Περί χρημάτων

Συζητήσεις για χρήματα είναι πάντα δύσκολες. Έχω καν δικαίωμα να μιλήσω; Τι ξέρω από φτώχια; Δε στερήθηκα ποτέ. Νιώθω δέος απέναντι σε όσους στερήθηκαν και στερούνται. Ούτε θέλω να υπερασπιστώ κάποια συγκεκριμένη φατριά ή συντεχνία και τα ιδιότροπα οικονομικά συμφέροντά της.

Υπάρχει διαδεδομένη αντίληψη ότι τα χρήματα είναι το αρχέτυπο κακό. Ως φραγκάτος πρέπει να πιστοποιείσαι με ISO λαμογιάς. Ως λεφτάς πρέπει να σπαταλάς σε επιδείξεις αφροσύνης. Ως

σκαφάτος πρέπει να βυθίζεις ανεπαισθήτως πλεούμενο με είκοσι ανθρώπους. Ανέμελος, χωρίς καν να σταματήσεις να δεις πόσους έκοψες στα δυο και πόσους έπνιξες. Η αντίληψη αυτή δεν προέκυψε εν κενώ. Τροφοδοτείται από πραγματικά πρότυπα ασυδοσίας. Μας περικυκλώνουν καθημερινά. Δεν είναι όμως όλος ο πλούτος ασύδοτος. Πολλοί άνθρωποι με ιδέες και δημιουργικότητα παράγουν νέο πλούτο χωρίς να κλέβουν από κανέναν. Αντιθέτως, αναδεικνύουν ευκαιρίες και σε άλλους να ζήσουν καλύτερα. Αυτό το «θαύμα» μπορεί να συμβεί είτε στον ιδιωτικό είτε στον δημόσιο τομέα. Θαύμα σημαίνει κράμα σκληρής δουλειάς, εντιμότητας, καινοτομίας, αριστείας.

Τεκμηριωμένα, η κατάταξη της Ελλάδας από οικονομική άποψη είναι καλύτερη από την κατάταξη της χώρας σχεδόν σε οποιοδήποτε άλλο χαρακτηριστικό. Το χρέος του κράτους πλησιάζει βέβαια το αστρονομικό 180% του ΑΕΠ, όμως η Ιαπωνία με 250% θεωρείται οικονομικά υπερδύναμη. Το χρέος των ελληνικών νοικοκυριών είναι 63% του ΑΕΠ, αλλά η Δανία με 125% θεωρείται οικονομικός παράδεισος. Το χρέος του ιδιωτικού τομέα είναι 139% του ΑΕΠ, μα στην ξακουστά επιχειρηματική Ολλανδία είναι 265%. Ο διάμεσος πλούτος ανά Έλληνα ενήλικα είναι $38552, έναντι $43898 ανά Γερμανό και $229 ανά Αιθίοπα.

Μήπως πρέπει να πανηγυρίζουμε και δεν το ξέραμε; Όχι βέβαια! Tρία μείζονα στοιχεία δεν καταπίνονται ωμά χωρίς κάθαρση: η μεταβολή προς το χειρότερο, η αίσθηση αδικίας και η αυθάδεια των αδικούντων.

Η χειροτέρευση είναι συντριπτική. Η αύξηση του χρέους της χώρας ως ποσοστό του ΑΕΠ κατά 80% σε 8 χρόνια είναι παγκόσμιο ρεκόρ. Το χρέος των νοικοκυριών σε σχέση με το εισόδημά τους αυξήθηκε την τελευταία 7ετία κατά 30%, άλλο ρεκόρ. Το χρέος του ιδιωτικού τομέα ως ποσοστό του ΑΕΠ διπλασιάστηκε σε 15 χρόνια. Ο πλούτος ανά ενήλικα συρρικνώθηκε κατά 20% μεταξύ 2014 και 2015. Δυσβάστακτα χρυσά μετάλλια.

