Aπο το βιβλιο ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΤΑΓΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΩΝ.

Η ΠΡΟΠΑΓAΝΔΑ

Χαρη στη προπαγανδα πηραμε την εξουσια. Αυτη μας επετρεψε να τη διατηρησουμε. Και αυτη θα μας δωσει τη δυνατοτητα να κατακτησουμε τον κοσμο. Η προπαγανδα ειναι το τρομεροτερο πολεμικο οπλο στα χερια εκεινου που ξερει πως να την χρησιμοποιει.

Επρεπε να καταστρεψουμε τα αεροπλανα μας, τα τανκς μας

και τα οπλα μας, αλλα οχι το οπλο της προπαγανδας. Πως μπορουσαμε να μην το χρησιμοποιησουμε, ποιος ειναι αρκετα ανοητος να υποτιμα τη δυναμη του; Οφειλουμε την ανοδο μας σε αυτο και θα πρεπει να εξαρτιομαστε απο αυτο ακομα περισσοτερο στο μελλον. Ειναι ενα ισχυρο εργαλειο για τη διαπλαση της φυσης και της σκεψης του συγχρονου ανθρωπου.
Α.Χίτλερ

Και για τα δυο, πολιτικη και προπαγανδα, ισχυει το σλογκαν: «Ο περιορισμος ειναι το σημαδι της επιτευξης», ή οπως το εθεσε ο Καντ: <>.
(Politische Propaganda, UnserWille und Weg 4, 1934)

Αν θελαμε να κανουμε μια ιδεα να διεισδυσει στις μαζες, πρεπει να την επαναλαμβανουμε συνεχως, παντου και παντα. Η προπαγανδα δεν γνωριζει περιορισμους στην ικανοτητα προσαρμογης της.
Γκέμπελς

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ

Η λεξη προπαγανδα παραγεται απο το λατινικο ρημα propagare, που σημαινει διαδιδω. Βασικα ομως με τον ορο προπαγανδα εννοουμε την, με οποιονδηποτε τροπο ή μεσο, σκοπιμη, μεθοδικη και συστηματικη διαδοση ιδεων και αντιληψεων, με σκοπο τον επηρεασμο της σκεψης και των πραξεων των αλλων ανθρωπων. Ο ορος αυτος χρησιμοποιηθηκε για πρωτη φορα απο τον πάπα Γρηγόριο ΙΕ’, στις 22 Ιουνιου του 1622, στην εγκυκλιο του περιφημης «Επιτροπης για τη Διαδοση της Πιστεως» (Congregatio De Propaganda Fide), που ειχε μελη καρδιναλιους και σκοπο την καθοδηγηση του αγωνα για <>. Αργοτερα, και ιδιως μετα τη Γαλλικη Επανασταση, ο ορος αρχισε να χανει τη θρησκευτικη-εκκλησιαστικη σημασια του και να περνα στην πολιτικη. Απο τον 19ο αιωνα χρησιμοποιειται ευρυτατα στη λαϊκη γλωσσα και στον 20ο αιωνα ξεφευγει οριστικα απο το εκκλησιαστικο λεξιλογιο και περνα στο πολιτικο. Θα μπορουσε, βεβαια, καποιος να παρατηρησει οτι η συστηματικη διαδοση ιδεων και το κηρυγμα αναγονται σε μια πολυ προγενεστερη εποχη, στις απαρχες του Χριστιανισμου, οταν ο ιδιος ο Χριστος προετρεψε τους μαθητες του να πορευτουν και να κηρυξουν το Ευαγγελιο σε ολον τον κοσμο. Με αυτη την εννοια, πολλοι θεωρουν ως μεγαλυτερο προπαγανδιστη ολων των αιωνων τον Αποστολο Παυλο!

ΠΟΥ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ Η ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

Κάθε πραξη ή ενεργεια του ανθρωπου ειναι αποτελεσμα μιας ιδεας ή ενος συναισθηματος που ειτε γεννιεται αυθορμητα μεσα του ειτε προκαλειται απο το εξωτερικο περιβαλλον. Συνηθως υπαρχει μια μονοσημαντη αντιστοιχια αναμεσα στις ιδεες-συναισθηματα και στις πραξεις στις οποιες ωθουν τον ανθρωπο. Αν λοιπον καταφερει καποιος να διεγειρει στο νου ενος ανθρωπου μια ιδιαιτερη ιδεα ή ενα συναισθημα, τοτε αυτο το ατομο θα ωθηθει, τις πιο πολλες φορες ασυνειδητα, προς μια συγκεκριμενη πραξη. <>, παρατηρησε ο Μαρξ. Ο επιμονα, μεθοδικα, πειστικα και συστηματικα επαναλαμβανομενος λογος, προφορικος ή γραπτος, διεγειρει στο νου των ανθρωπων ιδεες και αν συνοδευεται απο μια εξαρση των συναισθηματων (που προκαλειται π.χ. απο τη ρητορικη δεινότητα του ομιλητη), τοτε οδηγει απαρεγκλίτως σε πραξεις, και μαλιστα δυναμικης μορφης, που μπορουν να κατευθυνθουν στο στοχο που θετει ο προπαγανδιστης. Η προπαγανδα ομως δεν ασκειται μονο με το λογο, αλλα και με αλλα μηχανικα ή συμβολικα μεσα, ομως μνημεια, αγαλματα, τελετες, στρατιωτικες επιδειξεις, παρελασεις, επαρσεις σημαιων, καλες τεχνες κ.λπ. Και αυτη ακομα η μορφωση και η εκπαιδευση ειναι μια μορφη προπαγανδας. Ο σχηματισμος επισης των πολιτικων, θρησκευτικων και κοινωνικων κινηματων οφειλεται στην επιμονη και συστηματικη διαδοση ορισμενων ιδεων – δηλαδη στην προπαγανδα.

Η ερευνα των βαθυτερων βιολογικων και ψυχολογικων αιτιων που ωθουν τον ανθρωπο σε πραξεις οδηγησε στην αναγνωριση τεσσάρων διαφορετικων κινητρων:
1) Του πολεμικου κινητρου, που ειναι μια οψη του ενστικτου της αυτοσυντηρησης και κληρονομια μας απο τις αρχεγονες εποχες, οσο και αν το εχει εξευγενησει σημερα ο πολιτισμος μας.
2) Του κινητρου για ικανοποιηση των βασικων αναγκων (τροφης, ενδυσης και στεγασης), που ειναι επισης μια πλευρα του ενστικτου της αυτοσυντηρησης.
3) Του κινητρου για χαρα και απολαυση, που αναγεται βασικα στο σεξουαλικο ενστικτο, δεν εχει σχεση ομως μονο με το σεξ, αλλα και με την ευρυτερη αναγκη μας για οποιοδηποτε ειδος χαρας και ικανοποιησης.
4) Του κινητρου για στοργη και αγαπη, που ειναι μια εξευγενισμενη μορφη του σεξουαλικου ενστικτου.

Με αλλα λογια, η συμπεριφορα του ανθρωπου καθοριζεται ως επι το πλειστον απο τα δυο βασικα του ενστικτα: της αυτοσυντηρησης και της διαιωνισης του ειδους. Οσα περισσοτερα απο τα τεσσερα προηγουμενα βασικα κινητρα φαινεται να ικανοποιει γενικα μια προπαγανδα, τοσο πιο αποτελεσματικη θεωρειται.

Η προπαγανδα ασκουνταν απο την αρχαιοτητα, αλλα στη σημερινη εποχη, λογω της ιδιαιτερης σημασιας που αποδοθηκε στην εννοια της «κοινης γνωμης», εξελιχθηκε σε μια εφαρμοσμενη επιστημη «διαμορφωσης» και καθοδηγησης αυτης της περιφημης κοινης γνωμης. Και αυτη ακομα η βολιδοσκοπηση της κοινης γνωμης ή το γκαλοπ αποτελουν ενα ιδιαιτερο ειδος προπαγανδας. Με τη συνδρομη της ψυχολογιας και της κοινωνιολογιας, η προπαγανδα ασκειται σημερα συνεχως και αδιαλειπτως, διαποτιζοντας ολες τις αποψεις της κοινωνικης μας ζωης, προσπαθωντας να επιβαλλει στη μεγαλη πλειοψηφια τις ιδεες μιας περιορισμενης μειοψηφιας ή ελιτ.

Ειναι ευνοητοι επομενως οι λογοι για τους τη χρησιμοποιουν οι πολιτικοι για την προβολη και τη διαδοση των ιδεων τους και οι αντιδραστικες κυβερνησεις(υπαρχουν αραγε και μη αντιδραστικες?) για τον ευνουχισμο και το «αποκοιμισμα» των υπηκοων τους, κανοντας τους να δεχονται αγόγγυστα τον καταφανη περιορισμο της ελευθεριας τους και την ωμη παραποίηση της αληθειας.

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ

Γενικα διακρινουμε τρια ειδη προπαγανδας: την Εμπορικη Προπαγανδα ή Διαφημιση, τη Θρησκευτικη Προπαγανδα – Κατηχηση ή Προσηλυτισμο και την Πολιτικη Προπαγανδα, στην οποια εντασσεται και η στρατιωτικη. Καθενα απο αυτα τα ειδη εχει το δικο του ιδιαιτερο σκοπο. Ετσι, η διαφημιση προσπαθει να πεισει το κοινο σχετικα με την ιδιαιτερη αξια και χρησιμοτητα ενος προϊοντος, για να το κανει να το αγορασει. Απο την αλλη πλευρα, η θρησκευτικη προπαγανδα προσπαθει να δημιουργησει νεους οπαδους, ωστε να αυξησει το κυρος και την ισχυ μιας ορισμενης θρησκειας. Τελος, η πολιτικη προπαγανδα αποσκοπει στον επηρεασμο της κοινης γνωμης για πολιτικα οφελη.

Επισης, σε σχεση με την προελευση της, η προπαγανδα διακρινεται σε:

Λευκη ή Ανοιχτη Προπαγανδα: αυτη ειναι υπευθυνη και ενυπόγραφη, δειχνοντας απο που προερχεται και σε ποιον απευθυνεται. Ειναι εγκυρη, αλλα επηρεαζει ενα μικρο μονο ακροατηριο: τους οπαδους αυτων των ιδεων.

Γκριζα Προπαγανδα: αυτη ειναι ανευθυνη, ανυπόγραφη, αποκρυπτοντας την προελευση της και τους πραγματικους της σκοπους. Ειναι λιγοτερο εγκυρη απο τη λευκη προπαγανδα, αλλα επηρεαζει, μεσω του δημιουργουμενου «ψιθυρου», πολυ μεγαλυτερο ακροατηριο.

Μαυρη Προπαγανδα: αυτη ειναι ψευδεπιγραφη και πλαστογραφημενη και πολλες φορες φαινεται σαν να προερχεται απο τον ιδιο τον εχθρο εναντιων του οποιου βαλλει. Ειναι η πιο δολια μορφη προπαγανδας και προσπαθει να πληξει τον αντιπαλο εκ των ενδον, με ψευτικες ομολογιες και πλαστογραφημενα εγγραφα που δηθεν προερχονται απ’αυτον.

Η Γκριζα και η Μαυρη Προπαγανδα αποτελουν μαζι την Κρυφη ή Συγκαλυμμενη Προπαγανδα, σε αντιθεση με την Ανοιχτη Προπαγανδα.

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ: ΚΑΤΗΧΗΣΗ Ή ΠΡΟΣΗΛΥΤΙΣΜΟΣ

Η θρησκευτικη προπαγανδα, εκτος απο τους μεγαλοπρεπεις ναους, τα χρυσοποίκιλτα αμφια των ιερεων και τις τιαρες, χρησιμοποιει για να επιβληθει τις τελετες ή ιερουργιες, το τυπικο, το παραδειγμα ή τη μιμηση (βιοι αγιων, «μιμητες μου γινετε» κ.λπ.), το κηρυγμα και την κατηχηση ή προσηλυτισμο. Με αλλα λογια, προσβλεπει στην προσελκυση οπαδων, χρησιμοποιωντας την επιφαση της γνωσης και αυθεντιας και την παλια καλη συνταγη της πλουσιας ανταμοιβης ή τιμωριας – και των δυο στην «αλλη ζωη». Ενα ακομα μεσο που χρησιμοποιει ειναι η εκμεταλλευση παντος ειδους ανθρωπινης αδυναμιας, οπως της αγνοιας, της ευήθειας, του ανθρωπινου πονου και της οικονομικης ανεχειας. Θρησκευτικη προπαγανδα εχουν κανει βασικα ολες οι θρησκειες. Ο Χριστιανισμος – και ιδιαιτερα ο Καθολικισμος – ειναι μια εντονη προπαγανδιστικη θρησκεια, με κομισάριους ιερεις που οργωνουν τα μηκη και τα πλατη της Γης για να βοηθησουν τους φτωχους και αδυναμους, τους οποιους εν μερη συντρεχουν, προκειμενου να τους κανουν τελικα να αλλαξοπιστησουν και να ασπαστουν τα δικα τους δογματα. Στο παρελθον, χρησιμοποιησε μαλιστα και πολεμικα μεσα – βλ. σταυροφοριες – για να επιτυχει τους σκοπους του.

