ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ - Η δειλία ήταν άγνωστη λέξη στην αρχαία Σπάρτη

Ο σπαρτιάτικος στρατός ήταν, ίσως, η πιο τρομερή πολεμική μηχανή του αρχαίου κόσμου. Αυτή η πολεμική μηχανή με την απίστευτη πειθαρχεία και εκπαίδευση κατάφερνε πολύ καλά για αιώνες να καλύπτει το μεγαλύτερο και βασικότερο ελάττωμά της, που βεβαίως δεν ήταν άλλο από την αριθμητική της σύσταση.

Οι Σπαρτιάτες οπλίτες φορούσαν πάντα κόκκινο μανδύα, γιατί κάλυπτε το αίμα
εάν πληγώνονταν και επίσης, κατά το Λυκούργο, τρόμαζε

κατά κάποιο τρόπο τον αντίπαλο. Στις μάχες οι Σπαρτιάτες οπλίτες δεν φορούσαν σανδάλια, αλλά
πήγαιναν ξυπόλητοι, για να διατηρείται πιο σταθερή η φάλαγγα.  

Στη Σπάρτη υπήρχε η αντίληψη ότι οι στρατιώτες έπρεπε να γυρίσουν από τη μάχη νικητές ή πεθαμένοι, αν και δεν υπήρχε νόμος που καταδίκαζε αυτούς που εγκατέλειπαν τη μάχη, αλλά αυτοί τότε περιθωριοποιούνταν από την κοινωνία, όπως ο Αριστόδημος που έφυγε από τις Θερμοπύλες με διαταγή του Λεωνίδα να ειδοποιήσει ότι οι Έλληνες είχαν περικυκλωθεί.

 Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν πάνε στη μάχη, όταν η μητέρα έδινε την ασπίδα στο γιο της, έλεγε «ή ταν, ή επί τας», δηλαδή «ή με αυτήν θα γυρίσεις νικητής ή επάνω σε αυτήν νεκρός». 

Την εποχή του Πελοποννησιακού Πολέμου, όλες οι ασπίδες των Σπαρτιατών είχαν γραμμένο το γράμμα Λ (λάμδα), που αντιπροσώπευε τη Λακεδαιμονία.  

Είναι χαρακτηριστικό επίσης ότι άφηναν μακριά μαλλιά και χτενίζονταν πριν τις μάχες, που θεωρείτο την εποχή εκείνη κυρίως προ σπαρτιατικό χαρακτηριστικό.  

Την Αρχαϊκή Εποχή φορούσαν κορινθιακό κράνος, περικνημίδες και μπρούτζινο θώρακα, αν και μετά τους Περσικούς Πολέμους, όταν και οι πόλεμοι έγιναν πιο ανοιχτοί αντικατέστησαν τον μπρούτζινο θώρακα με το λινοθώρακα ή με τον πιο ελαφρύ εξώμη. Κύρια όπλα τους ήταν το δόρυ, η ασπίδα και το ξίφος.  

Την εποχή του Κλεομένη του Γ’, τον 3ο αιώνα π.α.χ.χ., ο σπαρτιάτικος στρατός εξοπλίστηκε με την μακεδονική σάρισα.    

Δειλός εχαρακτηρίζετο οποιοσδήποτε πολίτης,οπλίτης της αρχαίας Σπάρτης υποχωρούσε εμπρός στόν εχθρό, άνευ εντολής που αφορούσε τέτοιον τακτικό ελιγμό,εαν λιποτακτούσε και τέλος εάν αιχμαλωτίζετο.

Αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος ηταν το να χάσει τα πολιτικά του δικαιώματα και να υποβιβασθεί απο την πρωτεύουσα τάξη των Ομοίων σε αυτήν των Μειόνων. 

Η αντιμετώπιση των δειλών ήταν τελείως διαφορετική στην Σπάρτη απο οτι στην υπόλοιπη Ελλάδα.Στίς διάφορες Ελληνικές πόλεις συνήθως, δεν επιβάλετο κάποια ιδιαίτερη ποινή.

Διατηρούσαν το δικαίωμα της συναναστροφής με τους γενναίους συμπολεμιστές τους εντός και εκτός στρατεύματος. 

