Ο ΑΡΧΑΙΟΣ ΠΡΟΓΟΝΟΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟΥ ΔΕΝΤΡΟΥ ΠΟΥ ΑΠΑΓΟΡΕΥΤΗΚΕ ΑΠ΄ΤΟ ΜΙΣΣΑΛΟΔΟΞΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΙΕΡΑΤΙΟ ... ΠΟΙΟΣ ΤΟ ΕΠΑΝΑΦΕΡΕ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ

Η ειρεσιώνη (> είρος = έριο = μαλλί) …το αρχαίο ελληνικό δέντρο των γιορτών!

«Eιρεσιώνη σύκα φέρει και πίονας άρτους και μέλι εν κοτύλη και έλαιον αναψήσασθαι και κύλικ’ εύζωρον, ως αν μεθύουσι καθεύδη…» Πλούταρχος (Θησ.22)
«Η ειρεσιώνη σού φέρνει σύκα και αφράτα σταρένια ψωμιά και μέλι στο ποτήρι και λάδι για να
ψήσεις, και κανάτα ξέχειλη (με κρασί) για να μεθύσεις και να κοιμηθείς…»

Μ’ αυτό το καλεστικό άσμα, ομάδες αγοριών - σε πολλά μέρη της αρχαίας Ελλάδας όπως στη
Σάμο και στην Αθήνα - γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι και ενημέρωναν για τη γιορτή του Πύθιου Απόλλωνα κρατώντας στα χέρια τους κλαδιά ελιάς ή δάφνης περιτυλιγμένα με λευκό μαλλί (πεπλεγμένος ερίοις) και στολισμένα με κόκκινες ταινίες – κορδέλες, κάθε είδους καρπούς (ακρόδρυα - παντοδαπούς των εκ γης καρπών) – τα πρωτόλεια των εσοδειών - κρεμασμένους με σπάγκους, μικρές φιάλες – μπουκαλάκια με σύμβολα γονιμότητας δηλ. ελαιόλαδο, κρασί και μέλι. 

Πάνω στα κλαδιά αυτά δένονταν, επίσης, τα λεγόμενα διακόνια δηλ. διάφορα αντικείμενα όπως ομοιώματα λύρας, ένα κύπελλο ή ένα κλαδί αμπέλου φτιαγμένα από ζύμη, κρίθινα κουλούρια και γλυκά καθώς και κάθε είδους άλλα ομοιώματα (…Αθηναίοι τω Απόλλωνι την καλουμένην ειρεσιώνην όταν ποιώσι, πλήττοντες λύραν τε και κοτύλην και κλήμα και άλλ’ άττα κυκλοτερή πλασσόμενα πέμματα (πλακούντες, γλυκίσματα) ταύτα καλούσι διακόνια. Τινές δε λέγουσι ζωμόν ποιόν, τινές δε μάζαν)(Σουίδας)

Το ικετευτικό άσμα των μικρών τραγουδιστών συνοδευόταν από έκκληση για κάποιο δώρο. Το κλαδί το ίδιο με τα ποικίλα του εξαρτήματα, ήταν ένα ευανάγνωστο σύμβολο αφθονίας των καρπών και όταν έμπαινε σ’ ένα σπίτι, έφερνε μαζί του ευχές για δύναμη, υγεία, πλούτο και ευλογία.

Αυτά τα κλαδιά (θαλλοί) λέγονταν ειρεσιώνες και τις στόλιζαν, περιφέροντάς τες τα παιδιά τα οποία είχαν και τους δυο γονείς τους εν ζωή (αμφιθαλή) σε γιορτές όπως τα Πυανέψια και τα Θαργήλια.

Κατά τα Πυανέψια > κύαμοι, πύαμοι = κουκιά + έψω (= βράζω) (Πυανεψιών, 15 Οκτωβρίου – 15 Νοεμβρίου, τέταρτος μήνας του αττικού έτους), μετά την περιφορά τους, οι ειρεσιώνες τοποθετούνταν έξω από τη θύρα του ναού του Απόλλωνα (πύθιον – σπήλαιο, ιερό του Πύθιου Απόλλωνα στη Β.Δ. πλευρά της Ακρόπολης) αλλά και έξω από τις θύρες των αθηναϊκών σπιτιών για ένα ολόκληρο χρόνο, έθιμο παλιό για την αποτροπή κάποιου λοιμού, για να ικετεύει για ευλογία αγαθών από τη νέα σπορά ως τη συγκομιδή, να φέρνει κάθε τι καλό αλλά και να διώχνει το κακό όλη τη χρονιά…

