Μακρυγιάννης: Ένας (μισαλλόδοξος) Ρωμιός[Με την ευκαιρία του μύθου της 25ης Μαρτίου]

Από την αρχή διευκρινίζω πως απλά θέλω να φωτίσω κάποιες πτυχές του χαρακτήρα του Μακρυγιάννη που γενικά δεν θίγονται, κακής αρχής γενόμενης από τον Βλαχογιάννη που εξέδωσε το 1907 (ότι και όπως διάλεξε) από τα χειρόγραφα του νεκρού, στήνοντας τη βάση για να γεννηθεί αργότερα ένας ακόμη εθνικός Μύθος, που έβλεπε κι αυτός, όπως όλες οι πατριωτικές μυθολογίες, μόνο ότι ήθελε. Από εκεί πήραν τη σκυτάλη κι έβγαλαν τον «συγγραφέα» στην επιφάνεια μετά από αδιαφορία 30 χρόνων (ποιος άλλος;) ο Πεντζίκης (1936), ο Φωτιάδης, ο Θεοτοκάς, ο Σεφέρης (1943) που διαμόρφωσαν ο καθένας από τη σκοπιά του (θρησκευτική, πολιτική, αισθητική, ή γλωσσική), τη ρομαντική οπτική του λαϊκού ήρωα, του δημοκράτη, του αντάρτη, του ντόμπρου, του φυλετικά Έλληνα, του πατριώτη, του εμβληματικού ανθρώπου που σήμερα κατάληξε στα μάτια πολλών, πάνω του να συναντιούνται «πατρίς και θρησκεία», ευτυχώς όχι και η οικογένεια. 

Εδώ θα μιλήσουμε όχι τόσο για τη θρησκοληψία του, όσο για το χειρότερο, τη θρησκευτική του μισαλλοδοξία και με την ευκαιρία για κάποιες όχι ιδιαίτερα χριστιανικές οικονομικές του δραστηριότητες. Τα υπόλοιπα για τη (μάλλον υπερτιμημένη) δράση του στην Επανάσταση, για την 3ηΣεπτέμβρη και κυρίως για τη δημοτική του γλώσσα, έχουν συζητηθεί με το παραπάνω, σχεδόν πάντα βέβαια από εξωραϊστική σκοπιά, αλλά ξεφεύγουν από τις προθέσεις και τις δυνατότητες αυτού του άρθρου.

 Να διευκρινίσω μόνο, πως νομίζω ότι η συμμετοχή κάποιου στο δημοκρατικό κίνημα της 3ης Σεπτέμβρη, μπορεί απλά να σηματοδοτούσε και τη συμφεροντολογική συμπόρευση με το πλειοψηφικό ρεύμα της αντίθεσης στον εκδυτικισμό της Ελλάδας ο οποίος έθιγε προσωπικά συμφέροντα και αρχαϊκές κοινωνικές δομές. Άλλωστε ξέρουμε πια «τρεις του Σεπτέμβρη» τι μπορεί να σημαίνει. 

Η συνταγματική θέσμιση ήταν για όσους ένιωθαν την πικρία του παραμερισμού τους από το σύστημα ένα θαυμάσιο άλλοθι, για να εκδικηθούν συντασσόμενοι με τη δίκαιη και ενστικτώδη λαϊκή εξέγερση. Εκτός κι αν δεχθούμε πως ο πιστός του βυζαντινού Μεσαίωνα υιοθέτησε προς στιγμήν τις ιδέες του Διαφωτισμού. 

Ξεκαθαρίζω πως δεν μηδενίζω την προσφορά ενός ανθρώπου που πήρε μέρος στην Επανάσταση και που μετά τον φυλάκισε το αυταρχικό καθεστώς του Όθωνα, αλλά δεν δέχομαι τις εθελότυφλες ωραιοποιήσεις σαν κι αυτήν του ολόψυχα μεγαλοαστού Σεφέρη («Ένας Έλληνας …») που τον πήρε ο πόνος για το λαϊκό ήρωα. 

Ενδόμυχα και ανομολόγητα, νομίζω, οι συνειδητά συντηρητικοί λόγιοι, αναγνώρισαν στο θρησκόληπτο Μακρυγιάννη τον ακίνδυνο για το καθεστώς αντίποδα του πραγματικού Επαναστάτη, αυτού που θα ζητούσε πολύ περισσότερα από ένα εθνικό κράτος και μια συνταγματική μοναρχία με ορθόδοξο βασιλιά.

 Μπορούμε να αναγνωρίσουμε στο Μακρυγιάννη τα ελαφρυντικά της αγραμματοσύνης και (από ένα σημείο και μετά) του ξεμωράματος, τα οποία βεβαίως δεν μπορούν να αναγνωριστούν στο λόγιο Κόντογλου του οποίου άλλωστε η θρησκευτική μισαλλοδοξία και η από τη μεριά του συνειδητή υιοθέτηση των ιεροεξεταστικών μεθόδων επιβολής και καταστολής της Βυζαντινής Εκκλησίας και Πολιτείας, δεν δικαιολογούνται παρά μόνο με όρους ψυχοπαθολογίας. 

Εκτός κι αν δεχτούμε πως στην εποχή του Κόντογλου, οι ακρωτηριασμοί, οι εκτυφλώσεις και το κάψιμο στην πυρά ανθρώπων και βιβλίων, μέθοδοι δηλαδή που υιοθετεί και εγκωμιάζει, ως στοιχεία της ιδανικής χριστιανικής Πολιτείας, θεωρούνταν φυσιολογικά.

του Αναγνώστη Λασκαράτο

[Β’ δημοσίευση »»» Α’ δημοσίευση »»»]

Συνέχεια →