Αδικία και ανισότητα αλωνίζουν. Το κράτος χρεώθηκε επιπλέον για να περισώσει τράπεζες. Ούτε καν ελληνικές, κυρίως γερμανικές και γαλλικές τράπεζες διασωθήκανε. Οι ελληνικές τράπεζες επιβαρύνθηκαν και πλέον φυτοζωούν. Δανείζουν κυρίως κόμματα, ΜΜΕ, και άλλους εκλεκτούς του ίδιου συναφιού. Έντιμοι πολίτες πληρώνουν εξοντωτικούς φόρους, ενώ η φοροδιαφυγή ξεκοκαλίζει ανενόχλητη κάπου 30% του ΑΕΠ. Ο υγιής ιδιωτικός τομέας σφυροκοπείται, ενώ κάποιος δικτυωμένος φορτώνει 2 δισ. χρέος σε κράτος και ιδιώτες πριν γίνει ο,τιδήποτε. Ο μέσος πλούτος ανά ενήλικα επίσης δεν περιγράφει την ανισότητα ανάμεσα σε έχοντες και φτωχούς. 36% των Ελλήνων βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχιας ή κοινωνικό αποκλεισμό. Αισθάνονται χειρότερα από τον φτωχό Αιθίοπα. Ο πένης της Αντίς Αμπέμπα βλέπει τριγύρω άλλους πένητες. Ο Έλληνας βλέπει τον έκνομο, μιζοδοξασμένο πλούτο να κομπάζει.

Η αυθάδεια, η ύβρις. Κομματάνθωποι που χρωστάνε εκατοντάδες εκατομμύρια, νονοί της πάλαι και νυν καταστροφής, μάς κατακλύζουν με πανάκριβες ρετουσαρισμένες φωτογραφήσεις και φτηνές αρετουσάριστες ανοησίες. Επίσημοι, ηθικοί και νόμιμοι κλέφτες στροβιλίζονται κρατημένοι χεράκι-χεράκι σαν αέρινες φιγούρες του Σαγκάλ. Το κεφάλι κάτω, τα πόδια επάνω. Θες να επιβιώσεις; Η νοσηρή περιρρέουσα ατμόσφαιρα προτρέπει με λακωνικό ρητό:«Άρπαξε». Φαντάζεσαι να απευθυνθείς στις αρχές, στην κυβέρνηση, στην αντιπολίτευση, κλπ, κλπ; Δεν έχεις παρά να ανοίξεις τηλεόραση. Διαπιστώνεις σε ριπή οφθαλμού (ριπή ζάπινγκ) ποιες είναι οι αρχές, ποια η κυβέρνηση, ποια η αντιπολίτευση.

Όταν όλοι σχεδόν χρωστάνε σε όλους, ποιος θα πληρώσει πρώτος; Οι προτάσεις των κομμάτων αποτελούν κακόγουστα δοκίμια ψηφοθηρίας. «Λιγότεροι φόροι και σουπερδώρο πόκεμον Συμβόλαιο Αλήθειας». Καλό! Στην πράξη σημαίνει περισσότερες απολύσεις. «Προασπίζουμε το δημόσιο συμφέρον και σουπερδώρο πόκεμον Υπουργός-χωρίς-πτυχίο». Καλό! Στην πράξη σημαίνει περισσότερη φοροεπιδρομή. Δωρεάν μεγαλοστομίες. Μπαλόνι που το ζουπάς από τη μια μεριά και φουσκώνει από την άλλη. Ώσπου σπάει. Σε ένα σύστημα που λείπουν χρήματα, αν ένας ενδεής παίκτης αρπάξει από άλλον ενδεή, το σύνολο (κράτος+ιδιωτικοί φορείς+πολίτες) παραμένει ενδεές. Το κομματικό κράτος-Νοσφεράτου δαγκώνει πολίτες και ιδιωτικούς φορείς. Τους προάγει σε βρυκόλακες. Η Δημοκρατία-Βαμπίρ οδηγείται σε εξάρτηση, υποδούλωση, εξαφάνιση.

Ένα ενδεές σύστημα χρειάζεται νέους πόρους. Από πού όμως; Πρώτη λύση, περισσότερα δάνεια. Δεύτερη λύση, να ξεπληρώσουν οι ξένοι όσα μας χρωστάνε, να απομειώσουν όσα τους χρωστάμε. Τρίτη λύση, παραγωγή πλούτου, το «θαύμα» που ανέφερα παραπάνω.