Αντιθέτως στην Σπαρτιατική κοινωνία η δειλία θεωρείτο το μεγαλύτερο όνειδος και η αυτοκτονία ήταν απολύτως προτιμητέα.Αναφέρω παρακάτω τις κοινωνικές συνθήκες στις οποίες ζούσε ο Σπαρτιάτης που υποτίθεται οτι δείλιασε στην μάχη.      

Πάντως κατά την προσωπική μου γνώμη θεωρώ απίθανο να υπήρξε ποτέ τέτοιο φαινόμενο.Οι μόνες περιπτώσεις που επέζησαν ηταν παρανοήσεις εντολών στην μάχη,;h πρωτοβουλίες για διαφορετική δράση εκτός εντολών,πού τιμωρήθησαν για λόγους αρχής και μόνον.

Πραγματική δειλία δεν αναφέρθηκε ποτέ.

Αντιθέτως απίστευτη εμμονή για την νίκη, όσο και αν αυτή η οδός συναντούσε τον θάνατο. 

1.Εχανε τα πολιτικά του δικαιώματα.

2.Απεμακρύνετο απο την κοινή ζωή στην συσκοινία που αποτελούσε το κέντρο της ζωής μαζί με το στρατόπεδο.

3.Αποκλειόταν απο αθλοπαιδειές και χορού.

4.Δεν γινόταν αποδεκτός στην Εκκλησία του Δήμου δηλ την Απέλλα,ισχυρώτατο λαικό όργανο δημοκρατικής διοικήσεως.

5.Απουσίαζε η σύζυγος κατ εντολήν των νόμων απο την οικία ώστε να μην έρχεται σε επαφή μαζί του και ταυτοχρόνως οι κόρες,εαν υπήρχαν,διαβιούσαν σε κατ οίκον περιορισμό.

6.Υπόκειτο στον εξευτελισμό, ανα πάσα στιγμή να ξυλοκοπείται απο οποιοδήποτε άλλο πολίτη ήθελε να τόν ταπεινώσει,δίχως να του παρέχεται δικαίωμα απο τον νόμο να προσφύγει σε αυτόν

7.Οι συμπολίτες του δεν συνομιλούσαν κάν μαζί του

8.Όταν εσυναντάτο με άλλον πολίτη έπρεπε να παραμερίσει ταπεινούμενος, και ήταν αναγκασμένος να δίδει την θέση του όταν ευρισκόταν καθήμενος σε οπιονδήποτε την ζητούσε, ακόμη και εαν αυτός ήταν νεώτερος.

9.Του απηγορεύετο να περιποιείται τον εαυτόν του και να καλωπίζεται.

10.Κατά την διάρκεια της μάχης ο βασιλεύς στρατηγός είχε δικαίωμα να εκτελέσει επι τόπου όποιον αντιλαμβανόταν να απομακρύνεται δολίως απο το πεδίο της συγκρούσεως. 

Ο οπλίτης ο οποίος στο πεδίο της μάχης θα εδείλιαζε, έθετε σε άμμεσο κίνδυνο την ζωή του,την ζωή των συντρόφων του και όλου του στρατεύματος φυσικά, αφού ανήκαν όλοι σε ένα πλέγμα πλήρως λειτουργικό.Πρόδιδε τον εαυτόν του,τα πιστεύω του,την Πατρίδα,τους συμπολεμιστές,τις οικογένειες όλων,την Σπάρτη. 

Η Φάλαγξ έφθασε στο τεχνικό αποκορύφωμ;a της, μέσω της Λακωνικής πολεμικής πρακτικής.Η Φάλαγξ όμως προϋπέθετε υπερβολικά σφιχτή τάξη,ζυγούς,οργάνωση.Το παραμικρό ατόπημα,εκουσίως η ακουσίως,μετεδίδετο σαν ενεργειακό κύμα, που κατέστρεφε όλο το στράτευμα.Ή τουλάχιστον το επηρέαζε σφόδρα.

Αυτό το γνώριζαν όλοι άριστα,το γνώριζε και η Σπαρτιάτισσα μητέρα που λόγω σοφίας και γνώσεως των συνθηκών, εδιδε εντολή στον ένστολο γιό της Η ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ δηλ να γυρίσει νικητής μεταφέροντας την Ασπίδα του η να τον φέρουν νεκρόν επάνω σε αυτήν. 

