Γήινοι- ντοκιμαντερ σοκ

Τρύφων Λιώτας

Οι Γήινοι (Earthlings, 2005, USA) είναι ένα ντοκιμαντέρ το οποίο φτιάχτηκε με την χρήση 
κρυμμένων καμερών και η οποία καταγράφει την καθημερινή πρακτική των μεγαλύτερων 
βιομηχανιών του κόσμου που βασίζονται εξ’ ολοκλήρου στην εκμετάλλευση των ζώων με 
σκοπό το κέρδος. Προφανώς πρόκειται για μια εντυπωσιακή δουλειά λόγω της υπομονής και της
 επιμονής που χρειάστηκε για να συγκεντρωθεί το υλικό και
γι’ αυτό και μόνο αξίζουν συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές του ντοκιμαντέρ. 

Η ανθρωπότητα (μέρος των γήινων) έχει δείξει και συνεχίζει να δείχνει το πραγματικό της
 πρόσωπο κατά τη διάρκεια της ιστορίας σε πολέμους, θρησκείες, ιδεολογίες και καθεστώτα 
απέναντι της. Οπότε δεν θα έπρεπε να μας προκαλέσει καμιά έκπληξη το πως συμπεριφέρεται
απέναντι στα ζώα. Τα οποία για την πλειοψηφία του πληθυσμού είναι κάτι κατώτερο από τον
 άνθρωπο και που βρίσκονται στη γη με μοναδικό σκοπό την εκμετάλλευσή τους από τον 
άνθρωπο. Μια αντίληψη που φυσικά έχει επιμελώς καλλιεργηθεί σε σχολεία αλλά και μέσω 
της γλώσσας (πολλές γλώσσες έχουνε διαφορετικές λέξεις για να περιγράψουν τις ίδιες 
ζωτικές λειτουργίες ανάμεσα σε ανθρώπους και ζώα, ενώ χρησιμοποιούμε και το ουδέτερο
 άρθρο για να διαχωρίσουμε όπως ακριβώς κάνουμε με τα άψυχα αντικείμενα) αλλά δεν
 λαμβάνει υπόψιν δύο πολύ βασικούς παράγοντες. 

Πρώτον ότι το ηθικό κριτήριο του ανθρώπου, δηλαδή η συμπόνοια προς τον αδύνατο, 
επεκτείνεται και στα ζώα. Ή για να το πούμε αλλιώς, έχουμε υποχρεώσεις και απέναντι στα ζώα.

Δεύτερον ότι αυτή η υποβάθμιση των ζώων απέναντι στον άνθρωπο οφείλεται στη βασική 
διαφορά μας που είναι ότι αυτά δεν διαθέτουν λογική. Αυτό χρησιμοποίησαν οι άνθρωποι για 
να διευρύνουν όσο μπορούσαν το χάσμα ανάμεσα στα δύο είδη. Τις προσπάθειες αυτές 
διακωμώδησε ο Γάλλος ποιητής Boileau γράφοντας: «Πηγαίνουν τα ζώα στο πανεπιστήμιο;
 Και βλέπουμε ανάμεσα σε αυτά την ανάπτυξη των τεσσάρων βασικών σπουδών;». 
Αυτό που ξεχνάνε όλοι αυτοί οι «υποτιμητές» των ζώων είναι αυτά που μας ενώνουν και 
συνεπώς μας κάνουν όμοιους. Και αυτά είναι πολύ περισσότερα από το ένα που μας χωρίζει:
 ο κοινός τόπος κατοικίας (γη, εξ’ ου και ο τίτλος του ντοκιμαντέρ), η κοινή θέληση του ατόμου
 για ευημερία και επιβίωση και στα δύο είδη, το γεγονός ότι και ο άνθρωπος όπως και το 
ζώο ένιωσε τη μητρική φροντίδα στην αρχή της ζωής του, καθώς και τα συναισθήματα τα 
οποία είναι κοινά και με πάρα πολλά παραδείγματα στον καθημερινό βίο καθώς και στη 
λογοτεχνία. 

