Όταν πεθαίνουν οι γλώσσες του κόσμου

Η γλωσσική παράδοση του πλανήτη είναι πολύ μεγάλη, καθώς ακόμη και σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο μιλιούνται περίπου 7.000 γλωσσικά ιδιώματα και διάλεκτοι. Ωστόσο, αυτός ο πλούτος διαρκώς κινδυνεύει σε έναν κόσμο που διαρκώς αλλάζει, κυρίως λόγω της τεχνολογίας αλλά εξαιτίας άλλων κινδύνων, όπως η εξαφάνιση των φύλων που τις μιλούσαν, αλλά και του παγκοσμιοποιημένου πολιτιστικού ιμπεριαλισμού. 

Σύμφωνα με την UNESCO, μόνο τα τελευταία 10 χρόνια έχουν εξαφανιστεί περισσότερα από 100 γλωσσικά ιδιώματα, άλλα 40 κινδυνεύουν με εξαφάνιση, ενώ -και αυτό είναι ίσως το πιο δραματικό- 51 διάλεκτοι μιλιούνται από ένα μόνο άτομο η κάθε μία. 

Σύμφωνα με πρόσφατο ρεπορτάζ της ισπανικής El Pais, τον περασμένο μήνα δολοφονήθηκε στο Περού η Ρόσα Αντράντε, 67 ετών, η τελευταία γυναίκα που μιλούσε τη ρεσίγαρο, μία από τις 43 γλώσσες των αυτοχθόνων τη Αμαζονίας. 

Τον Ιούλιο, σε ηλικία 88 ετών πέθανε ο Τόμι Τζορτζ, ο τελευταίος της φυλής κούκου-ταϊπάν στην Αυσταλία, κλείνοντας με τον θάνατό του την ιστορία της διαλέκτου αου-λάγια -και της φυλής του-, που επιβίωσε περισσότερα από 42.000 χρόνια μεταδιδόμενη από στόμα σε στόμα. 

Επίσης, στη Χιλή, στη νήσο Ναβαρίνο, ζει η τελευταία ομιλούσα το ιδίωμα γιαγκάν, γλώσσα των αυτοχθόνν της Γης του Πυρός. Έχει γεννηθεί πριν από 88 χρόνια, στις 24 Μαΐου του 1928. 

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, κάθε 14 ημέρες πεθαίνει ένα γλωσσικό ιδίωμα, γεγονός που καθιστά σχεδόν βέβαιο ότι τουλάχιστον οι μισές από αυτές τις 7.000 γλώσσες που μιλιούνται σήμερα στον κόσμο θα εξαφανιστούν στη διάρκεια του 21ου αιώνα. 

Αυτό που έχει σημασία όμως δεν μόνο ότι χάνεται για πάντα μία γλώσσα, οι λέξεις της, αλλά ολόκληρος ο πολιτισμός του οποίοι οι λέξεις αυτές ήταν φορείς. Δηλαδή χάνονται αιώνα ανθρώπινης ιστορίας, μύθοι, τραγούδια, ένας τρόπος ζωής. 

Οι ειδικοί εξηγούν ότι η εξαφάνιση μιας γλώσσας είναι εξίσου σημαντική με την εξαφάνιση ενός φυτικού ή ζωικού είδους στο οικοσύστημα, ότι λειτουργεί σαν τον κρίκο που αφαιρείται από την πολιτισμική αλυσίδα του κόσμου. 

Για παράδειγμα, όταν πέθανε η Φάνι Κοχρέιν, το 1905, χάθηκε μαζί της και η τελευταία γλώσσα των αυτοχθόνων της Τασμανίας. Όμως πριν πεθάνει είχε καταγράψει στους πρωτόλειους φωνόγραφους τραγούδια των Αβοριγίνων. 

Επίσης, το 2004 χάθηκε για πάντα και σε ηλικία 98 ετών η Γιανγκ Χιουανίι, η τελευταία γνώστρια της νούσου, της μυστικής γραφής των γυναικών της Κίνας, οι οποίες επί τουλάχιστον τέσσερις αιώνες την χρησιμοποιούσαν για να κατακρίνουν αλλά και να περιγελάσουν την ανδρική επιβολή και καταπίεση έναντι του φύλου τους. 

Και οι ιστορίες αυτές δεν έχουν τέλος.

Η UNESCO, σε συνεργασία με την Google, έχει δημιουργήσει τον Κατάλογο των Γλωσσών που βρίσκονται σε κίνδυνο, στις οποίες περιλαμβάνονται 21.581 γλώσσες και γλωσσικά ιδιώματα. Δείχνει τη γεωγραφική προέλευση, την ονομασία της γλώσσας και τον αριθμό των ανθρώπων που μιλούν κάθε διάλεκτο. το μόνο που έχει να κάνει ο ενδιαφερόμενος είναι δώσει τα στοιχεία που τον ενδιαφέρουν (περιοχή, φυλή κ.ο.κ.). 

Την ίδια στιγμή, το National Geographic, με τη συνεργασία του καθηγητή γλωσσολογίας του Κολεγίου Swarthmore στην Πενσιλβάνια των ΗΠΑ, καταγράφει γλώσσες και ιδιώματα από το Μεξικό έως την Ινδία, από την Ινδονησία έως τον Καύκασο και από τη Βόρεια Αμερική έως τη Αφρική. 

Κάποιες από τις γλώσσες που μελετήθηκαν και ηχογραφήθηκαν ή «γράφτηκαν» ήταν απολύτως άγνωστες και όπως διαπιστώθηκε πραγματικά κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Χάρη σε αυτή την προσπάθεια, το πρόγραμμα του National Geografic «Enduring Voices» (Φωνές που επιμένουν) παρουσίασε οκτώ έγγραφα και ηχητικά λεξικά γλωσσών των αυτοχθόνων των ΗΠΑ, του Μεξικού και της Ινδίας που πεθαίνουν, σώζοντας κυριολεκτικά από τη λήθη 32.000 λέξεις. 

Ένα μικρό βήμα, με την ελπίδα ότι θα γίνουν περισσότερα στο μέλλον.

Πηγή: efsyn.gr