Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ- Ο ΠΥΡΓΟΣ

Ο πολύ καλός φίλος του ιστολογίου και μέλος της ομάδας "ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΤΥΜΒΟΥ ΚΑΣΤΑ-Η ΕΡΕΥΝΑ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ"  Βασίλης Γιαννούσης προσπαθεί να δώσει απάντηση στο αίνιγμα της παρουσίας ενός πύργου στην ζωφόρο του ταφικού μνημείου του Τύμβου Καστά. Μέσα από  μια πολύ εμπεριστατωμένη ανάλυση, αφού συμπεραίνει  ότι ο πύργος ίσως να συμβολίζει την Βαβυλώνα καταλήγει στο ερώτημα :

"Το μεγάλο ερώτημα που γεννάται είναι ποιός άλλος άξιος θα μπορούσε να είχε πεθάνει στην Βαβυλώνα και ο θάνατος του να απεικονίζεται στο επιστύλιο του τάφου του.  Σε ένα τάφο τόσο μεγαλοπρεπή όσο αυτός του Τύμβου Καστά στην Αμφίπολη!!!"

Η απάντηση ίσως να είναι προφανής......

Ας απολαύσουμε την ανάλυση του........

========= 

Η αρχαιολόγος κα Περιστέρη Κατερίνα στην ομιλία της στο ΑΠΘ (στις 30/9/2015), μίλησε αναλυτικά για τις παραστάσεις που βρέθηκαν στον θάλαμο του ψηφιδωτού, η απόδοση των παραστάσεων έγινε από τον αρχιτέκτονα - μέλος της ανασκαφικής ομάδας του Τύμβου Καστά, κ.Μιχάλη Λεφαντζή και βασίστηκαν σε φωτογραφίσεις με φίλτρα και άλλες μεθόδους ανάλυσης των αλλοιωμένων ζωγραφικών παραστάσεων επί του Βόρειου θριγκού (Β3). 

………………’’Ψηλά βλέπουμε, τον νεκρό εν ζωή. Είναι ο ήρωας, που είναι είτε ... ως έφιππος σε μάχη, είναι τα κατορθώματά του, είτε οδηγεί άρμα σε αρματοδρομία και τα διάφορα δικά του, τα όπλα. Ας πούμε είναι η λεοντοκεφαλή του, είναι το κράνος... και δίπλα έχουμε έναν πύργο.
Αυτό, χωρίζει και το κομμάτι αυτό από το επόμενο που περιλαμβάνει τα όπλα του ήρωα. Μιλάμε για έναν αφηρωισμένο νεκρό, έτσι...;! Έχουμε τα όπλα του. Είναι η φαρέτρα του, είναι ο θώρακάς του, εδώ πάνω είναι ο αφηρωισμένος με το κόκκινο που βλέπουμε στο κεφάλι του, και δίπλα υπάρχει κάποιο τοπίο με ένα κράνος’’…………

            Ας κάνουμε τώρα ένα ταξίδι στον χρόνο και να μεταφερθούμε  στην περιοχή μεταξύ των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη,  στην περιοχή της Μεσοποταμίας (στο σημερινό Ιρακ)  όπου κατά την αρχαιότητα  υπήρξε όπως την αποκαλούσαν οι Έλληνες  η αρχαία πόλη Βόρσιππα (Borsippa) (Barsip στις επιγραφές των Βαβυλώνιων και  Ασσύριων -  Borsif στο Ταλμούδ) σήμερα Birs ή Birs Nimrud. Εκεί συναντάμε τα ερείπια ενός ναού,  συναντάμε ένα «ziggurat», το οποίο μπορεί να μεταφραστεί  ως ‘’ ανυψωμένο κτήριο’’  (Akkadian zaqâru, "να ανέρχομαι ψηλα’’ ), έναν  Ναό του Θεού Nabu, καθώς και τον πύργο του , γνωστός από τους Έλληνες ως ‘’Πύργος της γλώσσας’’. Ο  Nabu ήταν ο γιος του ανώτατου Βαβυλώνιου Θεού, Marduk.  Αρχικά, και κατά τη διάρκεια της βασιλείας του βασιλιά Hamurabi (1792-1750 π.Χ.), ο ναός του Ezida στην  Borsippa ήταν αφιερωμένος στο βασιλιά Marduk, τον εαυτό του.

