, σε αντίθεση με το Κοινοβούλιο, δεν εκλέγεται απευθείας από τον λαό, αλλά διορίζεται από τον ανώτατο άρχοντα της χώρας.

Πότε ξεκίνησε να έχει σημασία; Στην Ελλάδα η αρχή της δεδηλωμένης καθιερώθηκε άτυπα το 1875. Από το 1870 και μετά, είχε τεθεί αρκετές φορές ο προβληματισμός σημαντικού αριθμού βουλευτών για τον διορισμό κυβερνήσεων μειοψηφίας.

Ο προβληματισμός εκφράστηκε και από σημαντικούς πολιτικούς όπως ο Επαμεινώνδας Δεληγιώργης, ο Λομβάρδος και ο Κουμουνδούρος. Καθοριστική παρέμβαση ήταν άρθρο του Χαριλάου Τρικούπη στην εφημερίδα Καιροί της 29.6.1874 με τον τίτλο «Τίς πταίει», στο οποίο κατηγορούσε τον βασιλιά Γεώργιο Α” ότι εφάρμοζε καθεστώς απόλυτης μοναρχίας, επειδή διόριζε κατά βούληση πρωθυπουργούς από τα κόμματα της μειοψηφίας χωρίς να λαβαίνει υπόψη του τα αποτελέσματα των εκάστοτε βουλευτικών εκλογών.

Αποκορύφωμα της πολιτικής ανωμαλίας την άνοιξη του 1875 ήταν τα λεγόμενα Στηλιτικά, ένα κοινοβουλευτικό πραξικόπημα εκ μέρους του Βούλγαρη προκειμένου να έχει νομοθετικό έργο χωρίς να κατέχει την πλειοψηφία των εδρών. Μετά την αναταραχή που προκλήθηκε, πρωθυπουργός διορίστηκε ο Τρικούπης που αμέσως ζήτησε εκλογές. Παρά την εκλογική αποτυχία του ίδιου, επιτυχία του ήταν ότι ο Γεώργιος ο Α” δεσμεύτηκε τον Αύγουστο του 1875 στον λόγο του Θρόνου ενώπιον του Κοινοβουλίου ότι θα διόριζε στο εξής μόνο πρωθυπουργούς που θα απολάμβαναν την εμπιστοσύνη της Βουλής. Η δέσμευση αυτή καθιερώθηκε άτυπα, καθώς δεν έγινε αμέσως πρόβλεψη του τότε Συντάγματος. Ρητή διάταξη έγινε για πρώτη φορά στο Σύνταγμα του 1927 και διατηρήθηκε στα νεότερα Συντάγματα.

Γιατί έγινε τόσο μεγάλο θέμα η τωρινή «απώλειά» της Αρχής της Δεδηλωμένης;

Κανονικά δεν θα γινόταν θέμα, μιας και η δεδηλωμένη στην ψήφιση νομοσχεδίων δεν σημαίνει πρακτικά τίποτα – σε αντίθεση με τυχόν απώλειά της σε συνεδρίαση για την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης. Όμως ο ίδιος ο Πρωθυπουργός (βουρκωμένος, σύμφωνα με τα ΜΜΕ) έδωσε πριν την ψηφοφορία μεγάλη έμφαση στη δεδηλωμένη τονίζοντας ότι τυχόν απώλειά της θα έχουμε εξελίξεις.

Η Αυγή γράφει στο άρθρο της «Αλ. Τσίπρας: Ζητώ απόψε δεδηλωμένη«:

Με μια σκληρή προειδοποίηση, ενόψει μάλιστα της αποψινής κοινοβουλευτικής αντιπαράθεσης, έκλεισε τη δευτερολογία του, σύμφωνα με πληροφορίες, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας: «Δεν θα δεχθώ», τόνισε χαρακτηριστικά, «να μην υπάρχει δεδηλωμένη απόψε το βράδυ».

Άρα, ενώ σήμερα δεν θα υπήρχε θέμα, η έμφαση του Α. Τσίπρα στο να μην χαθεί η δεδηλωμένη, την έκανε ουσιαστικά πρώτη είδηση και πιθανό βαρίδιο στις επόμενες κινήσεις της κυβέρνησης. Και τώρα τι; Υπάρχουν διάφορα σενάρια και κανείς δεν ξέρει με σιγουριά ποια θα είναι η επόμενη κίνηση του Πρωθυπουργού.

Μέχρι πριν μερικές ώρες (πριν την ψηφοφορία) υπήρχαν φήμες πως αν χανόταν η δεδηλωμένη θα πηγαίναμε σε εκλογές.

Αυτό δεν αποκλείεται και τώρα, όμως αρκετοί είναι αυτοί που τονίζουν πως η επίκληση της αρχής της δεδηλωμένης απ” τον Πρωθυπουργό ήταν ένα τέχνασμα που αποσκοπούσε στον «εκβιασμό των βουλευτών του». Τώρα που το τέχνασμα απέβη άκαρπο, ο Αλέξης Τσίπρας δεν αποκλείεται να αγνοήσει το ζήτημα της απώλειας της δεδηλωμένης και να προχωρήσει στη διαπραγμάτευση. (Άλλωστε έχει μια ευρύτατη υπερκομματική πλειοψηφία της Ελληνικής Βουλής -251 βουλευτές- που τον στηρίζουν σε αυτό.)

Μία άλλη πιθανότητα -αν και όχι απ” τις επικρατέστερες- είναι να διαγράψει τους 17 βουλευτές που διαφοροποιήθηκαν, με απρόβλεπτες, προς το παρόν, συνέπειες, ελπίζοντας ίσως πως αρκετοί θα παραιτούνταν αφήνοντας την έδρα για τους επιλαχόντες.

«Νομικά η κυβέρνηση έχει τη δεδηλωμένη παρά τη διαφοροποίηση των 17 βουλευτών» διευκρίνισε σήμερα ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Γιώργος Σωτηρέλης. «Πολιτικά είναι θέμα του πρωθυπουργού» τόνισε.

Ερωτηθείς για το ενδεχόμενο εκλογών, ο κ. Σωτηρέλης τόνισε ότι σε περίπτωση που ο Αλέξης Τσίπρας επιλέξει αυτή τη διέξοδο, δεν μπορεί να ζητήσει τη λεγόμενη «κυβερνητική διάλυση», διότι δεν έχει περάσει ένα έτος από τις εκλογές. Ο μόνος τρόπος είναι να παραιτηθεί. Σε αυτή την περίπτωση δεν πάμε σε διερευνητικές εντολές, αλλά πάμε κατευθείαν στη διαβούλευση του Προέδρου με τους αρχηγούς των κομμάτων και αν διαπιστωθεί ότι δεν υπάρχει τέτοια προοπτική, τότε πάμε σε εκλογές εντός 30 ημερών. Αυτό σημαίνει το νωρίτερο σε 3 εβδομάδες και το αργότερο σε 30 μέρες.