Συμφωνα με τον Βρετανο ψυχιατρο Γουιλιαμ Σάργκαντ, οι μεθοδολογιες του θρησκευτικου προσηλυτισμου <>. Ο Σαργκαντ δινει ιδιαιτερη προσοχη στον μεγαλο Αγγλο κληρικο των μεσων του 18ο αιωνα Τζον Γουέσλεϊ. Η τεχνικη του περιελαμβανε μια κατα μετωπον επιθεση εναντιον των συναισθηματων, και ιδιως του φοβου. Ο ιεροκηρυκας χτυπουσε αυτη τη «νοτα» με οσο το δυνατον μεγαλυτερη ενταση για το μεγαλυτερο δυνατο χρονο, μεχρις οτου πολλοι απο το ακροατηριο του επεφταν σε υστερικη λιποθυμια. Αυτη η μεθοδος πολυ λιγο διαφερει απο τον υπερσυναισθηματικο προγραμματισμο που προκαλουν πολλοι συγχρονοι θρησκευτικοι κατηχητες.

ΟΙ ΔΟΛΟΦΟΝΟΙ (ΑΣΑΣΙΝΟΙ)
Ο περιβοητος Περσης πολεμαρχος Χασαν Σαμπαχ, οταν εξοριστηκε απο την Περσια το 1078, ορκιστηκε να παρει εκδικηση. Για να επιτυχει τον σκοπο του αυτο, εφαρμοσε μια πολυ αποτελεσματικη μεθοδο θρησκευτικης προπαγανδας. Οπως αναφερει ο Μαρκο Πολο, <>. Μετα, μετεφερε τους ναρκωμενους νεαρους σε μια ομορφη αλλα απομονωμενη κοιλαδα κοντα στην λοφοπλαγια του οχυρου του – καθε λεπτομερεια σε αυτη τη κοιλαδα αντιστοιχουσε στις περιγραφες του παραδεισου που δινει το Κορανι – μαζι με μια ομαδα απο ομορφα κοριτσια του χαρεμιου. <>. Οι νεαροι πιστευαν κυριολεκτικα οτι ειχαν πεθανει και οτι ειχαν παει στον παραδεισο. Μετα απο μερικες βδομαδες μακαριοτητας, εκδιωκονταν (προς μεγαλη τους απογοητευση) απο τον παραδεισο και επεστρεφαν στον εξωτερικο κοσμο. Ο Χασαν τους εστελνε τοτε σε αποστολες, ως επι το πλειστον, δολοφονιων αλλων ηγετων. Η υποσχομενη ανταμοιβη, τοσο για την επιτυχια, οσο και για ενα μαρτυρικο θανατο, ηταν μια ακομα επισκεψη στον κηπο των απολαυσεων. Ετσι, ο Χασαν καταφερε να ξεπερασει το πιο σοβαρο εμποδιο για εναν αποτελεσματικο πολεμιστη: το εμφυτο ανθρωπινο ενστικτο για αυτοσυντηρηση. Τα στρατευματα του καλωσοριζαν το θανατο και διατηρουσαν το εκστατικο οραμα τους για τη μετεπειτα ζωη με την ελευθερη χρηση χασις, απο οπου προερχεται και ο ορος Χασισιμ, απο τον οποιο παραγεται η αγγλικη λεξη assasin, δηλαδη δολοφονος.

Μια αλλη τεχνικη στρατολογησης ηταν πιο αμεση: ο Χασαν αγοραζε παιδια απο τους φτωχους και τα ανετρεφε απο μωρα, ωστε να γινουν απολυτα υπακουοι πολεμιστες του. Τοσο μεγαλος ηταν ο έλεγχός του στους στρατιωτες του, που μια φορα εντυπωσιασε εναν επισκεπτη αξιωματουχο διαταζοντας εναν απο τους αντρες του να πηδησει στο γκρεμο – μια εντολη που πραγματοποιηθηκε αμεσως, χωρις κανενα δισταγμο. Με αυτες τις μεθοδους του, ο Χασαν εξελιχθηκε τελικα στον πιο ισχυρο πολεμαρχο της περιοχης που ονομαζουμε σημερα Μεση Ανατολη.

ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ Ή ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Στον αρχαιο και τον μεσαιωνικο κοσμο, η διαφημιση διεξαγοταν απο στομα σε στομα. Το πρωτο βημα προς τη συγχρονη διαφημιση εγινε με την αναπτυξη της τυπογραφιας, τον 15ο και 16ο αιωνα. Τον 17ο αιωνα, οι εβδομαδιαιες εφημεριδες στο Λονδινο αρχισαν να βαζουν διαφημισεις και μεχρι τον 18ο αιωνα η διαφημιση γνωρισε μεγαλη ανθιση.

Η Βιομηχανικη Επανασταση δημιουργησε ενα νεο ειδος προπαγανδας που ενδιαφεροταν για τον επηρεασμο των καταναλωτων μεσω του μαρκετινγκ και της διαφημισης. Απο την αρχη του 20ου αιωνα, εγιναν εκτεταμενες ερευνες για τις προτιμησεις και τη συμπεριφορα των καταναλωτων καθως και για το πως αυτοι αντιδρουν στους διαφορους τροπους πωλησης των προιοντων. Οι μεγαλες εταιριες ηθελαν να ξερουν τις γνωμες τους και τις πεποιθησεις τους προκειμενου να τους επιβαλλουν ευκολοτερα τα προιοντα τους. Συγκεντρωναν ετσι εναν τεραστιο ογκο πληροφοριων για τις αναγκες, τις συνηθειες, τη συμπεριφορα και την ψυχολογια των καταναλωτων, τον οποιο μετα επεξεργαστηκαν για να τους χειριστουν αναλογα.

Απο το 1920, εγινε αντιληπτο οτι η επεκταση του δικαιωματος ψηφου και η αυξηση της αγοραστικης δυναμης ενος γενικα αδαους και ως επι το πλειστον αμορφωτου ή ημιμορφωμενου κοινου, σημαινε μια διαρκως μεγαλυτερη ευκαιρια για τους δημαγωγους προπαγανδιστες να αυξησουν τα κερδη τους, χρησιμοποιωντας διαφορους μυθους, ουτοπικες ελξεις και «κατα συνθηκην ψευδη». Το ενδιαφερον τους μαλιστα κορυφωθηκε μετα τη δημοσιοποιηση των πειραματων του Ρωσου φυσιολογου Ιβαν Παβλοφ πανω στα εξαρτημενα ανακλαστικα, και των αναλυσεων των ανθρωπινων κινητρων απο πολλους ψυχαναλητες. Σε αυτο βοηθησαν επισης η Ομαδικη Ψυχολογια και Αναλυση του Εγω, του Φρόυντ, η Κοινη Γνωμη, του Γουόλτερ Λίπμαν (1922) και το Φασματικο Κοινό (1925).

Το 1927, ο Αμερικανος πολιτικος επιστημονας Χάρολντ Ντ. Λάσγουελ δημοσιευσε το διασημο πλεον βιβλιο του Η Τεχνη της Προπαγανδας στον Παγκοσμιο Πολεμο, οπου περιεγραφε και ανελυε την προπαγανδα που χρησιμοποιησαν τα βασικα εμπολεμα μερη στον Α’ Παγκοσμιο Πολεμο. Ακολουθησαν μελετες της κομμουνιστικης προπαγανδας και αλλων μορφων επικοινωνιας. Σε λιγα χρονια, ενας μεγαλος αριθμος κοινωνιολογων, ιστορικων, δημοσιογραφων και ψυχολογων ασχοληθηκαν με το θεμα, αναλυοντας τα διαφορα ειδη της πολιτικης, πολεμικης και εμπορικης προπαγανδας. Κατα τη ναζιστικη περιοδο, τον Β’ Παγκοσμιο Πολεμο και τη μετεπειτα περιοδο του ψυχρου πολεμου αναμεσα στις ΗΠΑ και τη Σοβιετικη Ενωση, πολλοι ερευνητες και συγγραφεις εργαστηκαν για την κυβερνηση και για διαφορες εμπορικες εταιρειες, ασκωντας προπαγανδα. Ετσι, σιγα-σιγα, η προπαγανδα αρχισε να εξελισσεται απο τεχνη σε επιστημη.

Σημερα, ολες οι σημαντικες κυβερνησεις, πολιτικα κομματα, ομαδες ιδιαιτερου ενδιαφεροντος, κοινωνικα κινηματα και μεγαλες εμπορικες εταιρειες διαθετουν το δικο τους επιτελειο ειδικευμενων ερευνητων, προπαγανδιστων, επικοινωνιολογων ή «διαμορφωτων της κοινης γνωμης». Μερικοι απο αυτους εχουν γινει βουλευτες, συμβουλοι και διευθυντες εταιρειων. Οι πιο εμπειροι εχουν εκπαιδευτει στην Ιστορια, την ψυχιατρικη, την πολιτικη, την κοινωνιολογια, και τη στατικη αναλυση.

Μεγαλα προπαγανδιστικα γραφεια διεξαγουν (ανοιχτα και κρυφα) πολυπλοκες παρατηρησεις και ερευνες για ηγετες, στρωματα του λαου και κοινωνικες ομαδες που θελουν να επηρεασουν. Δουλευοντας κατεξοχην με υπολογιστες και μαθηματικους τυπους, κανοντας ακομα και προσομοιωσεις διαφημιστικων εκστρατειων στους υπολογιστες τους, εξαγουν τελικα μερικα σημαντικα συμπερασματα, τα οποια και χρησιμοποιουν στη συνεχεια για τη καθοδηγηση του «στοχου» τους.

Μεσα στους κυκλους των εμπειρων αναλυτων και διαμορφωτων της κοινης γνωμης, θεωρειται ως αποδεδειγμενο γεγονος οτι ο ευρυς λαος, αλλα ακομα και ανθρωποι με υψηλο μορφωτικο και κοινωνικο επιπεδο, αντιδρουν συχνα πιο ευνοϊκα σε ουτοπικους μυθους και ευσεβεις ποθους, παρα σε μια σοβαρη αναλυση των γεγονοτων. Ο μεσος πολιτης, που μπορει να γνωριζει οτι εξαπαταται, δεν εχει συνηθως αρκετη μορφωση, χρονο ή οικονομικα μεσα για να υπερασπιστει τον εαυτο του εναντια στους ογκωδεις οργανισμους των διαμορφωτων της κοινης γνωμης και των κρυφων συμβουλων τους.

Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

Ο συγχρονος προπαγανδιστης μπορει να χρησιμοποιησει ενα ευρυ πεδιο σηματων, συμβολων και μεσων για να μεταδωσει το μυνημα του. Για να επιτυχει τους σκοπους του, επιλεγει σκοπιμα ορισμενα γεγονοτα, επιχειρηματα και συμβολα και τα παρουσιαζει ετσι ωστε να εχει το καλλυτερο δυνατο αποτελεσμα. Οτιδηποτε αλλο σχετικο το παραλειπει επιτηδες, το υποβαθμιζει ή το παραμορφωνει και προσπαθει να στρεψει την προσοχη των ανθρωπων αποκλειστικα και μονο στη δικη του προπαγανδα.

Τα σηματα που χρησιμοποιει περιλαμβανουν ηχους (λεξεις ή φρασεις δυναμης, μουσικη, ηχητικα εφε), χειρονομιες με συμβολικη σημασια (στρατιωτικους χαιρετισμους, υψωμενος αντιχειρας, πιασικο της μυτης κ.λπ.), στασεις του σωματος, ειδικες δομες (ενα μνημειο, ενα κτιριο), ρουχα (μια στολη, μια κομψη τουαλετα), ειδικη κομμωση, διαφορα ορατα σηματα (ενα ποστερ, μια σημαια, ενα σφυροδρεπανο, ενα σταυρο, μια πενταλφα) κ.ο.κ.

Τα μεσα τωρα που μπορει να χρησιμοποιησει για να μεταδωσει τα μυνηματα του ειναι παρα πολλα και με τη φαντασια του και την επινοητικοτητα του μπορει να βρει ακομα περισσοτερα. Τα προφορικα μεσα περιλαμβανουν την ομιλια, τη συζητηση, το σλόγκαν, το συνθημα, τον ψιθυρο, τις φημες και τον ραδιοφωνικο και τηλεοπτικο λογο. Τα γραπτα μεσα περιλαμβανου τις εφημεριδες, τα βιβλια, τα περιοδικα, τις επιστολες (ανοιχτες και ιδιωτικες), καταλληλα επιλεγμενα αποσπασματα απο ολα αυτα (για να αποδεικνυει ο προπαγανδιστης αυτο που θελει, ακομα και αν ειναι αντιθετο με την αποψη του συγγραφεα), τα πλακάτ, τα φυλλαδια, τις προκηρυξεις, τις αφισες, τις διαφημισεις στους δρομους και στα μεσα μαζικης μεταφορας, τους πινακες ανακοινωσεων και το γραψιμο στους τοιχους.