Η έννοια της τιμής και της ανδρείας, μαζί με το διαρκώς ζείν κατά φύσιν και διαρκώς φιλοσοφείν, ήταν ο πυρήνας της Λακωνικής ζωής.Η κοσμοθεωρία του Σπαρτιάτου, αφορούσε την Ορθή αντιμετώπιση της Ζωής και του Θανάτου.

Των δυο αλληλένδετων όψεων.Των δύο πυλών που η μία οδηγεί στην άλλη.Ας μην ξεχνούμε το πανάρχαιο έθιμο της ταφής των νεκρών στα προαύλια των οικιών ,και μάλιστα κατά το ήμισυ μέσα στην γη,ώστε να γίνεται ορατή η τρομερή μεταβολή του σώματος και να κατανοούν όλοι την φθαρτή φύση της ύλης. Ή μάλλον τον εν γένει προορισμό της να μεταβάλλεται,αφού θάνατος πλήρης δεν νοείται,ούτε ανυπαρξία φυσικά. 

Η κοινωνική ζωή,μαζί με την ζωή του στρατοπέδου αλλά και τις πολεμικές επιχειρήσεις ήταν κυρίως εκπαίδευση,πρακτική,και υλοποίηση των Ιδεών της Σπάρτης.Ο Πόλεμος δεν αποσκοπούσε σε νίκες για εξουσία και υλικές απολαβές παρά μόνον σε διαρκή εφαρμογή σκέψεως,θεωρημάτων,στρατηγημάτων που αποτελούσαν το εκπαιδευτικό σύστημά τους.

Κυρίως όμως ήταν το αναγκαστικό μέσον εγκαθιδρύσεως Πολιτευμάτων Άμεσης Δημοκρατίας στις Ελληνικές Πόλεις Κράτη.Απαραίτητη λοιπόν η συνεχής πίστις σε ιδανικά,η ατελείωτη επιμονή για την πραγματοποίηση των στόχων.Και πρωτίστως Αρετή.Πολεμική Αρετή.Το άλλο άκρον από αυτό της δειλίας. 

Αν αναλογισθούμε τούς ατελείωτους πολέμους που ιστορικά, η Σπάρτη πήρε μέρος, και μάλιστα πολλούς εξ αυτών, τους εξετέλεσε μόνη,απορούμε πώς, συγκεκριμένος αριθμός ανθρώπων, οι οποίοι, αποτελούσαν τους πολίτες και φυσικά τον στρατό της Σπάρτης,υπερβολικά μικρός με οποιοδήποτε μέτρο σύγκρίσεως,κατάφερε να κυριαρχήσει, ενώ το αναμενόμενο θα ήταν να έχει εξαφανισθεί όλος ο πληθυσμός της σε ελάχιστα χρόνια.

Αντιθέτως η Σπάρτη ως δύναμις, αλλά και ως ιδέα, διήρκεσε τουλάχιστον κατά τους μετριοπαθεστέρους υπολογισμούς μια ολόκληρη Χιλιετία.Συνεχίζοντας μέσω της Ρώμης και όλων των άλλων συνεχιστών να θριαμβεύει. 

Αυτό οφείλετο στην απαράμιλλη στρατηγική της που όμως εβασίζετο,στο βαθμό τόλμης και θελήσεως για δράση και πραγματοποίηση των σχεδίων,των πολιτών,οπλιτών της Σπάρτης. 

Κατανοούμε πιστεύω, ότι η Σπάρτη ήταν ένα εγχείρημα που αφορούσε την ίδια,την Ελλάδα και τον κόσμο γενικώτερα. Αφορούσε τον πολιτισμό και την αληθινή,πρακτική φιλοσοφία,δηλ την ίδια την Ζωή.      

Η Αρετή γενικώς,και η Ανδρεία ειδικώτερα ήταν τα κλειδιά της επιβιώσεως και της επιτυχίας.Η Δειλία εσήμαινε πλήρη αποτυχία στην προσωπική φιλοσοφική πορεία του κάθε ατόμου και φυσικά της ίδιας της Σπάρτης ως Ιδέας,Προτύπου και Πράξεως.

  

 votegreece

Τμήμα ειδήσεων defencenet.gr