Ο Πυθαγόρας και τα μυστήρια που τον περιβάλλουν.

“Ο Πυθαγόρας ήταν άντρας σοφός και θεσπέσιος κατά της ιδέας” (Λουκιανός)

” Για τον Πυθαγόρα, το γιο του Μνήσαρχου, το Σάμιο, ξέρουμε τόσα λίγα αξιόπιστα που βλέπουμε μονάχα μια γιγάντια σκιά του
προσώπου του να δρασκελίζει την ιστορία” (Τσέλλερ)

Ο Πυθαγόρας, ο περίφημος Έλληνας φιλόσοφος, ήταν ο ιδρυτής ενός πολιτικοθρησκευτικού κινήματος που είχε σκοπό την ανάπτυξη των επιστημών, αλλά κυρίως της φιλοσοφίας.

Γεννήθηκε στη Σάμο περί το 581 π.Χ. και πέθανε στο Μεταπόντιο της Κάτω Ιταλίας το 490 π.Χ. Ο πατέρας του λεγόταν Μνήσαρχος και η μητέρα του Πυθαϊς.
Ο Πυθαγόρας και τα μυστήρια που τον περιβάλλουν
Υπήρξε μαθητής του φιλόσοφου Φερεκύδη στη Λέσβο, του Θαλή του Μιλήσιου, του Αναξίμανδρου στη Μίλητο και του Ερμοδάμαντος στη Σάμο. 

Έπειτα μετοίκησε στην Αίγυπτο, έμεινε στις Θήβες και στη Μέμφιδα κι έμαθε καλά τη γλώσσα των Αιγυπτίων, μυήθηκε στα Αιγυπτιακά Μυστήρια και μελέτησε τα θρησκευτικά και επιστημονικά τους βιβλία. 
Από εκεί, λένε, ότι πήγε στην Ινδία και μελέτησε και εκεί τις δοξασίες και τον πολιτισμό των λαών της, που ήταν εξίσου μεγάλος όπως των Αιγυπτίων.

Κατά τη διάρκεια των 22 χρόνων παραμονής του στην Αίγυπτο και όταν αυτή κυριεύθηκε από τον Βασιλιά των Περσών Καμβύση, πιάστηκε αιχμάλωτος και οδηγήθηκε στη Βαβυλώνα για 12 χρόνια. Εκεί γνώρισε μάγους Πέρσες και σοφούς Χαλδαίους. 
Αργότερα, με τη βοήθεια του Δημοκήδη, προσωπικού γιατρού του βασιλιά των Περσών, απελευθερώθηκε και επέστρεψε στη Σάμο σε ηλικία 56 χρονών.

Ύστερα από ένα χρόνο, σε επίσκεψη του στους Δελφούς συναναστράφηκε με την ιέρεια Θεμιστοκλεία από την οποία πολλά διδάχθηκε και πολλά την δίδαξε.

Οι συμπατριώτες του, όμως, θεωρούσαν την διδασκαλία του ουτοπική και άκαρπη. 
Έτσι, έφυγε από τη Σάμο και πήγε στη Σικελία, στη Σύβαρη, στον Τάραντα και τελικά στον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας, στον περίφημο αθλητή Μίλωνα τον Κροτωνιάτη.

Εκεί ίδρυσε την περίφημη Πυθαγόρεια Σχολή. Κατηγορήθηκε όμως για αθεΐα, δικάστηκε, αλλά το δικαστήριο του Κρότωνα, αποτελούμενο από 1000 δικαστές τον αθώωσε. 
Με την πάροδο του χρόνου ίδρυσε παραρτήματα και σε άλλες πόλεις της Κ. Ιταλίας και της Σικελίας.

Πέρα από τα τρία συγγράμματα με τίτλους : “Παιδευτικόν”, “Πολιτικόν” και “Φυσικόν” ο Πυθαγόρας έγραψε τα εξής έργα : “Ιερός Λόγος”, “Περί Ψυχής”, “Περί του όλου, σε στίχους”, “Περί ευσέβειας”, “Κρότων”, “Ηλοθαλής πατής του Επίχαρμου Κώου”.