Αλλα μεσα περιλαμβανουν την γλυπτικη, τη ζωγραφικη, τη μουσικη (τρομερο συγχρονο μεσο ως προς τον τροπο με τον οποιο χρησιμοποιει τον ρυθμο και τους στιχους των τραγουδιων, αλλα και ως προς την κουλτουρα ή υποκουλτουρα που διαδιδει. Οπως ειπε ο Γκεμπελς: <>), την ποιηση, το χορο (χορευτικα κλαμπ, μπαλετο, χορευτικα συγκροτηματα, χορευτικες εκδηλωσεις, χορευτικες βραδιες), την αρχιτεκτονικη, τα μνημεια, τα αγαλματα, τους ναους, τη διακοσμητικη, το θεατρο (ιδιως τις επιθεωρησεις, αλλα και το σοβαρο θεατρο) και τον κινηματογραφο (ενα αλλο τρομερο προπαγανδιστικο μεσο που, μαζι με τη δυτικη λεγομενη μουσικη που εξιταρει τη νεολαια, εχει επιβαλει σε ολο σχεδον τον κοσμο τον αμερικανικο τροπο ζωης).

Ακομα, το ραδιοφωνο, την τηλεοραση, τη μοδα, την επισημη ενδυση (στρατιωτικοι, αστυνομικοι, πολιτικοι, πλουσιοι με σμοκιν και τουαλετες σε δεξιωσεις), τα ινδαλματα (απο το μουσικο ή το κινηματογραφικο στερέωμα ως προτυπα ενδυσης, κομμωσης και συμπεριφορας), τις υποσχεσεις(που καθησυχαζουν συνειδησεις, που συνεχως αναβαλλεται η εκπληρωση τους και που συνηθως δεν πραγματοποιουνται ποτε), τη κολακεια, τις φωτεινες επιγραφες και τα χρωματα (π.χ. το κοκκινο για τη διεγερση, το πρασινο για το γαληνεμα, το λευκο για την αγνοτητα, το μαυρο για το φοβο ή το πενθος κ.λπ.).

Επισης, ας θυμηθουμε τις συγκεντρωσεις, τις διαδηλωσεις, τις πορειες (π.χ. η πορεια ειρηνης των Λαμπρακηδων), τις κηδειες επιφανων προσωπων (π.χ. του Γεωργιου Παπανδρεου, του Γεννηματα, της Μελινας, του Ανδρεα Παπανδρεου, του Καραμανλη), τις μπαντες, τα εμβατηρια, τα εθνικα και θρησκευτικα συμβολα (σημαια, σταυρος, εθνικος υμνος), τις στρατιωτικες επιδειξεις, τις παρελασεις, τις εθνικες εορτες, τους διαγωνισμους (π.χ. ο διαγωνισμος ομορφιας που δημιουργει διαφορα ανοητα προτυπα), τις εκθεσεις (ζωγραφικης κ.λπ.), τα καλλιτεχνικα σοου, τους εράνους (κομματικοι, π.χ. ο ετησιος ερανος της ΚΝΕ, θρησκευτικοι, π.χ. «προς αποπερατωσιν του ιερου ναου», κοινωνικοι, π.χ. του Ερυθρου Σταυρου, Αντικαρκινικος κ.λπ.), τα φεστιβαλ (π.χ. το φεστιβαλ της ΚΝΕ, μουσικα φεστιβαλ).

Τελος στην ιδια περιλαμβανονται τα νομιμα τυχερα παιχνιδια (λαχεια, προπο, λοττο, τζοκερ, σουϊπστέικ, που ειναι μια αλλη μορφη ανεκπληρωτων υποσχεσεων και εφησυχασμου), οι διεθνεις αθλητικες συναντησεις (που προπαγανδιζουν τη χωρα των νικητων) και τα δημοφιλη σπορ (ποδοσφαιρο, μπασκετ, που δημιουργουν φανατικους, αλληλοσπαρασσομενους οπαδους πανω στην απλη ιδεα οτι <>).

Η ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ

Αισθανομαι μερικες φορες οικτο γι’αυτους που διαβαζουν μια ή περισσοτερες εφημεριδες και νομιζουν οτι γνωριζουν τι συμβαινει πραγματικα στον κοσμο.
Προεδρος Τζέφερσον, ΗΠΑ

Να κανεις αυτα που νομιζεις οτι ειναι σωστα, εστω και αν κανοντας τα θα σε κακολογησουν, γιατι ο οχλος ειναι κακος κριτης καθε καλου πραγματος.
Πυθαγόρας

Δεν πρεπει να μας ενδιαφερει η γνωμη των πολλων, αλλα η γνωμη των επαϊόντων για τα δικαια και τα αδικα.
Πλάτωνας, Κρίτων

Οσο,λοιπον, για την περιφημη κοινη γνωμη, η οποια επηρεάζει σε τοσο μεγαλο βαθμο τις καταστασεις και την οποια δειχνουν να υπολογιζουν τοσο πολυ οι πολιτικοι μας, εχουμε να πουμε οτι ειναι στην πραγματικοτητα το πιο αναξιοπιστο πραγμα στον κοσμο: συναισθηματικη, ευπιστη, ασαφης, ευμετάβλητη, ευάλωτη, κενόδοξη, ανόητη και βασικα συντηρητικη. Με βαση αυτες τις ποταπες και νεφελώδεις ιδιοτητες της, μπορουν οι αναλυτες της να τη διαμορφωνουν και να τη χειραγωγουν. Πολλοι την παρομοιαζουν με μια αυτάρεσκη, ματαιοδοξη και τελικα κενη και ανοητη νεαρη γυναικα.

Τα γκαλοπ ή σμυγμομετρησεις της κοινης γνωμης αποτελουν ενα μεσο που χρησιμοποιει η συγχρονη προπαγανδα για να επηρεαζει ψηφοφορους, για να τους πεισει να ειναι και αυτοι «in», μεσα στο ρευμα, με αλλα λογια, να ψηφισουν ή να δεχτουν τις αποψεις των «πρωτων».

Απο την αλλη μερια, σε περιοδους προεκλογικων αγωνων, μεγαλες εταιριες πραγματοποιουν σφυγμομετρησεις της κοινης γνωμης και ανακαλυπτουν τι ακριβως ζητουν οι ψηφοφοροι. Με βαση τα συμπερασματα τους, φτιαχνουν μετα μια οσο το δυνατον πιο «τελεια» εικονα ενος υποψηφιου, την οποια κατοπιν πουλανε αδρα σε καθε ενδιαφερομενο, ανεξαρτητως κομματος. Στη συνεχεια, ο υποψηφιος μαθαινει σαν ηθοποιος το ρολο του και πλασαρεται αναλογα στο κοινο, παρουσιαζομενος σαν να ικανοποιει ολες τις αναγκες του. Κατα τα αλλα βεβαια, ψηφιζουμε δημοκρατικα! Και φυσικα, αυτο το ακριβο πακετο των εταιριων σμυγμομετρησεων δεν το αγοραζει οποιος κι οποιος, αλλα μονο οι πλουσιοι υποψηφιοι. Ετσι και αλλιως ομως, η «δημοκρατια» μας εχει χιλιαδες «τρυπες» και καταντα στο τελος μια σιωπηρη, εντεχνα καμουφλαρισμενη ολιγαρχια.

Γενικοτερα, οι εταιρειες σφυγμομετρησεων διαπλαθουν την κοινη γνωμη συμφωνα με τα σχεδια των πελατων τους. Στην Αμερικη, τα τρια βασικα δικτυα – CBS, NBC, ABC, οι Times της Νεας Υορκης και η Ουασιγκτον Ποστ διενεργουν συνεχως σφυγμομετρησεις. Τα περισσοτερα δεδομενα τους αναλυονται απο το Ερευνητικο Κεντρο για την Εθνικη Κοινη Γνωμη (National Opinion Research Center), οπου αναπτυσσεται τελικα ενα ψυχολογικο προφιλ για ολοκληρο το αμερικανικο εθνος. Στη συνεχεια, τα ευρηματα τους εκτιμωνται συγκριτικα στους υπολογιστες της Gallup Poll και της Yankelovich, Skelley & White. Πολλα απο αυτα που διαβαζουν οι Αμερικανοι στις εφημεριδες τους ή βλεπουν στις τηλεορασεις τους εχουν προηγουμενως ραφιναριστει απο τις εταιριες σμυγμομετρησεων. Αυτο που βλεπουν ειναι αυτο που οι αναλυτες της κοινης γνωμης θεωρουν οτι πρεπει να δουν. Αυτο ονομαζεται «Κατασκευη της Κοινης Γνωμης». Ο κοσμος λογιζεται ως «πληθυσμιακες ομαδες-στοχοι» και αυτο που μετρουν οι αναλυτες των σφυγμομετρησεων ειναι το πως αντιδρουμε σε αυτα που μας παρουσιαζονται στα βραδινα δελτια ειδησεων.

Συμφωνα με τον Ντανιέλ Γιανκέλοβιτς, της εταιρειας σφυγμομετρησεων Yankelovich, Skelley & White: <>. Και απο συνωμιοσιολογικης πλευρας, ο ερευνητης και συγγραφεας δρ Τζον Κόουλμαν παρατηρει:

<> Με τις αλληλοσυνδεομενες εταιρειες του, τις ασφαλιστικες εταιρειες, τις τραπεζες, τις οικονομικες επιχειρησεις, τις πετρελαϊκες επιχειρησεις, τις εφημεριδες, τα περιοδικα, τα ραδιοφωνα και τις τηλεορασεις, αυτος ο αχανης οργανισμος καθεται καβαλα στο σβερκο ολου του κοσμου. Δεν υπαρχει πολιτικος στην Ουασιγκτον που να μην ειναι με καποιο τροπο υποχρεωμενος σε αυτον. Οι αριστερες επιτιμησεις εναντιον του, τον ονομαζουν «ιμπεριαλισμο» – που πραγματικα ειναι – αλλα οι αριστεροι διευθυνονται απο τους ιδιους ανθρωπους, τους ιδιους ακριβως που ελεγχουν τους δεξιους, ετσι ωστε οι αριστεροι να μην ειναι περισσοτερο ελευθεροι απο μας!>>

ΤΑ ΗΘΗ ΚΑΙ ΤΑ ΕΘΙΜΑ

Τα ηθη εχουν σχεση με τις ηθικες αντιληψεις μιας κοινωνιας (και ιδιαιτερα σε σχεση με το γενετησιο ενστικτο και τον επιτρεπτο κοινωνικα τροπο εκφρασης του), ενω τα εθιμα με τις συνηθειες της, τις οποιες αυτη διατηρει εκ παραδοσεως (κοινωνικης μορφης: φιλοξενια, επισκεψεις, χαιρετισμοι, αιτηση συγγνωμης, ανταλλαγη δωρων, ευχων, συμφωνιες κυριων κ.λπ.).

Ειναι ευνοητο οτι τοσο τα ηθη, οσο και τα εθιμα αλλαζουν απο λαο σε λαο και απο τοπο σε τοπο και με το χρονο μπορει να αντικατασταθουν στον ιδιο τοπο, ακομα και απο τα αντιθετα τους. Το κυρος και η ισχυς τους ειναι γενικα προσκαιρα, αλλα δυστυχως πολλοι απλοι ανθρωποι το εκλαμβανουν ως αιωνιες διαχρονικες αληθειες και τα τηρουν με θεια ευλαβεια. Η δυναμη αλλωστε που τα ιδια εχουν γινει ειναι αρκετα ισχυρη, λογω του μεγαλου πληθους ανθρωπων που τα ακολουθουν. Και οπως εχουμε ηδη δηλωσει, οι επανειλημμενες ιδιες βεβαιωσεις δημιουργουν την ψευδαισθηση της αληθειας. Αυτος ειναι και ο λογος που τα ηθη και τα εθιμα, παρολο που δεν διαθετουν καμια αντικειμενικη αξια, μπορουν να χρησιμοποιηθουν εσκεμμενα για τον ελεγχο των μαζων, για την κατευθυνομενη και προβλεπομενη συμπεριφορα τους. Περα απ’αυτο, επεμβαινει πολλες φορες και ο ιδιος ο νόμος και τιμωρει τους μη συμμορφουμενους με τη «γενικη» αισθηση του «σωστου». Ετσι, εχουμε για παραδειγμα τον ποινικο νομο «της προσβολης των ηθων», ο οποιος τιμωρει τα αδικηματα που εχουν γενικα σχεση με την ικανοποιηση της ερωτικης ορμης (αποπλανηση εις ασελγεια, βιασμος, μαστροπεια, αιμομιξια, προσβολη της δημοσιας αιδους, παλαιοτερα η μοιχεια κ.λπ.).

Τα ηθη και τα εθιμα εχουν παρομοιαστει απο μερικους με ενα σκελετο ή ενα καβουκι, το οποιο συγκρατει «τα μαλακα μορια» του κοινωνικου σωματος, αλλα εμποδιζει συγχρονως την αναπτυξη του οργανισμου.

Αν καποια απο τα κοινα ακολουθουμενα ηθη ή εθιμα προσβαλλουν τη νοημοσυνη μας για την υποτιθεμενη αξια και κυρος τους, ειναι ανοητο και ανανδρο να τα ακολουθουμε, απλα και μονο για να μην ξεχωρισουμε απο το πληθος και νιωσουμε απομονωμενοι. Η συνειδητη και σαφης αποψη μας πανω σε αυτα θα πρεπει να εκφραστει με καθαροτητα και παρρησια, εκτος αν υπαρχει αλλος σοβαρος λογος για να σιωπησουμε. Βασικα, πρεπει να αποκαλυπτουμε το ψεμα και την ανοησια, οπου τα συνανταμε, βοηθωντας με αυτον τον τροπο και τους αλλους, εστω σιγα-σιγα, να συνειδητοποιησουν οτι το οικοδομημα στο οποιο στηριζουν τις υποτιθεμενες αληθειες τους ειναι πολυ σαθρο.