Ο φόβος, ο πόνος, η απελπισία είναι μερικά από αυτά που το ντοκιμαντέρ αφήνει να 
εννοηθούν. Οι εφιαλτικές εικόνες (γι’ αυτούς που δεν γνωρίζουν, ούτε έχουν υποψιαστεί)
 που περνάνε μπροστά από τα μάτια μας κρύβονται ενδελεχώς από το συλλογικό συνειδητό. 
Δε συμφέρει την βιομηχανία να βλέπεις το κομμάτι κρέατος στην βιτρίνα σαν πτώμα
 και μάλιστα δολοφονημένο. Και το χειρότερο είναι ότι ο φόνος συντελέστηκε μετά από
 πολύχρονο βασανισμό σε ένα αθώο και αδύναμο πλάσμα. Βλέπετε όλα αυτά δημιουργούν 
ενοχές και ρίχνουν τα κέρδη. Οι περισσότεροι από εμάς δεν θα αντέχαμε να σκοτώσουμε το
 ζώο μας ακόμα και αν του είχαμε συμπεριφερθεί ανθρώπινα κατά τη διάρκεια της ζωής 
του, γι’ αυτό προτιμούμε να εθελοτυφλούμε. Όπως λέει και το ντοκιμαντέρ «αν τα σφαγεία 
είχαν γυάλινους τοίχους θα ήμαστε όλοι χορτοφάγοι»… 

Όμως το κρέας είναι μόνο η μια πλευρά του νομίσματος. Το ντοκιμαντέρ μας δείχνει και
άλλους τομείς της δραστηριότητας της βιομηχανίας εκμετάλλευσης ζώων όπως αυτή της 
γούνας, των ζωολογικών κήπων και των πειραματόζωων που βασανίζονται και εκτελούνται
 στο όνομα της επιστήμης. Εδώ αξίζει να ξαναθυμηθούμε τον Boileau για να
 καταλάβουμε γιατί το πανεπιστήμιο μας κάνει «ανώτερους». Πρέπει να καταλάβουμε 
ότι σε όλες τις παραπάνω πράξεις βίας μετέχουμε όλοι μας ανεξαρτήτως, με τον ένα ή τον
 άλλο τρόπο, είτε συνειδητά, είτε ασυνείδητα. 

Και εδώ βρίσκεται η ουσία του ντοκιμαντέρ. Δεν διδάσκει, ούτε προσφέρει λύσεις.
 Δεν περιέχει ένα μήνυμα. Είναι παρατήρηση και καταγραφή της πραγματικότητας – αλήθειας. 

Θέλει να φέρει στο συλλογικό συνειδητό όλα αυτά που συμβαίνουν πίσω από τοίχους και 
βρίσκονται μακριά από τη ματιά μας. Σε προκαλεί, παρουσιάζοντας την αηδία της σύγχρονης
 κοινωνίας, να σκεφτείς πάνω σε θέματα της καθημερινής ζωής σου και να βρεις ο ίδιος 
έναν τρόπο αντίδρασης. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι το πρόβλημα που βλέπουμε 
δεν είναι παρά ένα μικρό ποσοστό αυτού που πραγματικά συμβαίνει. Πέρα από άλλα
 προβλήματα που προκαλεί (υγεία, περιβάλλον κτλ.) αυτό που βλέπουμε συμβαίνει κάθε ώρα,
κάθε μέρα, σε κάθε χώρα σε έναν όλο και περισσότερο αυξανόμενο πληθυσμιακά κόσμο. 

Πρόκειται για ένα πάρα πολύ καλά δομημένο ντοκιμαντέρ με εξαιρετική περιγραφή που
 αποφεύγει να χρησιμοποιήσει γλώσσα η οποία θα επηρέαζε τα συναισθήματά μας. 
Αφήνει τις εικόνες να μιλήσουν μόνες τους και σας προειδοποιώ ότι αυτές δεν είναι για 
ευαίσθητα στομάχια. Αποτελεί την τελειότερη και πιο κατανοητή ματιά στην κακοποίηση και την
 βαναυσότητα πάνω στα ζώα. Μια ματιά που δίνει φωνή στα αδύναμα πλάσματα που δεν
 έχουν καν το χάρισμα της ομιλίας.