Η τοπική ιουδαϊκη παράδοση αυτόν τον πύργο στα Βόρσιππα ταυτίζει με τον Πύργο στο κεφ. 11 της Γενέσεως.  Τον Πύργο της Βαβυλώνας!!!

 

Την πόλη Βόρσιππα αναφέρει και ο Στράβων στα ‘’Γεωγραφικά’’ Βιβλίο ΙΣΤ   1.7 :

΄΄Τὰ δὲ Βόρσιππα ἱερὰ πόλις ἐστὶν Ἀρτέμιδος καὶ Ἀπόλλωνος͵ λινουργεῖον μέγα. πληθύουσι δὲ ἐν αὐτῆι νυκτερίδες μείζους πολὺ τῶν ἐν ἄλλοις τόποις· ἁλίσκονται δ᾽ εἰς βρῶσιν καὶ ταριχεύονται.΄΄

Πηγή:https://el.wikisource.org/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%89%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%BA%CE%AC/%CE%99%CE%A3%CE%A4

Ο κύλινδρος του Αντίοχου Α '

Άλλη μια αναφορά για την πόλη Βόρσιππα βρίσκουμε σε ένα έγγραφο, τον κύλινδρο του Αντίοχου Α ' τον Σωτήρα (324 - 261 π.Χ.). Η βασιλεία του διήρκεσε από το 281 έως το 261 π.Χ.,  Πατέρας του ήταν ο Σέλευκος Α' ο Νικάτωρ, πρώην αξιωματικός και επίγονος του Αλεξάνδρου του Μέγα, και μητέρα του η Απάμα από την Σύγδιανη, κόρη του Σπιταμένη. Ήταν μια από τις πριγκίπισσες της Ανατολής τις οποίες ο Αλέξανδρος χάρισε στους στρατηγούς του για συζύγους.    Ο κύλινδρος του Αντίοχου Α '   είναι ένα από τα ιστοριογραφικά κείμενα από την αρχαία Βαβυλωνία. Περιγράφει πώς ο Σελευκιδών Αντίοχος διάδοχος του θρόνου, ο γιος του βασιλιά Σέλευκου Νικάτορα, ανοικοδόμησε το ναό Ezida και προσεύχεται για την θεϊκή προστασία.

Το έγγραφο είναι σε σχήμα βαρελιού- κύλινδρο από πηλό, το οποίο είχε θαφτεί στα θεμέλια του ναού Ezida (750-484 π.χ.) στη πόλη Βόρσιππα. Είναι εγγεγραμμένο στην αρχαϊκή τελετουργική βαβυλωνιακή σφηνοειδή γραφή που χρησιμοποιήθηκε στο γνωστό Κώδικα του Χαμουραμπί και υιοθετήθηκε σε μια σειρά από Βασιλικές επιγραφές των Βασιλιάδων κατά την Νεοβαβυλωνιακή Περίοδος (625-539 π.χ.) , κυρίως από τον Ναβοπολασσάρ, αλλά και τους Ναβουχοδονόσορ (604π.χ.) και Ναβονίδη (Berger 1973).

Το ίδιο το κείμενο σφηνοειδούς γραφής (ΒΜ 36.277) βρίσκεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο.