Από τα έργα του κανένα δε σώθηκε. Ότι γνωρίζουμε υπάρχει λόγω των μαθητών του και πιο πολύ απ’ όλους τον Ιάμβλιχο, συγγραφέα και του έργου “Πυθαγόρου Βίος”.

Αρκετές πληροφορίες υπάρχουν για το θάνατό του από τον Διογένη, τον Λαέρτιο και τον Ιάμβλιχο. Υπάρχουν δε, δύο εκδοχές.

Η πρώτη λέει ότι σκοτώθηκε στον Κρότωνα κατά τη διάρκεια επιδρομής των δημοκρατικών του Κόλωνα κατά της Σχολής του.

Κατά τη δεύτερη, πέθανε εξόριστος στο Μεταπόντιο σε ηλικία 80 περίπου χρόνων. Οι περισσότεροι όμως ιστορικοί ισχυρίζονται ότι έζησε 96 χρόνια.

Η προσωπικότητα και το έργο του περιεβλήθησαν τον πέπλο του μυστηρίου και του θρύλου. Είναι βέβαιο όμως ότι επηρέασε βαθιά την ανάπτυξη των επιστημών και της φιλοσοφίας στην Ελλάδα.

Ο Πυθαγόρας για τους θαυμαστές του είναι άνθρωπος με υπερφυσικά χαρίσματα ενώ για τους δύσπιστους είναι αγύρτης.
Ο Πυθαγόρας και τα μυστήρια που τον περιβάλλουν
Πυθαγόρεια Μυστήρια

Κέντρο του Πυθαγορικού συστήματος και δεσμού είναι τα Πυθαγόρεια Μυστήρια, αποκαλούμενα από τον Ηρόδοτο “όργια”. 
Δεν είχαν περιορισμένο σκοπό με ορισμένα μυστικά δόγματα, όπως το δόγμα της μετεμψύχωσης, αλλά ο σκοπός τους ήταν ευρύτερος. 
Η ηθικότητα, η αγνότητα, η εγκράτεια και η τάση για ότι οδηγεί στη σωματική και πνευματική υγεία ήταν βασικές απαιτήσεις, αλλά χωρίς την καλλιέργεια της τέχνης και επιστημονικής ενέργειας, οι μαθητές δεν προάγονταν σε ανώτερο βαθμό.

Τα Πυθαγόρεια Μυστήρια ιδρύθηκαν στον Κρότωνα της Κ. Ιταλίας τον 5ο αιώνα π.Χ. από τον ίδιο τον Πυθαγόρα. Αρχικά οι δοκιμασίες ήταν εύκολες και κατά τη συνέχεια δυσκόλευαν αρκετά. 
Εκτός από τις δοκιμασίες, αντικείμενο εξέτασης ήταν ο προηγούμενος βίος των δοκίμων και ειδικότερα οι ενασχολήσεις και οι φιλίες τους, οι επιθυμίες και οι ορέξεις τους. 
Ο Πυθαγόρας πολύ δύσκολα παραδεχόταν τους δοκίμους. 
Παρακολουθούσε τις κινήσεις του σώματος τους, τα λόγια τους, τις χειρονομίες τους, το βάδισμά τους, τη φιλομάθεια τους και τα παρόμοια.

Δοκιμάζονταν επίσης η αντοχή τους στη σιωπή και στη μοναξιά κι αν ήταν προπαρασκευασμένοι να καταπνίγουν τις τιμές και τον εγωισμό τους. 
Αφού ολοκληρώνονταν οι δοκιμασίες παρακαλούνταν οι δόκιμοι να γυρίσουν σπίτι τους ή γίνονταν δεκτοί και δέχονταν τα συγχαρητήρια των συμμαθητών τους, γιατί από εκείνη τη στιγμή ήταν μέλη του Πυθαγορικού συνδέσμου, έπαιρναν τον Α’ Βαθμό και κατοικούσαν στο Μικρό Αστύ, αφού παρέδιδαν τα υπάρχοντά τους στους κοινούς ταμίες τους, τους “οικονόμους της εταιρείας” καθόσον ο Πυθαγόρας πίστευε ότι : “Κοινά τα των φίλων”.