Πρεπει γενικα να μπορουμε να εχουμε τη δεουσα αυτοεκτιμηση, ωστε να μπορουμε να διαμορφωνουμε και να εκφραζουμε χωρις φοβο και παθος τη δικη μας, καλυτερη και σωστοτερη απο αυτη απο του πληθους, αποψη. Προς ενδυναμωση της προσωπικης μας αποψης, ας διαλογιστουμε στα εξης ρητα:

Ουκ εν τω πολλω το ευ.
Σωκράτης

Εις εμοί μύριοι, εν άριστος ε.
Ηράκλειτος

Το πιο δυσκολο απ’ολα ειναι να αρεσεις στους πολλους.
Δημοσθένης

Δεν μ’ενδιαφερει η γνωμη κανενος, παρα μοναχα η αληθεια.
Αστυδάμαντη, Αλκμαίων

Ποτε να μην αφησεις να κρινουν οι αδαεις ανθρωποι.
Φωκυλίδη, Γνωμες 86

Και τα απλα αριθμητικα παραδειγματα: 0 x 1000 = 0, 0 x 1.000.000 = 0, 0,00005 x 1000 = 0,05. Ο νοών, νοείτω.

Ολα τα παραπανω ρητα και παραδειγματα μπορουν να χρησιμοποιηθουν και για την κοινη γνωμη.

ΟΙ ΠΡΟΦΗΤΕΙΕΣ

Ενα αλλο μεσο προπαγανδας ειναι οι προφητειες (Χιλιαστές, Νοστράδαμος, Αποκαλύψη κ.λπ.) περι καταστροφης του κοσμου. Πολλα ατομα εχουν συνασπιστει μεχρι τωρα κατω απο το συνθημα μιας επικειμενης μεγαλης παγκοσμιας καταστροφης και εχουν προχωρησει σε απονενοημενες πραξεις (ομαδικες αυτοκτονιες κ.λπ.). Οι προφητειες αυτες αδρανοποιουν τις συνειδησεις («ματαιοτης ματαιοτητων, τα παντα ματαιοτης», αφου θα καταστραφει ο κοσμος…), ή τις κανουν αντικειμενο εκμεταλλευσης απο αυτοκλητους σωτηρες υπο την καθοδηγηση συνηθως μυστικων υπηρεσιων (π.χ. της CIA).

Ιδιαιτερη σημασια παιζει στην προπαγανδα και η επαληθευόμενη προφητεία για τη μελλοντικη επιτελεση ενος συγκεκριμενου γεγονοτος. Συμφωνα με τον Γάλλο συγγραφεα του βιβλιου Πολιτικη Προπαγανδα, Ζ. Ντομενό: <>. Αυτο ακριβως εκανε και ο Χιτλερ, ο οποιος, αφου σχεδιαζε προηγουμενως προσεκτικα μια ενεργεια του, στη συνεχεια την προφητευε και κατοπιν την επαληθευε στην πραξη, δημιουργωντας ετσι την εντυπωση μιας ακαταμαχητης δυναμης.

ΤΟ ΠΑΘΟΣ

Τελος, ενα ακομα μεσον που θα μπορουσε να αναφερθει, αν και εχει να κανει με μια εμφυτη και οχι με μια επικτητη ικανοτητα, ειναι το παθος. Πολλοι ιερεις ή πολιτικοι εχουν παρασυρει, με το εντονο παθος και τους πυρινους λογους τους, χιλιαδες ανθρωπους να τους ακολουθησουν στις ιδεες και στις πραξεις τους. Κατα μια εννοια, το εμφυτο παθος ειναι μαγνητικο για το λαο και ως ενα σημειο μεταδοτικο. Ομως, οπως σημειωνει ενα μηνιαιο ναζιστικο περιοδικο για προπαγανδιστες, το 1934, στη Γερμανια: <> (Politische Propaganda, UnserWille und Weg 4).

Τελειωνουμε, λεγοντας οτι συμφωνα με τον Λενιν και τον Μπακούνιν καθε πολιτικη προπαγανδα πρεπει να εχει ως στοχο ενα ψυχολογικο «σοκ», χωρις να χανεται στην ανιαρη και ακατάληπτη για τους πολλους παρουσιαση ενος προγραμματος ή μιας θεωρίας.

Η ΠΛΥΣΗ ΕΓΓΕΦΑΛΟΥ

Μια αλλη ιδεα σχετικη με την προπαγανδα ειναι η πλυση εγκεφαλου. Αυτη μπορει να περιλαμβανει μακρες πολιτικες ομιλιες ή συζητησεις, μακρες υποχρεωτικες εντολες αναγνωσης κ.ο.κ., επιστημονικες «αναμορφωσεις» αντιπαλων με βασανιστηρια, στέρηση τροφης και υπνου, απομονωση, απειλες, εξαντλητικη ανακριση, αντιμετωπιση αποστατημενων συντροφων, ταπεινωση μπροστα σε συμπολιτες μας κ.λπ.

ΤΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΒΛΟΦ

Ας κανουμε με την φαντασια μας ενα πειραμα. Εστω οτι εχουμε σε μια γωνια δεμενο εναν πεινασμενο σκυλο. Σε μια στιγμη, του παρουσιαζουμε ενα κομματι κρεας και τον αφηνουμε να το φαει. Εχουμε κανονισει επισης, τοσο κατα την εμφανιση οσο και κατα την ληψη του κρεατος να χτυπα ενα κουδουνι. Επαναλαμβανουμε το ιδιο πειραμα για αρκετες ημερες. Καποια ημερα, αποφασιζουμε να χτυπησουμε το κουδουνι, αλλα χωρις να παρουσιασουμε ή να δωσουμε τροφη στο σκυλο. Πως αντιδρα τοτε ο σκυλος;

Παρατηρουμε οτι αρχιζουν να του τρεχουν τα σαλια, παρολο που δεν βλεπει και δεν γευεται τροφη. Τι συμβαινει; Ολες τις προηγουμενες ημερες ο σκυλος εχει συνδυασει το χτυπημα του κουδουνιου με την θέα και τη ληψη της τροφης. Το ιδιο λοιπον περιμενει και τωρα. Ο οργανισμος του προετοιμαζεται καταλληλα. Ο εγκεφαλος του, θεωρωντας οτι το γενικο πλαισιο αναφορας ειναι και αυτη τη φορα το ιδιο, στελνει μηνυμα στο σωμα του να προετοιμαστει για τη ληψη της τροφης. Αρχιζει λοιπον να εχει σιελορροη. Δυστυχως ομως, αυτη τη φορα δεν υπαρχει τροφη. Αδικα προετοιμαστηκε το σωμα του. Ο εγκεφαλος του εκανε λαθος και ο σκυλος μενει μετεωρος στο κενο.

Με τον ιδιο τροπο θα αντιδρουσε και ενα παιδι σε μια αντιστοιχη περιπτωση, οταν εκεινη την τελευταια φορα μαζι με το κουδουνισμα δεν εμφανιζοταν και το κουταλι με το φαγητο. Παρομοια θα αντιδρουσε ισως και ενας ενηλικας, αφου οι ενστικτωδεις σωματικες αντιδρασεις ελεγχονται απο το υποσυνειδητο, το οποιο εχει τη δικη του λογικη και συμπεραινει ευκολα απο το γενικο το ειδικο – απο το γενικο πλαισιο (το οποιο υποθετει οτι ειναι το ιδιο) την αμεση ληψη της τροφης.

Το προηγουμενο, υποθετικο για μας, πειραμα εκτελεστηκε πραγματι απο τον Ρωσο φυσιολογο Ιβάν Παβλόφ (1849-1936) πολλες φορες και με διαφορα ειδη σκυλων. Με βαση αυτο το πειραμα, ο Παβλοφ θεμελιωσε την περιφημη θεωρια του για τα εξαρτημενα ανακλαστικα.

Συμφωνα με αυτην, ενας ζωντανος οργανισμος, αλληλεπιδρα με το περιβαλλον του μεσω των λεγομενων «ανακλαστικων». Τα ανακλαστικα ειναι ενα φαινομενο του νευρικου συστηματος. Ενα ανακλαστικο βασικα συνδεει ενα ερεθισμα που προερχεται απο το περιβαλλον με την αντιδραση του οργανισμου – π.χ. η εισοδος ενος σκουπιδιου στο ματι προκαλει το αυτοματο κλεισιμο του ματιου.

Ο Παβλοφ χωρισε τα ανακλαστικα σε δυο μεγαλες κατηγοριες: τα σταθερα – ανεξαρτητα, απολυτα ή κληρονομικα – που υπαρχουν εκ γενετης και ειναι εμφυτα στους διαφορους οργανισμους και τα εξαρτημενα ανακλαστικα που ειναι επικτητα.

Σταθερο, για παραδειγμα, ανακλαστικο του οργανισμου μας ειναι η αναπνοη. Αυτη δεν εξαρταται απο τις εξωτερικες συνθηκες, αλλα ειναι μια μονιμη και αυτοματη αντιδραση του οργανισμου στο περιβαλλον – στην υπαρξη της ατμοσφαιρας. Τα σταθερα ανακλαστικα δεν μεταβαλλονται και γι’αυτο δεν μας απασχολουν ιδιαιτερα (αφου δεν μπορουμε να τα αλλαξουμε). Τα εξαρτημενα ομως ανακλαστικα μας ενδιαφερουν, γιατι αυτα εξαρτωνται καθε φορα απο τις συνθηκες του περιβαλλοντος και επομενως αν αλλαξουμε τις εξωτερικες συνθηκες, μπορουμε να αλλαξουμε και αυτα. Για παραδειγμα, αντικαθιστωντας τεχνητα τη θέα και τη ληψη της τροφης με το χτυπημα του κουδουνιου – το οποιο συνδεσαμε ευφυώς με αυτες – επιτυγχανουμε μια συγκεκριμενη – αν και κατ’αρχας ασχετη με αυτο – φυσιολογικη αντιδραση του οργανισμου (σιελορροη). Προβαλλοντας σε μια διαφημιση μπυρας μια ωραια, ημιγυμνη γυναικα με σεξουαλικα υπονοουμενα (π.χ. η πιο υπεροχη ξανθια που μπορουμε να γευτουμε…), προσπαθουμε να δημιουργησουμε το εξαρτημενο ανακλαστικο της αγορας αυτου του προϊοντος, για να μπορεσει να απολαυσει δηθεν ο καταναλωτης αυτη την υπεροχη ξανθια – η οποια, φυσικα, απο μονη της ειναι τελειως ασχετη με την οποιαδηποτε μπυρα. Φαινεται ανοητο και ομως ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ! Το αποδεικνυει αμεσα η πληθωρα των διαφημισεων αυτου του επιπεδου. Και λειτουργει γιατι ο συνειρμος που επιτυγχανεται ειναι υποσυνειδητος και, οπως ειπαμε, το υποσυνειδητο εχει τη δικη του «λογικη».

Μπορουμε, λοιπον, συνδιαζοντας διαφορα σταθερα ή απολυτα ερεθισματα με τεχνητα δικα μας «σηματα» να στελνουμε μονο τα σηματα και να εχουμε απο τον οργανισμο την αντιδραση ακριβως που επιθυμουμε. Με αλλα λογια, διαμορφωνοντας το περιβαλλον οπως θελουμε, καθοριζουμε και τις αντιδρασεις που θα εχει ο ανθρωπος. Απο την αλλη μερια παλι, ο ανθρωπος κατεχει το λογο, δεν χρειαζεται να του δειξουν το φαγητο για να αντιδρασει, μπορουν να του μιλησουν γι’αυτο, μπορουν να του το περιγραψουν. Αυτο ακριβως κανει η προπαγανδα!

Με τον ιδιο τροπο λειτουργουν και τα διαφορα συμβολα, εμβληματα, συμβολικες λεξεις, συμβολικες χειρονομιες και ολες γενικα οι συμβολικες εκφρασεις που συνδεονται με μια ορισμενη ιδεα ή ιδεολογια. Η θέα ή η χρησιμοποιηση ενος απο αυτα φερνει αυτοματα συνειρμικα στο νου μας την αντιστοιχη ιδεα ή ιδεολογια. Ειναι τα κουδουνισματα που μας δειχνουν το κρεας, η εκκλησια που στην θέα της ο πιστος κανει αμεσως τον σταυρο του, σκυβει ταπεινα προς τα κατω το κεφαλι του και προσφερει απο μεσα του λιγα λογια ευλαβειας, επανατροφοδοτωντας το συστημα της πιστης του.

Ο Παβλοφ με τα πειραματα του εθεσε τις βασεις της θεωριας που ονομαστηκε «μπιχεβιορισμος» ή ψυχολογια της συμπεριφορας.

Ας συνεχισουμε ομως το παβλοφικο μας πειραμα. Τι θα γινει αν συνεχισουμε να προκαλουμε εξαρτημενα ανακλαστικα (να χτυπαμε το κουδουνι) για πολυ χρονο χωρις να εμφανιζουμε το κρεας; Πως θα αντιδρασει ο σκυλος;

Το πειραμα δειχνει οτι ο σκυλος στο τελος παυει να αντιδρα στο ακουσμα του κουδουνιου (να βγαζει σαλια, περιμενοντας το φαγητο). Αν θελουμε να διατηρησουμε τον συνειρμο αναμεσα στο ακουσμα του κουδουνιου και στο κρεας, θα πρεπει που και που να του παρουσιαζουμε και το κρεας!

