Τον διχασμόν φυγείν αδύνατον

Συντάκτης: 
Γιώργος Παπαγούνος
Στη χώρα μας αυτόν τον καιρό βρισκόμαστε προ ενός φαινομένου το οποίο δημιούργησε και δημιουργεί συγκρούσεις μεταξύ των πολιτικών κομμάτων αλλά και γενικώς μεταξύ ομάδων του πληθυσμού. Πέραν των γενικών συγκρούσεων, το κρίσιμο ζήτημα
είναι η εμφάνιση της σχάσης μεταξύ των κυρίαρχων πολιτικών δυνάμεων την οποία και καλλιεργούν.

Το πρόβλημα με τη σχάση είναι αφενός ότι το πολιτικό προσωπικό της χώρας ασχολείται, αναλόγως των προτιμήσεών του, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με τη διεκδίκηση της εξουσίας και όχι, όπως είναι το καθήκον του, με τη βελτίωση της ζωής των πολιτών και του μέλλοντος της χώρας συνολικά.

Υπάρχει, όμως, και μια άλλη τραγική συνέπεια της σχάσης που έχει επιπτώσεις στη διεθνή εικόνα της χώρας, διότι χάνει αφενός την ίδια την ισχύ της λόγω των εσωτερικών συγκρούσεων και αφετέρου το διεθνές κύρος της και τον σεβασμό από τους γείτονές της και τους άλλους λαούς. Η σχάση αυτή που δημιουργείται και ο τρόπος με τον οποίο επαναλαμβάνεται στην ιστορία της χώρας αποτελούν ένα ιστορικό συμβάν που επιφέρει και επιβάλλει μια αναθεώρηση της μελέτης του ρου της Ιστορίας και των θεωριών περί αυτήν.

Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα εμφανίζεται το φαινόμενο του διχασμού και των συνεπαγόμενων συγκρούσεων ακόμη και αιματηρών, ανεξαρτήτως αν η χώρα διανύει μια λαμπρή περίοδο είτε μια καταστροφική συγκυρία. Εκείνο που θεωρώ εντυπωσιακό είναι η κανονικότητα αυτού του φαινομένου, πράγμα που θα εξέπληττε όλους τους θεωρητικούς της Ιστορίας. Μείζον πρόβλημα, επίσης, είναι ο τρόπος με τον οποίο εξηγείται και αξιολογείται το ίδιο το φαινόμενο, η εμφάνισή του και οι επιπτώσεις που έχει.

Οι συγχύσεις που δημιουργούνται οδηγούν στην υιοθεσία προβληματικών θεωριών για την εξήγηση κοινωνικών φαινομένων όπως είναι η κοινωνιοβιολογία, που είναι ένα σαθρό θεωρητικό σχήμα, το οποίο παραποιεί όλες τις αρχές της βιολογίας και ιδιαίτερα του δαρβινισμού. Ενας άλλος τρόπος προσέγγισης βασίζεται στην ψυχαναλυτική θεωρία και τις μεθόδους της αλλά και τη θεωρία του πολιτικού φιλελευθερισμού ο οποίος εκπηγάζει από τον Γαλλικό και τον Σκοτικό Διαφωτισμό, η σχέση του οποίου με τον οικονομικό φιλελευθερισμό είναι ψευδεπίγραφη.

Η προσωπική μου άποψη είναι ότι ο διχασμός οφείλεται στην άγνοια της ιστορίας ενός λαού και στην άγνοια της γνώσης των αρχών της λογικής, παρά το γεγονός ότι οι αναφορές στον Αριστοτέλη «πάνε και έρχονται». Θεωρώ ότι το περί ου ο λόγος συμβάν, δηλαδή ο διχασμός, δεν είναι καθολικό φαινόμενο στην ιστορία και δεν έχει τα ίδια χαρακτηριστικά παντού. Μπορεί, ωστόσο, να αποτελεί τομή και να εμπλουτίζει τη θεωρία που αφορά την εμφάνιση και την κατανόηση ιστορικών γεγονότων.

Οι καινοτομίες αυτές μπορεί να οδηγήσουν στην εξάλειψη των αντιθέσεων ή συγκρούσεων που ήταν κυρίως μεταξύ των δύο σχολών ιστοριογραφίας: η σχολή του νεοθετικισμού υποστήριζε ότι η ίδια η Ιστορία δεν μπορεί να είναι ούτε επιστήμη ούτε επιστημονική, ενώ η δεύτερη, η μαρξιστική, υποστηρίζει ότι τα ιστορικά γεγονότα είναι προβλέψιμα και παρείχε ερμηνείες των συνθηκών που τα εκτρέφουν. Είναι γνωστές οι θυελλώδεις συγκρούσεις μεταξύ των μαρξιστών, των θετικιστών και των νεοθετικιστών, των οποίων το κίνητρο για τις συγκρούσεις αυτές δεν ήταν μόνο θεωρητικού χαρακτήρα αλλά είχε και ιδεολογικό και πολιτικό υπόβαθρο.

Το μήλον της Εριδος ήταν η ίδια η μαρξιστική θεωρία. Εάν η Ιστορία δεν είναι επιστημονική και δεν μπορεί κανείς είτε να προβλέψει ή να καθορίσει τη ροή των γεγονότων, ο μαρξισμός δεν είναι τίποτε άλλο από ένα παραμύθι. Εάν η μαρξιστική θεωρία της Ιστορίας είναι επιστημονική, τότε μπορεί κανείς να κρίνει εάν είναι αληθής ή ψευδής και συνεπώς μπορεί να υιοθετηθεί και να παράσχει λύσεις.

Βεβαίως και οι δύο σχολές στηρίζουν τα θεωρητικά τους σχήματα σε πραγματικά γεγονότα, εφόσον αυτά έχουν περιγραφεί με ακρίβεια, η οποία δεν επιτρέπει τη διαστρέβλωση ή την ακύρωσή τους. Βεβαίως, ο έλεγχος της αλήθειας του χαρακτηρισμού ενός κοινωνικού φαινομένου ως ιστορικού γίνεται βάσει των θεωριών που ήδη ανέφερα.

Οφείλουμε να κατανοούμε ότι ο διχασμός είναι μία κατάσταση η οποία οφείλεται σε πολλούς λόγους, ιστορικούς και συναισθηματικούς, ιστορικούς και φαντασιακούς, ιστορικούς και οικονομικούς, είτε γεωπολιτικούς ή θρησκευτικούς, και προκύπτει από την ισχύ ή την απήχηση σε ορισμένες ομάδες του πληθυσμού. Θέλω να ελπίζω ότι θα μπορούσαμε, όχι μόνο εμείς, αλλά και άλλοι λαοί να απαλλαγούμε από τα δεινά του διχασμού, εάν καταφέρναμε όλοι να υιοθετήσουμε έστω και για λίγο την «αριστοτελική φρόνηση».

*καθηγητής Φιλοσοφίας