Η πρώτη λύση είναι ανέφικτη ή καταστροφική. Ποιος τρελός θα δανείσει;Έπειτα τυχόν νέα δάνεια θα τα απορροφήσουν τα πλέον αιμοδιψή μέρη του συστήματος. Έλεος, μη μας δανείζετε άλλο! Ανάλογα φαινόμενα αιμορουφιλίας θα καταπιούν και τις επενδύσεις των ψευδοφιλελευθέρων. Έτσι κι αλλιώς, επωφελείς επενδύσεις σήμερα αποτελούν είδος σπανιότερο από τον Χιονάνθρωπο των Ιμαλαϊων.

Η δεύτερη λύση προσφέρεται εξόχως για δημαγωγία. Χαρακτηριστικό είδος ξεπληρώματος οι κατοχικές αποζημιώσεις. Αναμφίβολα, η χώρα κι αμέτρητες οικογένειες διαλύθηκαν στην κατοχή. Ο παππούς της γυναίκας μου, φωτισμένος δάσκαλος, εκτελέστηκε από τους Γερμανούς. Μια μέρα χτύπησε η πόρτα, το παιδάκι του έτρεξε να ανοίξει, δεν πρόλαβε να φύγει, τον πήραν στο αρχηγείο. Τον επιστρέψανε σε ένα σεντόνι. Ο αδελφός της γιαγιάς μου, αξιωματικός του αλβανικού μετώπου, συνελήφθη αιφνιδιαστικά από τις ιταλικές δυνάμεις κατοχής. Τον φορτώσανε με 171 ομήρους Έλληνες αξιωματικούς φυλακισμένους στο αμπάρι. Το πλοίο τορπιλίστηκε και βυθίστηκε. Η οικογένειά μου καταστράφηκε οικονομικά και στην κατοχή και στα «ήρεμα» κατοπινά χρόνια γιατί ποτέ δεν εντάχτηκε σε κομματικές συντεταγμένες, αριστερές ή δεξιές. Όσες γενιές να κοιτάξω πίσω, φεύγαμε και προσπαθούσαμε πάλι να γυρίσουμε στην πατρίδα. Όμως η σκέψη να ξεπληρωθούν με ποσόν έναντι οι νεκροί, μού προκαλεί ναυτία. Οι νεκροί δεν εξαγοράζονται. Χειρότερο, η σκέψη ότι τα αργύρια, αν δοθούν, θα τα διασπαθίσει κάποιος ασύδοτος (οποιο κόμμα κι αν κυβερνά) για κρατικοδίαιτες εκδουλεύσεις προκαλεί αηδία.

Μακάρι οι Ευρωπαίοι ηγέτες και οι δανειστές να οραματίζονταν γενναιόδωρα νέα Ελλάδα ευημερίας. Δεν βλέπω όμως πολύ ευρωπαϊκό όραμα. Μνημονιακά παροράματα βλέπω. Έπειτα ό,τι και να δώσουν, ό,τι χρέη και να απομειώσουν, θα πάνε όλα blood-tonic σφηνάκι στον βρυκόλακα.

Ποια είναι λοιπόν η συνταγή για το θαύμα; Το θαύμα δε λέει «Να μας δώσουν, να μας κάνουν σκόντο». Λέει: «Θέλω να δώσω, θέλω να προσφέρω γύρω μου περισσότερα». Το θαύμα χρειάζεται ελεύθερους ανθρώπους που τον μόχθο τους δε τον ρουφάνε διακομματικοί συμπότες.

Ελεύθεροι άνθρωποι γεννιούνται, δημιουργούνται και αναδεικνύονται καθημερινά. Επίσης θάβονται και περιθωριοποιούνται καθημερινά. Μπορεί να είναι τα παιδιά μας, οι φίλοι μας, οι γείτονές μας. Μπορεί να είναι μια κοπέλα που προπονείται σε νταμάρι στον χιονιά, ένας νέος που διαβάζει σε λεηλατημένη βιβλιοθήκη, ένας δημόσιος υπάλληλος που υπερασπίζεται τη δημόσια περιουσία, ένας επιχειρηματίας με υψηλούς ποιοτικούς στόχους. Παντού ξεφυτρώνουν ελεύθεροι άνθρωποι. Για να επιβιώσουν χρειάζονται στοιχειώδη προστασία από το σάπιο σύστημα. Πρέπει λοιπόν οι κομματάνθρωποι συμπότες που καθηλώνουν τον κοινωνικό βίο σε όλες του τις εκφάνσεις να αποσυρθούν ειρηνικά. Πριν το σπίτι μας πέσει τελείως και πλακώσει κι αυτούς.