Αν ομως εξακολουθουμε να χτυπαμε το κουδουνι χωρις να εμφανιζουμε το κρεας για αρκετο καιρο, τα μη ικανοποιημενα σηματα θα προκαλεσουν τελικα στο σκυλο μια υπνωτικη κατασταση. Το ζωο δεν αντιδρα ακομη και οταν την επομενη φορα μαζι με το κουδουνισμα του δωσουμε και το κρεας! Αδιαφορει γι’αυτο! Ουτε που το δοκιμαζει! Εχει κουραστει τοσο καιρο να το περιμενει αδικα. Εχει κουραστει τοσο πολυ, που τελικα αδιαφορει τελειως και για το κουδουνισμα και για το ιδιο το κρεας. Βρισκεται σε μια κατασταση πληρους απαθειας και αποχαυνωσης. Η προσωπικοτητα του εχει παραλυσει και η βουληση του εχει εκμηδενιστει. Δεν αντιδρα φυσιολογικα. Αδιαφορει για τα παντα.

Το ιδιο ακριβως εχει εφαρμοστει, δυστυχως, με επιστημονικο μαλιστα τροπο, και στους ανθρωπους! Εδω ακριβως βρισκει τη θεση της η διαδικασια της «πλυσης εγκεφαλου».

Αν ακολουθησουμε την καταλληλη τεχνικη, η οποια βασιζεται στα προηγουμενα συμπερασματα απο τα πειραματα του Παβλοφ και των μαθητων του, το ατομο θα χασει τελειως την προσωπικοτητα του. Θα βρεθει σε μια βαθια νευρικη καταπτωση και θα εκτελεσει παθητικα και πειθαρχικα ολες τις εντολες των ανακριτων του. Ειναι σαν ενα μικρο παιδι. Μπορει να δεχτει οτιδηποτε. Μπορεις να του μαθεις οτι θες. Μπορεις, αν θες, να του αλλαξεις την ιδεολογια, να το κανεις απο εχθρο, οπαδο σου και υπερασπιστη των ιδεων σου. Μπορεις να του «πλυνεις» τελειως τον εγκεφαλο, ωστε να ξεχασει ολα οσα ηξερε ή πιστευε και να το προγραμματισεις απο εδω και στο εξης να ξερει και να πιστευει μονο αυτα που εσυ θες! Ειναι βαναυσο, ανηθικο και απανθρωπο και ομως εχει γινει πολλες φορες στο παρελθον και εξακολουθει να γινεται ακομα και σημερα, τοσο στις «βαρβαρες» οσo και στις «πολιτισμενες» χωρες.

Ετσι εξηγουνται οι «ομολογιες» των κατηγορουμενων στις περιφημες δικες της Μοσχας τη δεκαετια του 1930, στις οποιες οι αντιπαλοι του σταλινικου καθεστωτος ομολογουσαν σαν μικρα παιδια οτι ηταν προδοτες, φασιστες, οτι προδωσαν την πατριδα τους και το προλεταριατο και αυτοκατηγορουνταν, φτανοντας μαλιστα στο ανηκουστο σημειο να ζητησουν οι ιδιοι απο το δικαστηριο για τον εαυτο τους την εσχατη των ποινων!

Κατι αναλογο κανουν, πολλες φορες, μερικες φιλαρεσκες γυναικες που φορτιζουν και εκφορτιζουν τους θαυμαστες τους διαδοχικα με ενδιαφερον και αδιαφορια, μεχρι να τους κανουν να κατερρευσουν ψυχολογικα, να τις ερωτευθουν τρελα και να γινουν κυριολεκτικα σκλαβοι τους.

Την ιδια τακτικη του σκωτσεζικου ντους ακολουθησε και ο Γκέμπελς πριν εισβαλει στην Αυστρια, κουραζοντας τους αντιπαλους με το «θα μπω, δεν θα μπω» – διαδοχικες συγκεντρωσεις και αποσυρσεις των στρατευματων του στα συνορα – μεχρι που μπηκε και κανεις δεν αντεδρασε.

Η πλυση εγκεφαλου, ομως, μπορει να ειναι εκτος απο ατομικη και συλλογικη. Τρανταχτο παραδειγμα ειναι τα θυματα της περιφημης μαοϊκης «Πολιτιστικης Επαναστασης», τα οποια διαπομπευονταν δημοσια στους δρομους αυτοκατηγορουμενα για τα φοβερα τους αντεπαναστατικα «εγκληματα» και τελικα «αναμορφωνονταν» με τις γνωστες πλυσεγκεφαλικες μεθοδους.

Τα πειραματα του Παβλοφ εγιναν – οπως ειπαμε – με πολλα και διαφορα σκυλια. Ολα τους στο τελος κατερρευσαν ψυχικα και νοητικα – μερικα πιο γρηγορα απο τα αλλα. Πρωτα κατερρευσαν τα «οξυθυμα», μετα τα «ζωηρα» και στο τελος τα πολυ «ηρεμα». Το ιδιο ακριβως συμβαινει και με τους ανθρωπους. Ολοι τελικα «σπανε», ολοι καταρρεουν, οσο σκληροι και αν ειναι. Κανενας δεν αντεχει επ’απειρον.

Στην παραδοσιακη πλυση εγκεφαλου, το ατομο απομονωνεται απο το περιβαλλον του και απο τις πηγες πληροφορησης (σημερα χρησιμοποιουν και μηχανες αισθητηριακης απομονωσης), αποπροσανατολιζεται με καταλληλα μπερδεμενα, ακανονιστα, εντονα ηχητικα και οπτικα σηματα, ενω συγχρονως υποσιτιζεται, κρατιεται αυπνο, απειλειται, βριζεται, κατηγορειται, εκβιαζεται και ανακρινεται συνεχως, μεχρι που τελικα καταρρεει. Λιγο πριν καταρρευσει, πριν τρελαθει τελειως, παρεμβαινει ο αναμορφωτης του που τον «σωζει», αναπροσανατολιζοντας τον και προσδιδοντας του μια αρεστη στο καθεστως ή στην υπηρεσια προσωπικοτητα. Γινεται πια ενας τελειος οπαδος του συστηματος, ενας γενιτσαρος, ενας ακουσιος εξωμοτης.

ΤΕΧΝΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ ΚΑΙ ΛΑΘΗ ΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ

Το 1936, ιδρυθηκε στην Αμερικη το «Ινστιτουτο για την Αναλυση της Προπαγανδας», με σκοπο την αναγνωριση των τεχνασματων που χρησιμοποιουν οι προπαγανδιστες. Το Ινστιτουτο ανελυσε επτα βασικα τετοια τεχνασματα, τα οποια χαρακτηρισε με αντιστοιχα συμβολα:

1. ΤΟ ΒΡΙΣΙΜΟ (NAME CALLING)

Η χρησιμοποιηση αρνητικων και υποτιμητικων λεξεων για ενα προσωπο ή μια ιδεα, με σκοπο τη διαβολη ή υποβαθμιση τους. Συμβολιζεται απο το Ινστιτουτο με ενα χερι που στρεφει τον αντιχειρα προς τα κατω. Π.χ.: <>. Αναλογες υποτιμητικες λεξεις ειναι π.χ. ο φασιστας, το φασιστομουτρο, το παλιοκομμουνι, η αναρχοκομμουνα, το γουρουνι, ο αλητης κ.λπ.

Σε μια τετοια περιπτωση, θα πρεπει, συμφωνα με το Ινστιτουτο, να ρωτησουμε τον συνομιλητη μας:
-Τι σημαινει αυτος ο χαρακτηρισμος;
-Υπαρχει καμια δικαιολογημενη συνδεση αυτης της ιδεας με την πραγματικη σημασια αυτου του χαρακτηρισμου;
-Μηπως χρησιμοποιειτε τη βρισια για να απορριψετε την ιδεα;
-Αν αποσυρουμε τη βρισια, ποια ειναι η αξια της ιδεας;

2. ΤΟ ΣΤΗΣΙΜΟ ΤΩΝ ΧΑΡΤΙΩΝ Ή ΦΤΙΑΞΙΜΟ ΤΗΣ ΤΡΑΠΟΥΛΑΣ (CARD STACKING)

Επιλεκτικη χρησιμοποιηση των γεγονοτων ή καθαρες ψευτιες. Συμβολιζεται με εναν ασο μπαστουνι, ενα χαρτι που συμβολιζει τη δολιοτητα. Εδω εντασσεται και η εσκεμμενη επιλογη απομονωμενων αποσπασματων απο κειμενα ή λογους ενος προσωπου, τα οποια αλλοιωνουν πληρως τη σημασια των γραφεντων ή λεχθεντων απο αυτον και στρεφονται τελικα εναντιων του.

3. Η ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ (BAND WAGON)

Το να εισαι «in», ο ισχυρισμος οτι ολοι σαν κι εμας σκευτονται ή ενεργουν με αυτον τον τροπο. Συμβολιζεται απο το Ινστιτουτο με το καπελο και τη μπαγκετα μιας παρελαυνουσας μπαντας. Η προπαγανδα αυτη χρησιμοποιειται κυριως για τη νεολαια που με το να ειναι «in», δηλαδη μεσα στο ρευμα, ικανοποιει ευκολοτερα την αναγκη της για παρεες, κοινωνικες επαφες, ομαδες που ξεχωριζουν με την ιδιαιτεροτητα τους και της «τρελα» τους απο τους συμβιβαζομενους «μεγαλους» κ.λπ. Στην περιπτωση αυτη, εχουμε διαφημισεις ρουχων, «σνακ», δισκων μουσικης, χώρων συγκεντρωσεως και διασκεδασης της νεολαιας κ.λπ. Μπορει να χρησιμοποιηθει ομως και για τους μεγαλους π.χ. για διαφημισεις μοδας, περιοδικων, κεντρων διασκεδασης, προς άγρα πολιτικων οπαδων ή ψηφοφορων κ.λπ.

Στην κατηγορια αυτη ανηκει και η λεγομενη κοινωνικη αποδειξη, δηλαδη η ταση να πιστευουμε αυτο που πιστευουν οι περισσοτεροι ανθρωποι, να ακολουθουμε την αγελη. Αν ενας δικηγορος δημιουργησει την εντυπωση οτι «ολοι ξερουν» πως ενα συγκεκριμενο ατομο ψευδεται και καλυπτει τα γεγονοτα, τοτε οσοι διαφωνουν με αυτη την δηλωση θα φαινονται ως αναξιοπιστοι. Οταν μερικοι ανθρωποι επαναβεβαιωσουν πολλες φορες το ιδιο πραγμα, δημιουργειται η εντυπωση οτι μιλανε για κατι αληθινο. Δηλαδη, οι επανειλημενες βεβαιωσεις δημιουργουν την εντυπωση οτι η ιδια η βεβαιωση ειναι αληθινη.

Να πως περιγραφει το «Ινστιτουτο για την Αναλυση της Προπαγανδας» αυτην την τεχνικη:

<>Με τη βοηθεια ολων των αλλων τεχνασματων της προπαγανδας, χρησιμοποιουνται και ολα τα τεχνασματα κολακειας για να τιθασευσουν τους φοβους, τα μιση και τις προκαταληψεις, τις πεποιθησεις και τα ιδανικα που ειναι κοινα σε μια ομαδα. Ετσι, η συγκινηση μας σπρωχνει και μας τραβα προς το Αρμα της Μπαντας>>.

Οπως μας συμβουλευει το Ινστιτουτο: <>. Οταν αντιμετωπισουμε αυτην την τεχνικη, θα πρεπει να κανουμε στον εαυτο μας τις παρακατω ερωτησεις:
-Τι ειναι αυτο το προγραμμα του προπαγανδιστη;
-Ποια ειναι η αποδειξη για τα υπερ και τα κατα του προγραμματος;
-Αδιαφορα απο το γεγονος οτι αλλοι υποστηριζουν αυτο το προγραμμα, θα πρεπει να το υποστηριξω και γω;
-Εξυπηρετει αυτο το προγραμμα τα ατομικα και συλλογικα μου ενδιαφεροντα ή μηπως τα υπονομευει;

4.ΤΟ ΠΕΙΣΤΗΡΙΟ (TESTIMONIAL)

Η συνδεση μιας ιδεας με ενα σεβαστο, διασημο, εγκυρο ή μισητο προσωπο ή οργανισμο. Αυτο το τεχνασμα συμβολιζεται απο το Ινστιτουτο με μια σφραγιδα και μια ταινια επικυρωσης. Ειναι μια απο τις βασικες τεχνικες που χρησιμοποιει η διαφημιστικη, αλλα και η πολιτικη προπαγανδα: <> ή <>. Εσεις βεβαια δεν ξερετε για τις ειδικες συμβασεις που εχει κανει η SKIP για να χρησιμοποιει το ονομα αυτων των εταιριων που αφενος διαφημιζονται ετσι δωρεαν μεσω της SKIP, αφετερου γλυτωνουν και απο διαφορους μπελαδες, οπως το να πηγαινουν στα σπιτια των νοικοκυρων και να τους δειχνουν πως λειτουργει το πλυντηριο που αγορασαν. Δεν ειναι αναγκη να πανε οι ιδιοι, παει η SKIP αντι γι’αυτους, μεσω των ειδικων συμβασεων που εχουν κανει. Ετσι ωφελούνται και οι δυο, χωρις βεβαια να αποδεικνυεται πουθενα η ανωτεροτητα της SKIP εναντι των αλλων απορρυπαντικων. (σημειωση: μεσα στο βιβλιο δεν ανεφερε πουθενα την εταιρια SKIP,για ευνοητους λογους την εκανε το ΣΚΟΠ)

Να και αλλα δυο παραδειγματα: <>. Και λοιπον; Και τι μ’αυτο; Ή <>, που σημαινει οτι «εμεις» ως αντιπολιτευση το στελνουμε κατα διαολου και συγχρονως αφηνουμε αιχμες για τη δηθεν φασιστικη νοοτροπια της κυβερνησης.

