Ήταν ο Ιπποκράτης πρόδρομος των σύγχρονων νεο-γκουρού συνταγολόγων της ευτυχίας;

Είναι δυνατόν ο Ιπποκράτης να είπε ένα τέτοιο «τσιτάτο «; Για να δούμε.

• ΑΝΕΠΙΒΕΒΑΙΩΤΟ
 

Στην αναζήτησή μας στα ελληνικά δεν βρήκαμε κάτι, το ίδιο και σ όποια πρόσβαση είχαμε σε κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας (βιβλία, tlg, Περσέας). Επομένως το επόμενο βήμα μας ήταν να εξετάσουμε για πιθανή «εισαγωγή» του

Πράγματι στ αγγλικά συναντάται στα γνωστά αποφθεγματάδικα (ζεν, καρμα, βουδοχχ κτλ) ως εξής:

I want to live my life without stress and worries, I don’t need to be rich or famous, I just want to be happy.

Κανένα όμως απ αυτά (που βρήκαμε) δεν αναφέρει όνομα συγγραφέα, επομένως συνάγουμε ότι κανένα δεν διεκδικεί την πατρότητά του.

Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι δεν εντοπίσαμε παλιότερες του 2001 αναφορές.

Για μια ακόμη φορά ζητήσαμε τη γνώμη της Αθηνάς  (από το πολύ καλό ιστολόγιο grethexis), μήπως τυχόν πρόκειται για κάποια παράφραση. Η απάντησή της ήταν η εξής:

«Το ρητό, στη μορφή που κυκλοφορεί δεν υπάρχει σε κανένα κείμενο, απ’ όσο μπόρεσα να ψάξω. Στα έργα του Ιπποκράτη δεν θα μπορούσε κιόλας να υπάρχει, γιατί δεν είναι γραμμένα σε πρώτο πρόσωπο, αφού πρόκειται για ιατρικές πραγματείες και όχι ηθική διδασκαλία. Έτσι, έψαξα στα ψευδεπίγραφα που γράφτηκαν και κυκλοφορούσαν ως επιστολές του Ιπποκράτη τον 1ο αι. π.Κ.Χ. και αποτελούν ένα έργο που ανήκει στο είδος της επιστολικής μυθιστορίας. Πρόκειται για πλαστογράφηση ιστορικών προσωπικοτήτων, που βασίζεται σε γενικές γραμμές σε στοιχεία του χαρακτήρα τους, αλλά ενισχύονται εκείνα που συνάδουν με την άποψη περί ζωής των κυνικών φιλοσόφων. Τα περιστατικά που περιγράφουν ενδέχεται να είναι αληθινά, οι λεπτομέρειες όμως και οι διάλογοι είναι επινοήσεις του μυθιστοριογράφου.

Οι μισές περίπου από τις εικοσιτέσσερις αυτές επιστολές, που στο μυθιστόρημα γράφει ο Ιπποκράτης, έχουν ως θέμα την επίσκεψή του στα Άβδηρα μετά από πρόσκληση των Αβδηριτών, οι οποίοι ανησυχούσαν για την υγεία του Δημόκριτου. Γέρος πια ο φιλόσοφος, ζούσε απομονωμένος και γελούσε συνεχώς. Ο Ιπποκράτης τον επισκέφτηκε και συζήτησε μαζί του για να διαγνώσει την πάθησή του.

Τα παρακάτω αποσπάσματα ταιριάζουν κάπως με την κεντρική ιδέα του ρητού και βρίσκονται στην επιστολή που στέλνει ο Ιπποκράτης σε κάποιον Δαμάγητο από τη Ρόδο, στον οποίο διηγείται την επίσκεψή του στα Άβδηρα.

Είπε ο Δημόκριτος: «Γελώ με τον άνθρωπο, που είναι γεμάτος ανοησία και κενός από κάθε τι που είναι ορθό, που σχεδιάζει τη ζωή του σαν μικρό παιδί και που υποφέρει αβάσταχτους κόπους χωρίς να υπάρχει καμιά ωφέλεια. Αυτόν που γεμάτος από επιθυμίες χωρίς μέτρο, πορεύεται ως τα πέρατα και τα βάθη της γης, λιώνοντας το ασήμι και το χρυσάφι που αποκτά ακατάπαυστα, και χαλάει τον κόσμο μεριμνώντας για περισσότερα, ώστε μείνει με λίγα, και δεν ντρέπεται να αποκαλείται ευτυχισμένος…