Το κείμενο αναφέρει :

The mighty king, king of the world, king of Babylon, king of (all) countries, caretaker of Esagila and Ezida, foremost son of Seleucus, the king, the Macedonian, king of Babylon, am I. When I desired to build Esagila and Ezida, the (first) bricks of Esagila and Ezida in the land of Hatti (Syria)  with my pure hand(s) I moulded with fine quality oil and for the laying of the foundation of Esagila and Ezida I transported them. In the month of Addaru, on the 20th day, of year 43 (SE, 27 March 268 BCE) , I laid the foundation of Ezida, the true temple, the temple of Nabu, which is in Borsippa. O Nabu, lofty son, the wise one of the gods, the proud one, who is eminently worthy of praise, firstborn son of Marduk, offspring of  Erûa, , the queen, who creates offspring, regard me joyfully and, at your lofty command which is unchanging, may the overthrow of the country of my enemy, the achievement of my triumphs, the predominance over the enemy through victory, kingship of justice, a reign of prosperity, years of happiness, (and) the full enjoyment of very old age be the gift  for the kingship of Antiochus and king Seleucus, his son, for ever. O Son of the Prince (Marduk), Nabu, son of Esagila, first-born son of Marduk, offspring of queen  Erûa,  at your entry into Ezida, the true house, the house of your Anu-ship, the dwelling of your heart's desire, with rejoicing and jubilation, may - at your true command, which cannot be annulled - my days be long, my years many, may my throne be secure, my reign long-lasting, on your sublime writing board which sets the boundary of heaven and earth. May my good (fate) constantly be established in your pure mouth, may my hands conquer the countries from sunrise to sunset that I might inventory their tribute and bring it to make perfect Esagila and Ezida. O Nabu, foremost son, when you enter Ezida, the true house, may good (fate) for Antiochus, king of (all) countries, king Seleucus, his son, (and) Stratonice, his consort, the queen, may their good (fate), be established by your command

Πηγή :http://www.livius.org/cg-cm/chronicles/antiochus_cylinder/antiochus_cylinder1.html

Ο Ναός Etemenanki αφιερωμένος στο θεό Μαρντούκ (Ziggurat of Marduk)  ( 6ος αιώνας Π.Χ)

 

Αυτός ο  Πύργος του Βααλ πιστεύεται ότι αναφέρεται στην Ακκαδικό θεό Bel, το όνομα του οποίου έχει εξελληνιστεί  από τον Ηρόδοτο στο Δίας Βααλ (Zeus Belus)  Είναι πιθανό ότι αντιστοιχεί στο Etemenanki.

Οι κορυφαίοι ναοί της λατρείας του Marduk στη Βαβυλώνα ήταν ο ναός Esagila και ο ναός  Etemenanki, ένα ziggurat με ένα ιερό του Marduk στην κορυφή. Το Βαβυλωνιακό όνομα "Etemenanki" σημαίνει στα αγγλικά «Σπίτι της πλατφόρμας του Ουρανού και της Γης".

Ομάδα ερευνητών ανακάλυψε ενεπίγραφη στήλη που φέρει ίσως την παλαιότερη αναπαράσταση του Πύργου της Βαβέλ, όπως αναφέρουν σε βιβλίο που δημοσιεύθηκε πρόσφατα. Χαραγμένη σε μαύρο λίθο διαστάσεων 47x25x11 εκ., ο οποίος ήδη έχει βαφτιστεί η «στήλη του Πύργου της Βαβέλ», η επιγραφή χρονολογείται στο 604-562 π.Χ. Βρέθηκε στη συλλογή του Martin Schøyen, επιχειρηματία από τη Νορβηγία που διαθέτει τη μεγαλύτερη συλλογή χειρογράφων που έχει συγκροτηθεί τον 20ό αιώνα.

Η στήλη του Πύργου της Βαβέλ, Βαβυλώνα, 604-562 π.Χ. Σχεδιαστική αναπαράσταση του Martin Schoyen βασισμένη σε σχέδιο του Ανδρέα Γεωργίου

Η Στήλη του Πύργου της Βαβέλ ξεχωρίζει ως ένα από τα διαμάντια της συλλογής του βιβλίου, όπως γράφει ο Ανδρέας Γεωργίου, καθηγητής Βαβυλωνιακής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και επιμελητής του βιβλίου.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Ανδρέα Γεωργίου, η επιγραφή χαράχτηκε στη στήλη περίπου το 604-562 π.Χ. Το εντυπωσιακό λίθινο μνημείο φέρει αναπαράσταση του Πύργου και του Ναβουχοδονόσορος Β, που βασίλεψε στη Βαβυλωνία 2.500 χρόνια πριν. Ο Ναβουχοδονόσορ έμεινε στην ιστορία για τους θρυλικούς Κρεμαστούς Κήπους της Βαβυλώνας, αλλά και πλήθος ναών σε όλη την επικράτειά του.