Ο ηθοποιος ταδε υποστηριζει τον Σημιτη, ο τραγουδιστης δεινά τον Καραμανλη, ο δημοσιογραφος ταδε τον Συνασπισμο και το μοντελο Κούλα το ΚΚΕ. Διαλεξτε και παρτε. Με ποιον αληθεια απο αυτους θα ταυτιστειτε; Ποιος σας δικαιωνει περισσοτερο; Σε ποιον θα θελατε να μοιαζατε; Στον κυριο ταδε; Ωραια λοιπον. Για να του μοιασετε, αρκει να κανετε ο,τι και αυτος: απλα ψηφιστε οπως και εκεινος. <> – παρτε το οπως θελετε, ειναι εξαιρετικα απλο! Δεν το βλεπετε;

Με την προσφυγη σε μια αυθεντια, οι προπαγανδιστες προσθετουν κυρος και ενισχυουν τις αποψεις τους. Αν ενας – ή περισσοτεροι – απο τους ανθρωπους που βεβαιωνουν μια αποψη θεωρηθει αυθεντια, π.χ. ως γιατρος ή ως ειδικος επιστημονας, τοτε θα πειστουν πολυ περισσοτεροι ανθρωποι. Βλεπετε, δεν παιζει κανενα ρολο αν αυτος ο επιστημονας ή ο ειδικος ειναι ο μονος σε ολο το Συμπαν που εχει την ιδια αποψη, εφοσον ειναι και ο μονος που εμεις ακουμε. Δυστυχως, αν μας αρεσει η πηγη μιας αποψης, εχουμε την ταση να δεχτουμε και την ιδια την αποψη. Αν ενας δημοφιλης καλλιτεχνης, μια προσωπικοτητα των Μ.Μ.Ε., ενας πολιτικος ή ενα ατομο με κυρος επιδοκιμασει μια διαδικασια, τοτε θα την υποστηριξουν πολυ περισσοτεροι ανθρωποι. Γι’αυτο αλλωστε ολα τα κομματα συμπεριλαμβανουν στις λιστες τους και αρκετα, μη κομματικα, διασημα ατομα ή προσωπικοτητες.

Οσο παραδεχομαστε ινδαλματα και αυθεντιες, οι προπαγανδιστες θα βρισκουν προσφορο εδαφος για να μας πλασαρουν τις ιδεες και τα προϊοντα τους. Οταν καποιος χρησιμοποιει αυτο το τεχνασμα για να ενισχυσει τη θεση του, θα πρεπει να αναρωτηθουμε τα εξης:
-Γιατι θα πρεπει να δεχτουμε οτι αυτο το ατομο (οργανισμος ή οτιδηποτε αλλο) εχει πληρη γνωση, αξιοπιστες πληροφοριες ή αντικειμενικη αποψη γι’αυτο το θεμα;
-Ποσο αξιζει απο μονη της η ιδεα, χωρις τη συνδρομη αυτου του ατομου;

5. ΟΙ «ΑΠΛΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΑΝ ΕΜΑΣ» (PLAIN FOLKS)

Με αλλα λογια, εμεις που προπαγανδιζουμε μια συγκεκριμενη ιδεα ή αγωνιζομαστε να μας ψηφισετε δεν ειμαστε καμια ιδιαιτερη ελιτ, αλλα απλοι ανθρωποι σαν και εσας. Και εσεις θα μπορουσατε να ειστε στη θεση μας ή να λεγατε αυτα που λεμε εμεις. Ετσι λοιπον, δεχτειτε αυτα που λεμε, ή, αντιστοιχα, ψηφιστε μας! Ειμαστε οπως ακριβως και εσεις, σας αντιπροσωπευουμε πληρως ! Ειναι πολυ κωμικο να βλεπεις δισεκατομμυριουχους – γι’αυτους που τους ξερουν – υποψηφιους πρωθυπουργους, προεδρους και βουλευτες να εμφανιζονται στην τηλεοραση ως «απλοι ανθρωποι σαν κι εμας» ή καμια φορα ακομα πιο απλοι. Που να ηξεραν, ομως, οι πραγματικα απλοι ανθρωποι, ο πολυς λαος, ποσα εκατομμυρια ξοδευουν αυτοι κυριοι για την προεκλογικη τους εκστρατεια! Δυστυχως, πειθονται και τους ψηφιζουν σα να ψηφιζαν τον εαυτο τους, ενα μελος της οικογενειας τους, ενα συναδελφο τους ή εστω εναν συγχωριανο τους.

Ολοι οι τελευταιοι Αμερικανοι Προεδροι ηταν εκατομμυριουχοι, αλλα εκαναν πολλα πραγματα για να εμφανιζονται ως καθημερινα ατομα. Ο Μπιλ Κλιντον τρωει στα Μακ Ντοναλντς, κανει τζοκινγκ και διαβαζει ευτελη κατασκοπευτικα μυθιστορηματα. Ο Τζορτζ Μπους μισει τα μπροκολα και λατρευει το ψαρεμα. Ο Ροναλντ Ρεϊγκαν φωτογραφιζοταν συχνα να κοβει ξυλα και ο Τζιμι Καρτερ παρουσιαζοταν σαν ενας ταπεινος αγροτης φυστικιων απο τη Τζορτζια. Θυμηθειτε και τον Γελτσιν, στη Ρωσια, να χορευει στην προεκλογικη του εκστρατεια σε ξεφρενους δυτικους ρυθμους. Ηταν και αυτος σαν κι εμας!

Το «Ινστιτουτο για την Αναλυση της Προπαγανδας» ειχε πει οτι οταν αντιμετωπιζουμε αυτη την τεχνικη, θα πρεπει να αναβαλλουμε την κριση μας και να κανουμε στον εαυτο μας τις παρακατω ερωτησεις:
-Ποια ειναι η αξια των ιδεων του προπαγανδιστη, οταν αυτες διαχωριστουν απο την προσωπικοτητα του;
-Τι μπορει να προσπαθει αυτος να συγκαλυψει με τη μεθοδο του απλου ανθρωπου;
-Ποια ειναι τα γεγονοτα;

6. Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ (TRANSFER)

Ειναι το τεχνασμα του ισχυρισμου οτι υπαρχει δηθεν μια συνδεση αναμεσα σε κατι τιμωμενο ή μισουμενο και στην ιδεα ή το προϊον που παρουσιαζεται. Η τεχνικη αυτη συμβολιζεται απο το Ινστιτουτο με μια χαμογελαστη αρχαιοελληνικη θεατρικη μασκα.

Για παραδειγμα: <>. Τα ονοματα των εργαστηριων αυτων φυσικα δεν αναφερονται, αλλα ο διαφημιστης πετυχαινει το σκοπο του, να συνδεσει δηλαδη τη συγκεκριμενη μαρκα οδοντοκρεμας με κατι αξιοσεβαστο και τιμωμενο: την επιστημη. Μπορει να εχει παρουσιασει στη διαφημιση «επιστημονες» με λευκες φορμες πανω απο τα «μηχανηματα», σε καποιο «εργαστηριο», αλλα ολα αυτα ειναι στην πραγματικοτητα στημενα, με τον ιδιο τροπο που εστησαν οι Αμερικανοι το βιντεο με τον κορμορανο στον Περσικο. Τιποτα δεν ειναι αληθινο. Τα ατομα που παρουσιαζονται στις διαφημισεις, αναλογα με την εμφανιση τους, ο,τι θελετε ή καλυτερα ο,τι βλεπετε. Απο την αλλη μερια, αν ρωτησετε τον οδοντιατρο σας, θα σας εξομολογηθει οτι ολα αυτα περι προστασιας απο την τερηδονα ή την ουλιτιδα ή οτιδηποτε αλλο ειναι ανοησιες. Βλεπετε, δεν υπαρχουν ουσιαστικοι κανονες δεοντολογιας και ο καθε διαφημιστης μπορει να χρησιμοποιει οσα ψεμματα και υπερβολες θελει για να μας παρασυρει τελικα στην αγορα της… μπουρδας του ή τουλαχιστον της μετριοτητας του. Ακολουθουν με συνεπεια την προτροπη του Γκεμπελς: <>

Επισης, μια διαφημιση με πολυ ωραιες γυναικες ή αντρες προσπαθει να δημιουργησει το συνειρμο οτι «οι ωραιες ή οι ωραιοι φορουν, για παραδειγμα, το ταδε αρωμα, αποσμητικο ή aftershave. Καντε λοιπον και εσεις το ιδιο και θα γινετε (ή τουλαχιστον θα νιωθετε) ωραιοι σαν κι αυτους». Ειναι τοσο ανοητο κι’ομως υποσυνειδητα λειτουργει. Αλλωστε, η ιδια διαφημιση περιεχει και σεξουαλικα υπονοουμενα για το αλλο φυλο, οτι δηθεν δεν μπορει να αντισταθει σε αυτο που φορατε και επομενως, φορωντας το, θα γινετε καρδιοκατακτητης – και ποιος δεν θα το ηθελε αυτο;

Το «Ινστιτουτο για την Αναλυση της Προπαγανδας» μας συμβουλευει, οταν αντιμετωπιζουμε την τεχνικη της μεταφορας, να κανουμε στον εαυτο μας τις παρακατω ερωτησεις:
-Με τους πιο απλους και συγκεκριμενους ορους, ποια ειναι η προταση του ομιλητη;
-Ποια ειναι η αληθινη σημασια του πραγματος, απο το οποιο ο προπαγανδιστης επιζητα να αντλησει επιβεβαιωση και κυρος;
-Υπαρχει καμια νομιμη συνδεση αναμεσα στην προταση του προπαγανδιστη και στο σεβαστο αυτο πραγμα, προσωπο ή θεσμο;
-Αν απομακρυνουμε το τεχνασμα του προπαγανδιστη, ποια ειναι η αξια της προτασης του απο μονη της;

7. Η ΦΑΝΤΑΧΤΕΡΗ ΓΕΝΙΚΟΤΗΤΑ (GLITTERING GENERALITY)

Κατ’αυτην, συνδεουμε ενα πραγμα ή μια ιδεα με μια «καλη» λεξη για να τα κανουμε αποδεκτα απο τους αλλους, χωρις να χρειαστει να προχωρησουμε σε αποδειξεις. Τετοιες θετικες και καταξιωμενες λεξεις ειναι η γενναιοτητα, ο Χριστιανισμος, η δικαιοσυνη, η ελευθερια, η δημοκρατια, η μητροτητα, η επιστημη, η αγαπη, ο ερωτας κ.λπ. Το Ινστιτουτο συμβολιζει αυτο το τεχνασμα με ενα λαμπρο κοσμημα.

Για παραδειγμα: <>

Μερικες φορες παρουσιαζουν, με υφος και στομφο, διαφορα φανταχτερα και ακατανοητα για πολλους ονοματα συστατικων μιας διαφημιζομενης ουσιας, θελοντας να δειξουν το κυρος, αλλα και τη μοναδικοτητα του συγκεκριμενου προϊοντος ως προς αυτο το φοβερο, επαναστατικο, αλαμπουρνεζικο συστατικο. Θυμαστε, για παραδειγμα, τη διαφημιση εκεινης της οδοντοκρεμας με το φοβερο συστατικο «Κάλσιουμ Σι έι (Calcium Ca)»; Λοιπον, το Καλσιουμ ειναι η επιστημονικη λατινικη λεξη για το ασβεστιο και «Σι έι» ειναι απλα παλι το ασβεστιο, οπως γραφεται στη χημεια απο τα δυο πρωτα γραμματα αυτης της λατινικης λεξης (Ca). Με αλλα λογια, η περιφημη αυτη οδοντοκρεμα περιειχε ασβεστιο… ασβεστιου! Αφηστε που πουθενα δεν εχει αποδειχτει οτι το ασβεστιο ωφελει τοσο πολυ τη στοματικη υγιεινη. Και ομως, υπαρχουν χιλιαδες ανθρωποι που παρασυρθηκαν απο αυτα τα στομφωδη λογια περι του «Καλσιουμ Σι έι» και αγορασαν μια απλη οδοντοκρεμα (ταλκ, σαπουνι, φθοριουχο νατριο) με ασβεστιο ασβεστιου!