…«Μεγαλόδοξε Δημόκριτε», του είπα, «επιστρέφοντας στην Κω, σπουδαία δώρα φιλοξενίας θα πάρω μαζί μου από εσένα· γιατί γέμισα με μεγάλο θαυμασμό για τη σοφία σου. Επιστρέφω για να διακηρύξω ότι διερεύνησες και κατανόησες την αλήθεια της ανθρώπινης φύσης. Φεύγω αφού θεράπευσες το πνεύμα μου…

… έφτασα τους Αβδηρίτες που με περίμεναν στο σημείο απ’ όπου παρακολουθούσαν και τους είπα: Σας χρωστώ μεγάλη χάρη που με προσκαλέσατε, διότι είδα τον Δημόκριτο, τον σοφότατο άνδρα, τον μόνο που έχει την ικανότητα να σωφρονίσει τους ανθρώπους.

Αυτό είναι ό, τι πιο κοντινό βρήκα.

* Το αρχαίο κείμενο των επιστολών του Ψευδο-Ιπποκράτη βρίσκεται στο βιβλίο «Ιπποκράτους Επιστολαί» του καθηγητή Ιατρικής Δημητρίου Σακαλή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 1989.

**********************

Κατά τη γνώμη μας δεν είναι και πολύ κοντινό γι αυτό και το χαρακτηρίσαμε σαν ΑΝΕΠΙΒΕΒΑΙΩΤΟ

Εγκυκλοπαιδικά

Επειδή την λέξη ευτυχία και τα παραγωγά της τα συναντάμε πολύ συχνά στην εποχή μας, να θυμηθούμε ότι η ετυμολογική σημασία της λέξης ευτυχία αναφέρεται στην ευνοϊκή τύχη, από το ελληνικό πρόθεμα ευ και τύχη, από τη ρίζα τυγχάνω

Πρέπει φυσικά να γνωρίζουμε ότι κατά την αρχαία ελληνική περίοδο η έννοια της ευτυχίας ταυτιζόταν με την ευδαιμονία∙ και το νόημά της ήταν αρκετά διαφορετικό από αυτό που αποδίδουμε σήμερα στον όρο.

Όπως για παράδειγμα αναφέρει ο Bruckner στο βιβλίο του  «Η αέναη ευφορία – Δοκίμιο για το καθήκον της ευτυχίας»,  για τους αρχαίους Έλληνες, ευδαιμονία (αυτός που έχει την εύνοια του δαίμονα) σήμαινε να είναι κανείς εναρμονισμένος με το Σύμπαν. Γι’ αυτό και οι Έλληνες είχαν εφεύρει μια έννοια την οποία σήμερα έχουμε ξεχάσει παρ’ όλο που εξακολουθεί να μας συνταράσσει: την έννοια της «ύβρεως», της υπερβολής. Κάθε φορά που οι άνθρωποι προέβαιναν σε υπερβολές, διατάρασσαν την τάξη του Σύμπαντος, οπότε και βρίσκονταν αντιμέτωποι με τον κίνδυνο και την αταξία. Η έννοια της ευδαιμονίας εμφανίζεται με ποικίλους τρόπους στις διάφορες σχολές της αρχαίας ελληνικής και της ρωμαϊκής σκέψης.

Επίσης όπως είπε κι ο Simon Critchley, στην αρχαία Ελλάδα, η ευτυχία σχετίζεται με την έννοια του «μέτρου». Μην ξεχνάμε τέλος τα Ιπποκρατικά ρητά:

«Παν το πολύ τη φύσει πολέμιον« – «Κάθε τι το υπερβολικό δεν το ανέχεται η φύση» 

«Ουδέν όφελος ούτε χρημάτων ούτε άλλου τινός άτερ υγιής»  Κανένα όφελος ούτε από χρήματα ούτε από κάτι άλλο, χωρίς υγεία

«Οι νόμοι ουχ οίκιστα την ευψυχίην εργάζονται«: οι θεσμοί δεν είναι λιγότερο υπεύθυνοι για την ευδαιμονία του ανθρώπου (από το απολεσθέν τελευταίο κεφάλαιο του έργου του «περί Αέρων, Υδάτων και Τόπων»)

********************

Κι όπως πάντα αν κάποιος φίλος ξέρει κάτι περισσότερο, ας μας διαφωτίσει, είμαστε ανοικτοί ν αναθεωρήσουμε.

Γιώργος Γιώτης

Αρθρογράφος - Ερευνητής