Ανταποκρίθηκε ποτέ παράσιτο στο κήρυγμα «είσαι κακό παράσιτο, κακό, σταμάτα κακό»; Όχι. Όμως υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε κλασικά παράσιτα όπως το Diphyllobothrium latum και τους διακομματικούς συμπότες. Το Diphyllobothrium latum (γνωστότερο σαν ταινία) δεν καταλαβαίνει. Απομυζά τυφλό μέσα στο σκοτάδι του εντερικού σωλήνα μέχρις σκασμού. Οι διακομματικοί συμπότες καταλαβαίνουν άριστα ότι ο ασθενής όπου παρασιτούν πνέει τα λοίσθια. Αν πεθάνει, εκείνοι πρώτοι θα εξοντωθούν. Πρέπει λοιπόν επιτέλους να δούμε γενναίες κινήσεις παραδοχής λάθους και απόσυρσης. Κινήσεις που συνδυάζουν υψηλό ηθικό συμβολισμό και ουσία. Που πείθουν ότι ελεύθεροι άνθρωποι που μοχθούν είναι πάλι επιθυμητοί στη χώρα και όχι αποδιοπομπαίοι.

Η άλλη προϋπόθεση για το θαύμα είναι να υπάρχει γνώση για να οδηγήσει τις πράξεις ελεύθερων δημιουργών. Υπάρχουν πολλοί Έλληνες που γνωρίζουν. Πρέπει να τους χρησιμοποιήσουμε. Όχι για να γίνουν τηλεπρόβλητοι πολιτικοί, μιζοδιαχειριστές και εξουσιαστές, αλλά για να κοινωνήσουν ό,τι ωφέλιμο ξέρουν. Περιέγραψα το οικονομικό κουβάρι με απλοποιήσεις. Αν θέλετε γνώμες για το πώς ξεδιπλώνεται τεχνικά το κουβάρι, υπάρχουν εκατοντάδες κορυφαίοι Έλληνες οικονομολόγοι. Οι 40 με τη μεγαλύτερη επιρροή στη διεθνή βιβλιογραφία βρίσκονται πλέον όλοι στο εξωτερικό. Οι περισσότεροι όμως έχουν και διάθεση και πόνο να βοηθήσουν. Ας ακουστεί περισσότερο η φωνή τους. Εκτός από τις οικονομικές επιστήμες, χρειαζόμαστε γνώση για όσα οδηγούν μια πολιτεία σε καλύτερη μοίρα. Παιδεία, ενέργεια, υγεία, τηλεπικοινωνίες, επιχειρηματικότητα, καινοτομία, έρευνα, πληροφοριακή υποδομή, μεταφορές, κοινωνικά δίκτυα, πολιτισμό, και τόσα άλλα.

Αντί για επίλογο: πρόσφατα πέθανε αιφνιδιαστικά στη Χαλκιδική ο Χριστόδουλος Φλούδας - μόλις 56 ετών, καθηγητής του Princeton από τα 26, διευθυντής του Ινστιτούτου Ενέργειας που συνδιαμορφώνει την ενεργειακή πολιτική των ΗΠΑ. Προσπαθούσε να βοηθήσει την Ελλάδα όπου μπορούσε. Διαβάζω σε ελληνική νεκρολογία: «δεν έχει δεχθεί σε όλη τη σταδιοδρομία του έστω και ένα τηλεφώνημα από την επίσημη ελληνική πολιτεία για την έκφραση επιστημονικής γνώμης σε θέματα ενεργειακά». Στο διαδίκτυο δε βρίσκω μεγάλη εφημερίδα ή ιδιωτικό κανάλι πανελλαδικής εμβέλειας να μνημονεύει την απώλεια. Κανένας πολιτικός φυσικά δεν ασχολήθηκε. Παρασιτούσαν εθνοκάπηλοι τη δόξα ολυμπιονικών.

Πάνω από χρήματα, χρειαζόμαστε γνώση, νηφαλιότητα, σύνεση. Χρειαζόμαστε να πειστούμε ότι η επισημοποιημένη αλητεία έλαβε τέλος. Χρειαζόμαστε ανθρώπους που δε θέλουν να πάρουν, αλλά να δώσουν περισσότερα.

http://www.huffingtonpost.gr/ioannis-ioannidis/-_7139_b_11715250.html?utm_hp_ref=greece