Ο βασιλιάς, που αυτοαποκαλούνταν «μέγας αναστηλωτής και κτίτορας ιερών τόπων», έδωσε εντολή να επισκευαστεί και να αποκατασταθεί ο ναός Etemenanki, όπως ονομαζόταν ένα επταώροφο κτίριο ύψους περίπου 300 ποδιών, επίσης γνωστός ως ζιγκουράτ, ο οποίος ήταν αφιερωμένος στο θεό Μαρντούκ.

Οι ερευνητές της Βίβλου πιστεύουν ότι ο ναός αυτός ίσως είναι ο Πύργος της Βαβέλ.

Στη στήλη, ο Ναβουχοδονόσορ αναπαριστάται όρθιος, κρατώντας ένα ραβδί στο αριστερό του χέρι και έναν πάπυρο με τα σχέδια ανακατασκευής του Πύργου (ή ένα καρφί των θεμελίων) στο δεξί.

Η στήλη φέρει επίσης αναπαράσταση της πρόσοψης του Πύργου της Βαβέλ «όπου φαίνονται καθαρά οι αναλογίες των επτά κλιμάκων συμπεριλαμβανομένου του Πύργου στην κορυφή», όπως δήλωσε εκπρόσωπος της Συλλογής Schøyen.

Η εγχάραξη της στήλης περιλαμβάνει ακόμη και μία κάτοψη του Ναού, όπου διακρίνονται οι εξωτερικοί τοίχοι και η διάταξη του εσωτερικού του.

Ο ίδιος ο Ναβουχοδονόσορ λέει, σύμφωνα με τη μετάφραση της επιγραφής από τον καθηγητή Γεωργίου, «Έκτισα το θαύμα των λαών του κόσμου».

Η ιστορία για το κτίριο υποδηλώνει ότι οι Βαβυλώνιοι ασχολούνταν με την κατασκευή του πύργου για πάνω από έναν αιώνα. Είναι πιθανό ότι το φιλόδοξο σχέδιο του πύργου των 92 x 92 x 92 μέτρων ήταν πάρα πολύ μεγαλοπρεπείς, έτσι ώστε να χρειάζονται περισσότερο χρόνο για το έργο τους.  Για μεγάλο χρονικό διάστημα, ο πύργος πρέπει να φαινόταν  ημιτελής, και είναι βέβαιο ότι το ιερό δεν τελείωσε ποτέ.

Η αλήθεια πρέπει να είναι ότι από την εποχή του Αλεξάνδρου, ο ziggurat είχε πέσει σε ρήμαγμα. Κτίρια που είναι κατασκευασμένα από τούβλα εύκολα καταρρέουν και χρειάζονται μόνιμη φροντίδα στο καυτό κλίμα της Εγγύς Ανατολής

Απόσπασμα  από  το βιβλίο ‘’Αλέξανδρος ο Μέγας και ο Παγκόσμιος Ελληνισμός μέχρι της ελεύσεως του Χριστού ‘’ του  Theodor Bir

  

Ο Μέγας Αλέξανδρος σκόπευε να μην μπει στη Βαβυλώνα από την ανατολική της πλευρά, αλλά από τη δυτική, ώστε κατά την είσοδό του να έχει κατεύθυνση από τη δύση προς την ανατολή, όπως τον είχαν προτρέψει οι Χαλδαίοι.