Κατά τη διάρκεια της πομπής των Θαργηλίων – Θαργηλίων > θάργηλος = χυλός, ψωμί ή γλυκό από τους καρπούς της πρώτης συγκομιδής, Θεργηλίων > θέρος και ήλιος (Θαργηλιών, 15 Μαΐου – 15 Ιουνίου, ενδέκατος μήνας του αττικού έτους), γιορτές αφιερωμένες στον Ήλιο (γενέθλια του Θεού Απόλλωνα) και στις Ώρες (εποχές) προσφέρονταν στο θεό οι πρώτοι καρποί αλλά και η ειρεσιώνη. Κατά τη διάρκεια της πομπής, με την ειρεσιώνη παρακαλούσαν τον Ήλιο και τις Ώρες για ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες, καλή σοδειά και πλούτο. Το κάθε ένα από τα στοιχεία τα οποία τη στόλιζαν «ικέτευε» για ό,τι καλύτερο…

Αντίστοιχη με την ειρεσιώνη ήταν και η ικετηρία, κλαδί από τις μορίες, τις ιερές ελιές της Ακαδημίας οι οποίες είχαν πολλαπλασιαστεί με καταβολάδες από την ιερή ελιά της θεάς Αθηνάς στην Ακρόπολη. Η ικετηρία ήταν περιτυλιγμένη με λευκό μαλλί και την έφεραν οι όμορφοι γέροντες - ικέτες (θαλλοφόροι) κατά την πομπή της μεταφοράς του πέπλου, πριν τη θυσία των ζώων, την τελευταία ημέρα της εορτής των Παναθηναίων, ψάλλοντας ύμνους. (Εκατομβαιών > εκατόμβη = εκατόν + βους = εκατό βόδια, θυσία εκατό βοδιών, δημόσια θυσία , 15 Ιουλίου – 15 Αυγούστου, πρώτος μήνας του αττικού έτους) « Ην δε κλάδος από της ιερής ελαίας ερίω λευκώ κατεστεμμένος…» Πλούταρχος (Θησ.22)

Υπάρχουν πολλές αναφορές οι οποίες χαρακτηρίζουν τις μορίες ως δένδρα του πεπρωμένου.

Συνηθίζουμε, χιλιάδες χρόνια μετά, να στολίζουμε με παραπλήσιο τρόπο τα χριστουγεννιάτικα δέντρα γύρω από την εποχή του χειμερινού ηλιοστασίου κατά το οποίο γιορτάζαμε, πάντα, τους «ήλιους» και «φωτοδότες» Μίθρα (πέρσικος θεός Ήλιος) , Απόλλωνα και Χριστό. Άλλη μια συνήθεια που αντέγραψαν οι Δυτικοί και εισήγαγαν στην Ελλάδα ως …καινοτομία! (Μάνος Ι. Ελευθερίου – Σελ. fb: «Ταξίδι στην Αρχαία Ελλάδα»)

Το έθιμο της Ειρεσιώνης καταδικάστηκε ως ειδωλολατρικό από το θεοκρατικό καθεστώς του Βυζαντίου και απαγορεύτηκε. 

Αιώνες  αργότερα το ίδιο έθιμο επανήλθε με την μορφή Χριστουγεννιάτικου και Πρωτοχρονιάτικου δένδρου από τους  Βαυαρούς που συνόδεψαν τον Όθωνα στην Ελλάδα, ως δικό τους Χριστουγεννιάτικο έθιμο. 

Παρ’ όλα  αυτά, το έθιμο της Ειρεσιώνης υπήρχε πάντα στην ιστορική μνήμη των Ελλήνων, γι αυτόν τον λόγο, το Χριστουγεννιάτικο δένδρο υιοθετήθηκε αμέσως.

ΠΗΓΕΣ

http://theseusaegean.blogspot.gr/2013/12/blog-post_6.html

gr.news.yahoo.com

http://www.paratiritis-news.com

http://wwwaristofanis.blogspot.gr/2012/11/blog-post_6887.html

http://eleusisdiagoridon.blogspot.gr/2012/12/blog-post_5.html