Κατά το μαθητή του Ιάμβλιχο : “Όταν έρχονταν νέοι που ήθελαν να ζήσουν δίπλα του, δεν τους δεχόταν αμέσως κοντά του μέχρι να τους δοκιμάσει και να τους κρίνει.
 Αρχικά ζητούσε να μάθει πως συναναστρέφονταν με γονείς, συγγενείς, έπειτα παρατηρούσε τη σιωπή και κυρίως την ομιλία τους.
 Κοίταζε το παράστημα, το βάδισμα, την όλη κίνηση του σώματος και με τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της φύσης τους, διέκρινε καθαρά τον αθέατο χαρακτήρα και το ήθος τους.
 Και όποιον δοκίμαζε έτσι, του επέβαλλε να απομονωθεί τρία χρόνια, για να εξετάσει αν έχει σταθερότητα και αληθινή φιλομάθεια. 

Έπειτα, διέταζε τους μαθητές του πενταετή σιωπή, προσπαθώντας να μάθει πόσο εγκρατείς είναι, καθώς αυτή είναι η δυσκολότερη απ’ όλες τις εγκράτειες.
 Κατά αυτό το χρονικό διάστημα τα υπάρχοντα του καθενός, γίνονταν κοινά, αφού δίνονταν στους αποδεδειγμένα ικανούς προς τούτο Πυθαγόρειους, που ονομάζονταν πολιτικοί και που ήταν μερικά οικονομικοί (έμπειροι στα οικονομικά) και νομοθετικοί (στα νομοθετικά πράγματα). 
Έπειτα από τη πενταετή σιωπή οι υποψήφιοι κρινόμενοι από τη ζωή (τους) και την υπόλοιπη συμπεριφορά τους, γίνονταν στο εξής “εσωτερικοί” και άκουγαν και έβλεπαν προσεχτικά τον Πυθαγόρα μέσα σε παραπετάσματα.

Σε περίπτωση απόρριψης υποψηφίου, αυτός παραλάμβανε την περιουσία που είχε προσφέρει διπλή, και σ’ αυτόν σα να ήταν νεκρός ύψωναν μνήμα οι “ομάκοοι” συνακροατές, γιατί έτσι λέγονταν οι όλοι γύρω από τον Πυθαγόρα”.

Στις Πυθαγορικές θεωρίες ιδιαίτερα επίδραση άσκησαν τα Ορφικά και Καβείρια Μυστήρια. Γενικά, υπάρχει ο ισχυρισμός ότι ο Πυθαγόρας έγινε ζηλωτής του τρόπου έκφρασης του Ορφέα.

Η Ορφική “αίρεση” είχε μεγάλη συγγένεια και αναλογία με το Πυθαγορικό σύστημα από θεωρητικής και φιλοσοφικής άποψης. 
Τόσο που στα χρόνια του Πεισίστρατου ήταν αδύνατο να ξεχωρίσουν τα γνήσια Ορφικά από τα Πυθαγόρεια. Επίσης, όσοι μυούνταν στα Ορφικά Μυστήρια τηρούσαν με θρησκευτική ευλάβεια μυστικές διατάξεις, οι οποίες είχαν μεγάλη ομοιότητα με τις Πυθαγορικές αρχές.

Κατά την άποψη του Σπ. Νάγου αποτελούνταν από εννέα βαθμούς, όσες και οι αριθμητικές μονάδες. Διαιρούνταν σε τρεις κατηγορίες.

Σ’ αυτά που είχαν σχέση με τη διαμόρφωση του ανθρώπου και καταδείκνυαν την προέλευσή του.

Σ’ αυτά που δίδασκαν δυνάμεις που αποτελούν τις μορφές της φύσεως και τις ποικιλίες των οργάνων των διαφόρων μορφών και

Στα μεγάλα και ιερά, για τα οποία δεν επιτρεπόταν στους μύστες να αναφέρουν λέξη για την ύπαρξή τους.

Στην πρώτη ομάδα μυούνταν άντρες και γυναίκες και υποβάλλονταν σε πενταετή σιγή, ενώ στη δεύτερη μυούνταν μόνο εξαγνισμένοι σε σώμα και νου και καθαροί από ανομήματα.
 Τέλος, στην τρίτη η μύηση επιτρεπόταν μόνο σε φωτισμένους και εμπνευσμένους νέους και αγνές κοπέλες με ψυχικό κάλλος.