Εκείνη την ημέρα στρατοπέδευσε κοντά στον Ευφράτη και την επόμενη κινήθηκε νότια με τον ποταμό στα δεξιά του, αλλά οι βάλτοι που περιέβαλλαν τη Βαβυλώνα σε όλη την έκταση από τα ανατολικά της όπου βρισκόταν, ως τα δυτικά, όπου ήθελε να φτάσει, τον εμπόδισαν να υλοποιήσει το τέχνασμα, που είχε σκεφτεί.

Ο Ιουστίνος [XII, 13, 3 κ.ε.] αναφέρει πως αυτά έγιναν στα Βόρσιππα. Πλην όμως η ιερή αυτή πόλη βρισκόταν στην δυτική όχθη του Ευφράτη. 10χλμ ανατολικά της κύριας κοίτης του. Οπωσδήποτε, η απόσταση που δίνει αντίστοιχα ο Διόδωρος, χωρίς να λέει την πόλη: εις άλλην ατραπόν παρήλλαξε την Βαβυλώνα και καταστρατοπεδεύσας από σταδίων διακοσίων (37χλμ) ησυχίαν είχεν, μοιάζει ν’ ανταποκρίνεται στην απόσταση Βαβυλώνας – Βόρσιππων (κάπου 20χλμ στον χάρτη). 

Έτσι, ο Αλέξανδρος εισήλθε στη Βαβυλώνα από τα ανατολικά, υποχρεωμένος θέλοντας και μη να αγνοήσει τις προειδοποιήσεις των Χαλδαίων.

Στην θέση του ονομαστού πύργου της Βαβυλώνας, υπήρχε πια μόνο ένα βουνό από πηλό και πλίθες που έπρεπε να παραμεριστούν, για να μπορέσει να θέσει τα νέα θεμέλια του. Ο Αλέξανδρος αρχίζει την ανοικοδόμηση της Βαβυλώνας, διατάζοντας την απομάκρυνση των χωμάτων. Σύμφωνα με τον Στράβωνα: «με τον παραμερισμό των ερειπίων ασχολήθηκαν 10.000 άνθρωποι για δύο μήνες». (Στραβ.16.1.5.26). Παρά το γεγονός ότι η περιοχή τώρα είχε  εκκαθαριστεί, ο πύργος δεν ξανακατοικήθηκε. Ήταν πια φανερό, ότι ο Αλέξανδρος θα ανάσταινε εκ βάθρων την Βαβυλώνα. 

Στις 11 Ιουνίου, όμως ο Αλέξανδρος , μετά από επίμονο πυρετό δώδεκα ημερών πεθαίνει. Ο εμφύλιος πόλεμος ξέσπασε μεταξύ των στρατηγών του, Διαδόχων. Κατά τη διάρκεια των επόμενων ετών, η Βαβυλώνα είδε αρκετές στρατούς, και διήρκεσε μέχρι το 309 έως ότου οι συνθήκες ειρήνης αποκαταστάθηκαν  από το Σέλευκο Νικάτορα. Ωστόσο, ίδρυσε ένα άλλο κεφάλαιο για τη νέα αυτοκρατορία των Σελευκιδών, τη Σελεύκεια.  Η Βαβυλώνα δεν αποκαταστάθηκε ποτέ στην παλιά κατάστασή της, και αυτό σήμαινε το τέλος των προσπαθειών για να ξαναχτιστεί  ο ναός Etemenanki . 

Ο Ναός Esagila παρέμεινε άθικτος καλά στο πρώτο αιώνα π.Χ. και ίσως ακόμη και αργότερα.  Η ανοικοδόμηση όμως του πύργου, ουδέποτε πραγματοποιήθηκε λόγω του πρόωρου θανάτου του Αλεξάνδρου.