Δεν υπαρχει ουτε μια διαφημιση που να μην στηριζεται στο ψεμα. Δεν υπαρχει ουτε μια διαφημιση που να μη θελει να σας «τα παρει», πουλωντας σας «φυκια για μεταξωτες κορδελες».

Επισημαινουμε, επισης, οτι πολλοι πολιτικοι απομνημονευουν εναν πινακα θετικων λεξεων για να «ντυνουν» με αυτες τους δημοσιους λογους τους, οπως:
Ενεργητικος, δραστηριος, προσοχη, φροντιδα, προκληση, αλλαγη, παιδιά, επιλογη, πολιτης, δεσμευση, κοινος νους, εμπιστοσυνη, συγκρουση, ελεγχος, θαρρος, συζητηση, ονειρο, καθηκον, ενισχυω, ενισχυση, δικαιος, καθαρος, σωστος, οικογενεια, ελευθερια, βοηθεια, ανθρωπινος. Επισης, οδηγω, μαθαινω, φως, ακουω, κινητοποιω, κινητοποιουμαι, ηθικο, κινηση, κινημα, ευκαιρια, ειρηνη, πρωτοπορος, ανεκτιμητος, αρχη, αρχεγονος, σημαια, περιβαλλον, ευημερια, προστατευω, προστασια, υπερηφανος, δικαιωματα, δυναμη, επιτυχια, αληθεια, μοναδικος, οραμα, εμεις, εσεις, μας, σας κ.λπ. (απο το φυλλαδιο του Newt Gingrich για τους βουλευτες του Δημοκρατικου Κομματος στην Αμερικη, Language, A Key Mechanism of Control = Η Γλωσσα, Ένας Βασικος Μηχανισμος Ελεγχου).

Υπαρχει, επισης, ενας αλλος πινακας αρνητικων λεξεων, που γενικα αποφευγουν οταν μιλουν δημοσια, αλλα τις οποιες μπορουν ανετα να χρησιμοποιουν οταν αναφερονται στους πολιτικους τους αντιπαλους: συνεπειες, διαφθορα, κριση, προδοτης, προδοσια, εξαναγκασμος, καταστροφη, καταστροφικο, καταρρεω, καταρρευση, επικινδυνο, αποτυχια, υποκρισια, πλεονεξια, επιβαλλω, επιβολη, αδυναμος, ανισχυρος, ανασφαλης, ψεμα, παθητικος, ρηχος, αρρωστος, απειλη, γραφειοκρατια, φθορα, σηψη, αποσυνθεση, πτωση, οριο, επειγον, αχρηστος, εξαντλημενος κ.λπ. (απο την ιδια πηγη, οπως και ο προηγουμενος καταλογος).

Το «Ινστιτουτο για την Αναλυση της Προπαγανδας» προτεινει μια σειρα ερωτησεων που θα πρεπει να κανουμε στον εαυτο μας οταν αντιμετωπιζουμε αυτη την τεχνικη:
-Τι σημαινει πραγματικα αυτη η «καλη» λεξη;
-Εχει η εν λογω ιδεα καμια δικαιολογημενη συνδεση με την πραγματικη σημασια αυτης της ελξης;
-Μηπως μου «πουλανε» μια ιδεα που δεν εξυπηρετει τα συμφεροντα μου με το να της δινουν απλως ενα ονομα που μου αρεσει;
-Αν δεν λαβω υποψη μου αυτη τη «καλη» λεξη, τι αξια εχει η ιδια η ιδεα απο μονη της;

Περα απο τα επτα προηγουμενα τεχνασματα των προπαγανδιστων που αναφερει το «Ινστιτουτο για την Αναλυση της Προπαγανδας», εχουμε να συμπληρωσουμε και τα εξης βασικα τεχνασματα:

Η ΕΓΚΑΙΡΗ ΚΑΙ «ΕΚΓΥΡΗ» ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ

Η πρωτη εντυπωση απο ενα γεγονος ειναι η πιο ισχυρη, και συνηθως συνδεουμε την αναμνηση ενος γεγονοτος με την πρωτη ερμηνεια που εχουμε ακουσει γι’αυτο, ανεξαρτητα απο το αν ακουσουμε αργοτερα και αλλες, πιο εγκυρες ερμηνειες. Αυτος ειναι ο λογος που οι προπαγανδιστες διατηρουν ενα καλα οργανωμενο δικτυο πληροφοριων, ωστε να ειναι παντα ενημερωμενοι και να προλαβαινουν να δινουν πρωτοι την ερμηνεια των γεγονοτων στο ακροατηριο που θελουν να επηρεαζουν.

ΤΟ ΤΕΧΝΑΣΜΑ ΤΗΣ ΜΙΣΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ

<> (απο το βιβλιο του Aldous Huxley, Brave New World).

Το απολυτο ψεμα βλαπτει, γιατι μπορει να αποκαλυφθει και να φερει την καταστροφη. Η μιση αληθεια ομως ειναι η καλυτερη τεχνικη αποκρυψης, το πιο πονηρο ψεμα. Με αυτην μπορεις να πεις τα μεγαλυτερα ψεματα, χωρις να ψευδεσαι! Ειναι απο τα πιο δυνατα οπλα στο οπλοστασιο των προπαγανδιστων. Για παραδειγμα, εδωσες μια αποφασιστικης σημασιας μαχη, αλλα ηττηθηκες συντριπτικα. Εχασες 100.000 αντρες, ενω ο εχθρος σου μονο 40.000. Πως θα παρουσιασεις το γεγονος; Απλα, θα αποσιωπησεις τις δικες σου απωλειες και θα εστιαστεις στις απωλειες του εχθρου σου, παρουσιαζοντας καπως ετσι το γεγονος στους τιτλους των εφημεριδων σου:
-Σημαντικες απωλειες του Εχθρου. Πανω απο 40.000 Νεκροι!
-Ο Εχθρος Αναγκαστηκε να Αφησει στο Πεδιο της Μαχης 40.000 Νεκρους!
-Σοβαρο Πληγμα κατα του Εχθρου. 40.000 Νεκροι!
-Θρηνος του Εχθρου: 40.000 Νεκροι!

Με μια πρωτη ματια δεν λες ψεματα και ομως, παρ’ολα αυτα, λες το χειροτερο των ψεματων: αποσιωπωντας τις δικες σου απωλειες, αφηνεις να εννοηθει οτι κερδισες την μαχη!

Εχουμε δει δεκαδες φορες μεχρι τωρα τα πολιτικα κομματα τις πατριδας μας να χρησιμοποιουν τετοιες μεθοδους για να ανακοινωσουν τα αποτελεσματα της προσφατης εκλογικης τους αναμετρησης. Μπορει, για παραδειγμα, ενα κομμα να χασει ξανα τις εκλογες, αλλα να κερδισει δυο εδρες παραπανω απο την προηγουμενη αναμετρηση και να μην παρουσιαζει τιποτε αλλο, μετα τη νεα του ηττα, παρα μοναχα τη φοβερη(?) αυτη νικη του(?).

Σε μια τετοια περιπτωση, για να μπορεσουμε να αποκαλυψουμε την αληθεια, θα πρεπει να διερευνησουμε ολες τις δυνατες πηγες πληροφοριων και για να το κανουμε αυτο, θα πρεπει πρωτιστως να μην ειμαστε οπαδοι κανενος και συγχρονως καχυποπτοι με ολους!

ΤΟ ΤΕΧΝΑΣΜΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗΣ ΑΝΑΜΕΙΞΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΚΑΙ ΨΕΜΑΤΟΣ

Μια αλλη, πολυ πονηρη επισης, μεθοδος ειναι να «πεταξεις» μεσα σε μια σειρα οφθαλμοδέστατων αληθειων και ενα χονδροειδες ψεμα, που μεσω των ψιθυρων που θα δημιουργησει, θα κατευθυνει την κοινη γνωμη εκει που εσυ επιθυμεις. Οσοι απλοι ανθρωποι θελησουν να ελεγξουν αυτα που λες, θα βρουν ευκολα στοιχεια για τις αληθειες που παρουσιαζεις και επομενως θα τις επιβεβαιωσουν. Για το ψεμα σου, ομως, δεν θα βρουν στοιχεια, αλλα αφου εχεις πει ηδη δεκα αληθειες, δεν μπορεις να λες τωρα ψεμματα! Ετσι σκευτονται και πιστευουν το ψεμα, οπως ακριβως ηθελες. Και αν, ο μη γενοιτο, αποκαλυφθει καποια στιγμη το ψεμα σου, θα εχει κανει ηδη τη «ζημια» του και μπορεις επισης, απολογουμενος, να δικαιολογηθεις οτι δηθεν δεν το εκανες σκοπιμα, οτι ειχες κακη πληροφορηση, οτι ετσι κι αλλιως ειχες πει δεκα αληθειες που αποδεικνυουν τη γενικοτερα φιλαλήθη προθεση σου και τελικα «συγγνωμη». Τη δουλεια σου ομως θα την εχεις ηδη κανει, αφου και το χονδροειδεστερο ψεμα αφηνει παντα ιχνη πισω του και αν ηταν μαλιστα ερμηνεια ενος γεγονοτος, την οποια εσυ πρωτος εδωσες – οπως ηδη αναφεραμε – οταν θα το ξαναθυμηθει καποιος, θα ξαναθυμηθει αμεσα μαζι του και αυτη την ψευδη ερμηνεια που του ειχες δωσει τοτε. Αρα, σχεδον παντου βγαινει κερδισμενος ο προπαγανδιστης. Απο την αλλη μερια, οπως ειπε ο Σταλιν αλλα και ο …. Κωνσταντινος Μητσοτακης, οι λαοι ξεχνουν, δεν εχουν μνημη, και επομενως θα ξεχασουν ολα τα ψεματα και τα παραστρατηματα σου. Δεν ειναι δηλαδη μαζοχιστες, οπως τους εχουν προσαψει αλλοι, αλλα επιλήσμονες.

Οι εφημεριδες των πολιτικων κομματων χρησιμοποιουν κατα κορον αυτου του ειδους την «ειδησεογραφια» για να διαβαλλουν τους αντιπαλους τους. Πολλες φορες, μηνυονται απο αυτους τα αναισχυντα ψευδη τους και υποχρεωνονται τελικα να δημοσιευσουν την διαψευση μιας προηγουμενης κακεντρεχους «ειδησης» τους, αλλα το κακο που ηθελαν το εχουν ηδη κανει και μερικες φορες δεν φειδονται ακομα και χρηματικων αποζημιωσεων στους διαβληθεντες, αν το κακο που εντωμεταξυ τους εκαναν, με τους ψιθυρους που ξεσηκωσαν, ειναι αρκετα μεγαλο.

ΤΟ ΤΕΧΝΑΣΜΑ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΕΝΟΣ ΜΥΘΟΥ

Οι μαζες εχουν μεσα τους τη φυσικη ταση της υπερβολης.
Γουσταύος Λε Μπον

Δεν ξερεις, καημενε, τη λαϊκη ψυχη. Οι λαοι πιστευουν πιοτερο τ’αυτια τους, παρα τα ματια τους. Πιοτερο το μυθο, παρα τα γεγονοτα. Πιοτερο τη φαντασια τους απο την κριση τους.
Κ.Βάρναλη, Ο Μονολογος του Μώμου

Ο λαος εχει αναγκη απο μυθους, παραμυθια, υπερβολες, οραματα. Θελει να μπορει να σηκωσει τα ματια του μακρια απο την καθημερινη μιζερια του και να αντικριζει το ιδεωδες, το ιδανικο, το υστατο, το μεγαλειωδες. Αυτη τη βαθια αναγκη του για ονειρο και υπερβαση ερχονται να του την ικανοποιησουν οι αυτοκλητοι επιδοξοι σωτηρες του, ταζοντας του την προσεχη πραγματοποιηση της νοερης ουτοπιας.

<>, λεει ο Ηρακλειτος, αλλα ο λαος διαφωνει. Θελει λογια γλυκα, μαυλιστικα, που να του χαϊδευουν τ’αυτια, και ας «απεχουνε πολυ απο την αληθεια». Υπαρχουν ηδη ετοιμες πολλες μαγικες λεξεις, με τις οποιες μπορει ο προπαγανδιστης να χτισει το μυθο και το οραμα – οι «φανταχτερες γενικοτητες» που εχουμε ηδη αναφερει: ελευθερια, ειρηνη, γαληνη, ευτυχια, χαρα, σοσιαλισμος, ξεκουραση, χαλαρωση, δικαιοσυνη, δημοκρατια, εδω και τωρα, κ.λπ.

Ντυσε εντεχνα την προπαγανδα σου με αυτες τις λεξεις και αυτη θα γινει αμεσως το οραμα του λαου σου και ο λαος σου θα σε ακολουθησει. Μαστορας του ειδους, ο Ανδρεας Παπανδρεου δημιουργησε πολλα σοσιαλιστικα οραματα για το λαο, του τυπου «Εδω και τωρα σοσιαλισμος» ή «Στις 18, σοσιαλισμο», και παρεσυρε καποτε το ημισυ των Ελληνων. Επρεπε να μεγαλωσουμε λιγο για να αντιληφθουμε το λαϊκισμο του. Και αυτες ακομα οι προπαγανδιστικες αφισες του, μας τον εδειχναν να ατενιζει με εμπιστοσυνη και σιγουρια το μελλον: το οραμα του, το οραμα μας!