Στον Κρότωνα το 504 π.Χ. προκλήθηκε στάση κατά την οποία οι στασιαστές έκαψαν τους ναούς των Πυθαγορείων και σκότωσαν πολλούς μαθητές του Πυθαγόρα. Έκτοτε τα Πυθαγόρεια σταμάτησαν.

Μύηση

Απόκρυφες τελετές παρόμοιες μ’ αυτές που γίνονταν στα Αιγυπτιακά και Ινδικά Μυστήρια κάλυπταν τη διδασκαλία και τη μύηση στους διάφορους βαθμούς. 
Η είσοδος στη σχολή δεν επιτρεπόταν στους βέβηλους και οι γνώσεις ήταν αποκλειστικό προνόμιο των μυστών και απαγορεύονταν να τις γράφουν και να τις μεταδίδουν, κυρίως τις μαθηματικές.

Ο Πυθαγόρας και τα μυστήρια που τον περιβάλλουν
Σύμβολα

Κατά τον Πλούταρχο, ο Πυθαγόρας στην Αίγυπτο είχε δάσκαλο τον Οινοφέα τον Ηλιοπολίτη.
Και επειδή, θαύμαζε τους ιερείς, μιμήθηκε τη συμβολική και μυστηριώδη γλώσσα και συνδύασε τα δόγματά του με αλληγορίες. 
Τα ιερογλυφικά γράμματα διαφέρουν ελάχιστα από τα Πυθαγόρεια παραγγέλματα, όπως είναι π.χ. να μην κάθεσαι πάνω σε φοίνικα, να μη σκαλίζεις τη φωτιά με μαχαίρι στο σπίτι σου κτλ.

Ο Ιάμβλιχος παράλληλα υποστηρίζει πως αξιόλογος τρόπος της Πυθαγορικής διδασκαλίας ήταν και αυτός με τα σύμβολα. Αυτός ο τρόπος καλλιεργούνταν απ’ όλους σχεδόν τους Έλληνες επειδή ήταν παλιός. 

Εκτός από τον Πυθαγόρα και άλλοι Πυθαγόρειοι, λόγω του περιορισμού της εχεμύθειας, έκαναν χρήση των συμβόλων και μ’ αυτά κάλυπταν τις μεταξύ τους διαλέξεις και συγγραφές.

Μετά τον θάνατο του μεγάλου διδασκάλου μερικοί από τους μαθητές του έδωσαν περιλήψεις των δογμάτων του. Παρ’ όλα αυτά, παραμένουν αρκετά σύμβολα καθώς και η εσωτερική του διδασκαλία ανερμήνευτα.

Δάμων και Φιντίας

Ήταν και οι δύο Πυθαγόρειοι από τις Συρακούσες στα χρόνια του Διονυσίου του Νεώτερου. 
Η φιλία τους ήταν παρομοιώδης. Κατά την παράδοση που υπάρχει, όταν ο Φιντίας καταδικάστηκε σε θάνατο ο Δάμωνας προσφέρθηκε να φυλακιστεί αντί του φίλου του. 
Ο τύραννος Διονύσιος δέχτηκε, αλλά επειδή την καθορισμένη για την εκτέλεση μέρα ο Φιντίας δεν είχε εμφανιστεί, αποφάσισε να θανατώσει τον Δάμωνα. 
Την τελευταία, όμως, στιγμή έφτασε τρέχοντας ο Φιντίας για να πάρει τη θέση του. 

Ο Διονύσιος συγκινήθηκε και τους άφησε ελεύθερους. Το όλο περιστατικό αφηγείται με μορφή διηγήματος ένα παλιό αναγνωστικό του Δημοτικού Σχολείου με τον τίτλο “Γεροστάθης” και ο Ιάμβλιχος.

“Π η παρέβην; Τι δ’ ερεξα; Τι μοι δέον ουκ ετελέσθη;”

(Τι κακό έκανα; Τι καλό έκανα; Τι έπρεπε να κάνω και δεν το έκανα;”