Συνοπτικά τα Γεγονότα έχουν ως εξής:

• Το 476 π.χ. ο Ξέρξης λεηλατεί την Βαβυλώνα, καταστρέφει τους Ναούς Esagila και Etemenanki, αφαιρεί τον Θεό Marduk από τον ναό (πιθανώς επέστρεψε από τον Μέγα Αλέξανδρο).
• Το 331 π.χ. ο Μέγας Αλέξανδρος κατακτά τα Σούσα και την Περσέπολη , διατάσει την αναστύλωση του Ναού Esagila. 
• Το 323 π.χ. ο Μέγας Αλέξανδρος πεθαίνει στην Βαβυλώνα.
• Το 321-316 π.χ. Ο Σελεύκος ως Σατράπης (αργότερα 312 π.χ. γίνεται Βασιλιάς) αρχίζει την αναδόμηση του συμπλέγματος του ναού Esagila.
• To 268 π.χ. Ο Αντίοχος Ι ο Σωτήρ παραμένει στην Βαβυλώνα , αναδομεί τον Ναό Ezida στα Βόρσιππα. To 292 π.χ. γίνεται Αντιβασιλέας και Σατράπης στην Βακτριανή. Κατά την παραμονή του στην Βαβυλώνα έδειξε σε πολλές περιπτώσεις ενδιαφέρον για ένα είδος λατρείας της Αμαρτίας και του  Θεού Marduk αλλά και για την ανακατασκευή των ναών Esagila και Etemenanki.
• To 122 π.χ. ο Μιθριδάτης Β΄ καταλαμβάνει την Βαβυλώνα, το 93 π.χ. υπάρχει η τελευταία καταγεγραμμένη τελετή στον ναό Esagila.
• Το 38 μ.χ. στα χρόνια του Πάκωρου Α΄ (Βασιλιάς των Πάρθων από τη δυναστική οικογένεια των Αρσακιδών). Ο Στράβων αναφέρει ότι η Σελεύκεια είναι πολύ μεγαλύτερη από την Βαβυλώνα, που τώρα πια στο μεγαλύτερο μέρος της είναι άδεια και εγκαταλελειμμένη . Ο ναός Etemenanki είναι ακόμα ορατός .  (XVI.1,5)

Ερείπιο του ναού Esagila, εμπρόσθια όψη (Βρετανικό Μουσείο)

Στην μία όψη (βλ. φωτογραφία πάνω) περιγράφονται οι δραστηριότητες του διαδόχου Αντίοχου Α΄ σχετικά με την αποκατάσταση του ναού  Esagila. Ο ναός Etemenanki έχει αφεθεί στην φθορά του από την περσική περίοδο, ίσως από τον Ξέρξη. Ο Μέγας Αλέξανδρος διέταξε την απομάκρυνση των υπολειμμάτων του πύργου ναό για να τον επαναφέρει. Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου το έργο αυτό συνεχίζεται. Μια βασιλική επιγραφή του Αντίοχου Α΄ καταγράφει τις επισκευές των Esagila και Ezida, τα οποία υποτίθεται ότι έχουν αρχίσει στις 20 Addaru 43 SE = 27 Μάρτιος, 268 π.Χ. (Weissbach 1911, 132-5; NET3 317; Austin 189; Kuhrt/Sherwin-White 1991)

Συμπερασματικά και έχοντας υπόψη τα παραπάνω, μπορούμε να υποθέσουμε ότι είναι πολύ λογικό να απεικονίζεται η  τοποθεσία του θανάτου του νεκρού στον τάφο του και αν κάνουμε τον παραλληλισμό με τα προαναφερθέντα μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Πύργος που απεικονίζεται στο βόρειο επιστύλιο του Τύμβου Καστά ίσως να είναι ένας από τους πύργους – ναούς «ziggurat», σήμα κατατεθέν στην ευρύτερη περιοχή της αρχαίας Βαβυλώνας.

 

Το μεγάλο ερώτημα που γεννάται είναι ποιός άλλος άξιος θα μπορούσε να είχε πεθάνει στην Βαβυλώνα και ο θάνατος του να απεικονίζεται στο επιστύλιο του τάφου του.  Σε ένα τάφο τόσο μεγαλοπρεπή όσο αυτός του Τύμβου Καστά στην Αμφίπολη!!!

Γιαννούσης Βασίλειος , Οκτ .2015

http://www.empedotimos.blogspot.gr/2015/10/blog-post_24.html