Αλλα εαν οι κομμουνιστες και οι σοσιαλιστες οποιουδηποτε ειδους εχουν κακοποιησει με τις πραξεις τους τις αρχικα λαμπρες και δονητικες λεξεις των προσδιορισμων τους, τι να πουμε για τη λεξη «Δημοκρατια» που ειναι η πιπιλα και η καραμελα ολων και προπαντος αυτων που καλυπτουν απο πισω της τις τελικα κατεξοχην φασιστικες νοοτροπιες, πραξεις και μεθοδους τους. Ας το τονισουμε καθαρα: ποτε δεν υπηρξε στον πλανητη μας «Δημοκρατια», με την εννοια που συνηθως της αποδιδουν, ουτε υπαρχει πουθενα τωρα, αν και ολα τα κρατη θελουν να λεγονται «δημοκρατικα», λογω της ηδη επιβαρημενης αξιας αυτης της λεξης στη λαϊκη συνειδηση. Ουτε και στην αρχαια Ελλαδα, «την πατριδα της Δημοκρατιας», υπηρξε ποτε Δημοκρατια. Οι επιτηδειοι ρητορες, δημαγωγοι και λαοπλανοι παρεσυραν απο τοτε το λαο, ο οποιος ψηφιζε τελικα ο ιδιος – δυστυχως – τα αντιλαϊκα μετρα. Οι λιγες φωνες των συνετων ρητορων και φιλοσοφων που ακολουθουσαν την «ηθικη ρητορικη» δεν εισακουονταν και ο λαος παρασυροταν παντα απο τους «δημοκρατες» ολιγαρχικους και πλουτοκρατες, που ειτε ηταν οι ιδιοι ρητορες ή ελεγχαν αλλους μεγαλους ρητορες, για να προωθουν μεσα απ’αυτους τις αποψεις τους. Σε αυτο τον πλανητη, απο καταβολης ιστορικου χρονου, ζει και βασιλευει η ΟΛΙΓΑΡΧΙΑ!

Το τονιζουμε ευθαρσως: οποιος μπορει και παρατηρει και αναλυει τις μεθοδους και τις εφαρμογες της συγχρονης δημοκρατιας, δυτικου ιδιαιτερα τυπου, καταληγει να γινει «αντιδημοκρατης». Και προσεξτε: «αντιδημοκρατης» εδω δεν σημαινει φασιστας, ουτε και κομμουνιστης. Σημαινει απλως ενας υγιως σκεπτομενος πολιτης, που πανω απο το ιδιοτελες συμφερον και τον ειδεχθη εγωκεντρισμο του συγχρονου ανθρωπου, προτασσει τις εννοιες της δικαιοσυνης και της αρετης.

Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ

Παντως, σε τελευταια αναλυση, ενα μοναχα ρητορικο σχημα λογου υπαρχει: η επαναληψη.
Μεγας Ναπολεων

Το καταφασκομενο, βεβαιουμενο θεμα καταληγει, με την επαναληψη, να ριζωνει στα πνευματα, σε σημειο να γινεται μια αποδεδειγμενη αληθεια… Στο τερμα καποιου χρονου, ξεχνωντας ποιος ειναι ο δημιουργος της καταφατικης βεβαιωσης που επαναλαμβανεται, καταληγουμε να την πιστευουμε.
Γουσταύος Λε Μπον
(Politische Propaganda, UnserWille und Weg 4, 1934).

Ο Γεωργιος Γεωργαλας κανει τις εξης σημαντικες παρατηρησεις στο βιβλιο του Η Προπαγανδα, σε σχεση με την επαναληψη:
Η επαναληψη πρεπει να ειναι πυκνη, να γινεται συνεχως, χωρις διαλειμματα, ετσι ωστε το κοινο να μην εχει τη δυνατοτητα να αναπνευσει, να σκεφτει, να αμφιβαλλει και να εκλεγει. Τοτε, η προσχωρηση του σε μια πανταχου παρουσα «αληθεια», που τον βρισκει παντου, γινεται αυτοματα, με τροπο ενστικτωδη.

Αποτελεσμα της επιμονης επαναληψης των βασικων ιδεων της προπαγανδας ειναι ενα περιεργο ψυχολογικο φαινομενο που λεγεται «Μιθριδατισμος». Ξερουμε οτι ο βασιλιας του Ποντου, Μιθριδατης, επειδη απο μικρος φοβοταν μηπως τον δηλητηριασουν, επαιρνε διαφορα δηλητηρια σε διαρκως αυξανομενες δοσεις, μεχρι να παθει ανοσια στα δηλητηρια και οταν θελησε καποτε να αυτοκτονησει με δηλητηριο, δεν μπορεσε.

Αυτο ακριβως συμβαινει και με τις μαζες. Με την επαναληψη, παθαινουν ενα ειδος «ανοσιας» απεναντι σε αλλες ιδεες και επιχειρηματα, ακομα και απεναντι στην πιο ολοφανερη αληθεια και στην πιο στοιχειωδη λογικη.

και τελειωνω εδω με τα τεχνασματα:

Η ΚΟΛΑΚΕΙΑ

Ως δ’εχθρων χείρονας εκτρέπου τους κολακεύοντας (Τους κολακες να τους αποφευγεις, σαν τους πιο επικινδυνους απο τους εχθρους σου).
Πυθαγορας

Των μεν αγρίων θυρίων τον τύραννον κάκιστον είναι, των δ’ημέρων τον κόλακα (Απο τα αγρια θηρια το πιο κακο ειναι ο τυραννος και απο τα ημερα, ο κολακας).
Πλουταρχος

Αυτός αυτού κόλαξ έκαστος τυγχάνει ων πρώτος και μέγιστος (Ο καθενας ειναι ο πρωτος και ο μεγαλυτερος κολακας του εαυτου του).
Πλούταρχου, Ηθικά

Η μεθοδος ειναι κλασικη για τον επηρεασμο συνειδησεων. Η τονωση του εγω του αλλου τον κανει να αισθανεται συμπαθεια για σενα και να σου κανει τελικα τα χατιρια. Τη μεθοδο αυτη χρησιμοποιουν οι δικηγοροι για να κολακεψουν το δικαστηριο (δικαστες, ενορκους), οι πολιτικοι προς τους ψηφοφορους τους (λαοπλανοι, δημαγωγοι), οι διαφημιστες προς τους καταναλωτες και οι αντρες προς τις γυναικες για να κολακεψουν με φιλοφρονησεις τη ματαιοδοξια τους και να τις κατακτησουν. Ειναι ενα πολυ υπουλο, πονηρο και δημαγωγικο τεχνασμα.

Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΤΡΙΠΛΗΣ ΕΛΞΗΣ

Συμφωνα με πολλους ψυχαναλητες, η ψυχολογικη δυναμη της προπαγανδας αυξανεται με τη χρησιμοποιηση αυτου που ο Λάσγουελ ονομασε «Η Αρχη της Τριπλης Ελξης». Αυτη λεει οτι ενα συνολο απο συμβολα θα ειναι πολυ πιο πειστικο αν ειναι ελκυστικο και για τα τρια στοιχεια της προσωπικοτητας του ατομου, τα οποια ο Φρόυντ ονομασε Εγω, ID και Υπερεγω. Για να προσελκυσει το Εγω, ο εμπειρος προπαγανδιστης θα παρουσιασει τις πραξεις και τις σκεψεις που θελει να επιβαλει σα να ηταν λογικες, συνετες, φρονιμες και χρησιμες (επιθυμητες). Με την ιδια πνοη, λεει ή υπονοει οτι αυτες θα προκαλεσουν σιγουρα ευχαριστηση και μια αισθηση δυναμης (μια σαγήνη προς το ID). Συγχρονως, υποβαλλει την ιδεα οτι αυτες ειναι ηθικες και δικαιες – αν οχι ολοκληρωρικα νομιμες, αποφασιστικα πιο δικαιες και ανθρωπινες απο τον ιδιο τον νομο (μια σαγήνη προς το Υπερεγώ ή Συνείδηση).

ΜΕΡΙΚΕΣ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Μπορουμε να συπληρωσουμε οτι τα ζωντανα παραδειγματα – οι ιδιαιτερα, δηλαδη δραματικες παραδειγματικες ιστοριες – επηρεαζουν συχνα την κριση μας περισσοτερο απο ο,τι οι ατονες, αλλα πιο ακριβεις περιγραφες. Δεν θα πρεπει ομως να παρασυρομαστε απο τη ρητορικη τεχνη της ζωντανης περιγραφης, αλλα απο την ακριβεια, τη συνεπεια και τη λογικη των λεγομενων.

Μια αλλη τεχνικη που χρησιμοποιουν οι προπαγανδιστες ειναι η προσφυγη στο φοβο ή η δημιουργια συγχυσης και διασπασης, με κινδυνολογια που εκφραζεται με ιδιαιτερη ρητορικη σοβαροτητα, ωστε να πειθει και να τρομαζει, να μας θετει σε επιφυλακη και να κρεμομαστε απο τα χειλη τους για να μαθουμε πως τελικα θα γλυτωσουμε απο τον επικρεμαμενο κινδυνο και τη φοβερη καταστροφη. Μια κλασικη τεχνικη ειναι να βαζουν στην αρχη ενος λογου, αρθρου ή ραδιοφωνικης εκπομπης, μια ερωτηση που μας βαζει σε επιφυλακη: <> ή <>, ενω συγχρονως η τηλεοραση (ή το διαφημιστικο φυλλαδιο) δειχνει εικονες απο μεγαλες πυρκαγιες και σπιτια που εχουν γινει παραναλωμα του πυρος. Στη συνεχεια βεβαια, η διαφημιση μας προτρεπει να ασφαλιστουμε γρηγορα στην ταδε ασφαλιστικη εταιρια για να γλυτωσουμε την περιουσια μας απο τη μελλοντικη πυρκαγια. Δεν μας λεει ομως ποσο χαμηλο ειναι το ποσοστο των σπιτιων που καηκαν απο πυρκαγιες μεσα σε καποιο χρονικο διαστημα, π.χ. σε μια δεκαετια, γιατι τοτε θα καταλαβαιναμε οτι η πιθανοτητα για κατι τετοιο ειναι πολυ μικρη και οτι οι κυριοι αυτοι επιζητουν απλως και μονο τα λεφτα μας.

Ο Χιτλερ προειδοποιουσε, τρομοκρατωντας, το 1932:

<>.

Ο προπαγανδιστης με την προσφυγη στον κινδυνο παιζει με τους βαθια ριζωμενους φοβους του ακρορατηριου του, ελπιζοντας να κατευθυνει την προσοχη του μακρια απο την αξια μιας ιδιαιτερης προτασης, προς την κατευθυνση των βηματων που θα πρεπει να ακολουθηθουν για να ελαττωθει ο φοβος.

Απο το τελος του Β’ Παγκοσμιου Πολεμου, οι κοινωνιολογοι και οι ψυχολογοι εχουν διεξαγει ειδικες μελετες για να μαθουν περισσοτερα πραγματα για την αποτελεσματικοτητα των εκκλησεων φοβου. Περιληπτικα, υπαρχουν τεσσερα στοιχεια για μια επιτυχημενη εκκληση φοβου:

1) μια απειλη,
2) μια ειδικη συσταση για το πως θα πρεπει να συμπεριφερθει το ακροατηριο,
3) η αντιληψη του ακροατηριου οτι η συσταση θα ειναι αποτελεσματικη στην αντιπετωπιση της απειλης και
4) η αντιληψη του ακροατηριου οτι μπορει να εκτελεσει την προτεινομενη συμπεριφορα.

Οταν οι εκκλησεις φοβου δεν περιλαμβανουν και τα τεσσερα αυτα στοιχεια, το πιθανοτερο ειναι να αποτυχουν.

Το 1964, ο Λίντον Τζονσον κερδισε πολλους ψηφους στην προεκλογικη εκστρατεια του με μια πετυχημενη τηλεοπτικη διαφημιση που εδειχνε ενα νεαρο κοριτσι να εκμηδενιζεται σε μια πυρηνικη εκρηξη. Η διαφημιση αυτη συνεδεσε τον πυρηνικο πολεμο με τον αντιπαλο του, Μπάρι Γκόλντγουοτερ, και προτεινε την ψηφιση του Τζονσον ως εναν αποτελεσματικο τροπο αποφυγης αυτης της απειλης.

Το «Ινστιτουτο για την Αναλυση της Προπαγανδας» μας συμβουλευει, οταν αντιπετωπιζουμε πειστικα μηνυματα που διεγειρουν το φοβο μας, να κανουμε στον εαυτο μας τις ακολουθες ερωτησεις:
-Μηπως ο ομιλιτης μεγενθυνει το φοβο ή την απειλη για να κερδισει την υποστηριξη μας;
-Ποσο δικαιολογημενος ειναι ο φοβος που μας διεγειρει ο ομιλιτης;
-Η αναληψη της προτεινομενης δρασης θα μειωσει πραγματικα την υποτιθεμενη απειλη;
-Οταν την κοιταξουμε με απαθεια, ποια ειναι η αξια της προτασης του ομιλητη;

Δημοσιεύθηκε ΕΔΩ απο τον morgolorth
Ολες οι προηγουμενες πληροφοριες ειναι παρμενες απο το βιβλιο ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΤΑΓΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΩΝ.