Ο Διόνυσος επέστρεψε στους Δελφούς

Έφη Μαρίνου
Ηταν πραγματικά μια μεγάλη γιορτή για τον Θόδωρο Τερζόπουλο και την πολύχρονη σημαντική δουλειά του στο θέατρο. Στο αφιέρωμα που έγινε στους Δελφούς με τίτλο «Η επιστροφή του Διονύσου» συμμετείχαν πανεπιστημιακοί καθηγητές, σκηνοθέτες και μεγάλοι δάσκαλοι του θεάτρου, διευθυντές θεάτρων και
πολιτιστικών ιδρυμάτων, ηθοποιοί, εικαστικοί και θεατρολόγοι από την Κορέα, την Ταϊβάν, την Κίνα, τη Ρωσία, το Καζακστάν, τη Βρετανία, την Πολωνία, το Βέλγιο, τη Γερμανία, την Ιταλία, τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Τουρκία, την Κύπρο και την Ελλάδα.

Η υπουργός Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου, ο υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου, ο περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας Κώστας Μπακογιάννης, φίλοι του θεάτρου Αττις, θεατρολόγοι, σκηνοθέτες, ηθοποιοί, Ελληνες και ξένοι καλλιτέχνες, ανάμεσά τους και ο Θόδωρος Κουρεντζής, βρέθηκαν στους Δελφούς και παρακολούθησαν τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη στο αρχαίο θέατρο των Δελφών.

Στο πλαίσιο του διεθνούς συμποσίου μίλησαν για τη μέθοδο του Θόδωρου Τερζόπουλου «Η επιστροφή του Διονύσου», για τη δουλειά του σκηνοθέτη στο θέατρο, στην Ελλάδα και σ’ όλο τον κόσμο, ο Εουτζένιο Μπάρμπα, ο Φρέντι ντε Κρέους, η Ελένη Βαροπούλου, ο Γιώργος Σαμπατακάκης, η Καλλιόπη Λεμού, η Μαρία Μαραγκού κ.ά.

Ο Θόδωρος Τερζόπουλος με μαθητές του παρουσιάζει τη μέθοδό του Ο Θόδωρος Τερζόπουλος με μαθητές του παρουσιάζει τη μέθοδό του | 
Ο Ρώσος σκηνοθέτης Ανατόλι Βασίλιεφ αναφέρθηκε στη σχέση του με τον Θόδωρο Τερζόπουλο: «Του χρωστάω πολλά, εκείνος με έφερε για πρώτη φορά στους Δελφούς».

Η Αγλαΐα Παππά στην εισήγησή της με τίτλο «Η εξέλιξη ενός ηθοποιού δουλεύοντας με τον Θόδωρο Τερζόπουλο» μίλησε για την εμπειρία της από τις πρόβες μαζί του στις παραστάσεις «Αλάρμ» και «Αμόρ»:

«O Tερζόπουλος λέει πως "θολές μνήμες, θολές μορφές, στενωποί κουβαλούν τις ασυνάρτητες σκέψεις, που πάνω τους σιγά σιγά χτίζεται η ερμηνεία. Και οι λέξεις έχουν βαθιά καταληψία και οι συμπεριφορές ανεξιχνίαστο στόχο. Αυτή είναι η γλώσσα της παρακμής". Θα σου ζητήσει να απομακρυνθείς από εγκεφαλικές λειτουργίες που έχεις μάθει να χρησιμοποιείς ως ασφαλιστικές δικλίδες και θα σε πιέσει να αποφορτίσεις το μυαλό από ιδέες, λόγια και έννοιες. "Γιατί το μυαλό έχει μάθει να δείχνει αυτό που θέλει η κοινωνία, και δικαιούσαι να είσαι στην πρωτοπορία μόνο αν είσαι ανήθικος". Και θα σου θυμίσει πως η ηθική είναι ο φερετζές της κοινωνίας. Αρα, πού οδηγεί τον ηθοποιό να στηριχτεί; Στο σώμα. Γιατί το σώμα, για εκείνον, δεν έχει ηθική, δεν περιγράφει. Στο σώμα βρίσκεται η οντολογική διάσταση του ανθρώπου».

Ο Βασίλης Παπαβασιλείου στην ομιλία του με τον… πολύσημο τίτλο «Ο υπερπόντιος Θόδωρος» αναφέρθηκε στις «ομιλούσες εγκαταστάσεις» του Τερζόπουλου και την τύχη που είχε να φύγει νωρίς από τη χώρα, αφού «έπρεπε έξω να γνωρίσει τη δόξα και την επιβεβαίωση για να αναγνωριστεί και μέσα... Ξέρουμε ότι η Ελλάδα έχει δύο φωνές. Η μία, σαγηνευτική, σε καλεί να μείνεις σ' αυτήν και η άλλη, η φωνή της Κασσάνδρας, ουρλιάζει στα αυτιά σου: "Μάζεψέ τα και φύγε τώρα"»…

Μέσα κι έξω στους χώρους του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, σ’ όλη τη διάρκεια του αφιερώματος, ο κόσμος του Θόδωρου Τερζόπουλου ήταν παρών. Η επιστροφή του Διονύσου μέσα από τον λόγο, τις εικόνες, τους ήχους, τα σώματα, μέσα από προβολή ταινιών, ντοκιμαντέρ, μέσα από τη μουσική και την παράσταση.

 Εντυπωσιακή ήταν η έκθεση φωτογραφίας της Γιοχάνα Βέμπερ | 

Μια ξεχωριστή εμπειρία ήταν η παρακολούθηση της ανοιχτής παρουσίασης της μεθόδου του Θόδωρου Τερζόπουλου από τον ίδιο και το δεξί του χέρι, τον Σάββα Στρούμπο, με μαθητές από διαφορετικές χώρες και πολιτισμούς, από την Αμερική, τη Βενεζουέλα, την Κίνα, την Τουρκία, το Καζακστάν. Οι τεχνικές για την αναπνοή, την κίνηση, την ακινησία, για την παράδοση του μυαλού, για να ανακαλυφθεί το κρυμμένο κορμί, για να βρεθεί ο αγωγός που θα κυλήσει η ενέργεια ώστε τα σώματα να λυθούν και να μεταμορφωθούν εκεί, μπροστά στα μάτια μας.

Η ηχητική εγκατάσταση του Παναγιώτη Βελιανίτη μεταδιδόταν συνεχώς στους υπαίθριους χώρους και συγκεκριμένα στη διαδρομή από το κεντρικό κτίριο προς το χωριό των Δελφών μέσω του άλσους του συνεδριακού κέντρου, καθώς και στη διαδρομή από το συνεδριακό κέντρο προς την κεντρική πύλη.

Εντυπωσιακή ήταν η έκθεση φωτογραφίας της Γιοχάνα Βέμπερ, μια επιλογή από το ογκώδες αρχείο της στη διάρκεια των 27 χρόνων συνεργασίας με τον Θόδωρο Τερζόπουλο, φωτογραφίες από πρόβες, παραστάσεις, εργαστήρια και περιοδείες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Κυρίως ο χώρος όπου φιλοξενούσε την «τρισδιάστατη» φωτογραφική εγκατάσταση, μια πραγματικά πρωτότυπη ιδέα της που σχεδίασε μαζί με τον γλύπτη και αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Κόκκινο.

Στους τοίχους βλέπεις φωτογραφίες σε μεγάλες διαστάσεις όπου μέσα από ένα προτσές τσαλακώματος και «καταστροφής» τους, προοδευτικά μεταβάλλονται, αλλοιώνονται, χάνουν ύψος, αποκτούν μια ανάγλυφη υπόσταση, ώσπου καταλήγουν σ’ έναν σωρό «σκουπίδια» που ακουμπά στο έδαφος δημιουργώντας έτσι ένα καινούργιο εικαστικό γεγονός.

«Τρωάδες» από διχοτομημένες πατρίδες
Και βέβαια το μεγάλο γεγονός του αφιερώματος ήταν η παράσταση του Θόδωρου Τερζόπουλου, οι «Τρωάδες» του Ευριπίδη που παίχτηκαν με το φως της ημέρας, σ’ ένα σπουδαίο μνημείο μέσα στον πιο ιερό τόπο της αρχαιότητας.

Ενας μικρός ανηφορικός περίπατος μέσα στον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών ήταν αναγκαίος για να φτάσεις στο αρχαίο θέατρο, σκαρφαλωμένο στην πλαγιά με πανοραμική θέα. Και άξιζε τον κόπο, παρά τον ήλιο του απομεσήμερου, το περπάτημα ανάμεσα στα αρχαία: το τέμενος της Προναίας Αθηνάς, τον ναό του Απόλλωνα, τον Θησαυρό των Σιφνίων, τον Θησαυρό των Αθηναίων.

Μ’ ένα τουρκικό μοιρολόγι ξεκίνησε η παράσταση από τον κορυφαίο του χορού, τον Τουρκοκύπριο Ερντογάν Καβάζ. Διακόσια στρατιωτικά άρβυλα της εποχής του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου είχαν στρωθεί κυκλικά στην ορχήστρα. Η Δέσποινα Μπεμπεδέλη στον ρόλο της επικής Εκάβης, ένα «θλιβερό ναυάγιο στα βράχια της συμφοράς», με θρήνο σπαρακτικά βουβό. Η Κασσάνδρα, υπερβατική και πολύγλωσση. Ο ρόλος διαχωρίστηκε σε πέντε ηθοποιούς από διαφορετικές χώρες (Κύπρος, Ισραήλ, Συρία, Βοσνία, Κροατία) και ο λόγος ακούστηκε στις γλώσσες των διχοτομημένων πατρίδων.

Ο έμπειρος Σάββας Στρούμπος μέσα σε δύο μέρες προετοιμάστηκε για να αντικαταστήσει τον Ανδρέα Φυλακτού, ο οποίος δεν μπορούσε να παίξει γιατί έσπασε το πόδι του, στον ρόλο του Ποσειδώνα και του Μενέλαου. Μοναδική όπως πάντα ήταν η Σοφία Χιλλ στον ρόλο της Ελένης, μια εκπληκτική ηθοποιός που έχει κωδικοποιήσει τη μέθοδο του Θόδωρου Τερζόπουλου ώς τα μύχια του σώματος, του προσώπου, του μυαλού της.

Και ήταν πραγματικά μαγική η στιγμή όταν υψωνόταν προς τον ουρανό η ομαδική κραυγή των ηθοποιών «Δία» που ο αντίλαλός της ακουγόταν στον χώρο εντείνοντας τη μυσταγωγία.

Με τη φράση «Θα 'ρθει μια μέρα» που ειπώθηκε δυνατά απ’ όλο τον θίασο, διατύπωση μιας ευχής, μιας ελπίδας, μιας κατάφασης στην ένωση και την ειρήνη, τελείωσε η παράσταση του Θόδωρου Τερζόπουλου στο αρχαίο θέατρο των Δελφών.


Το αρχαίο θέατρο των Δελφών, χτισμένο τον 4ο αιώνα π.Χ., με αμφιθεατρικό κοίλον συνολικής χωρητικότητας 5.000 θεατών, βρίσκεται μέσα στο ιερό του Απόλλωνα και στη συνέχεια του περιβόλου του. Σ’ όλη τη διάρκεια λειτουργίας του περίφημου μαντείου, συνδεόταν άμεσα με τη λατρεία του Απόλλωνα αλλά και του Διονύσου και εκεί διοργανώνονταν τα Πύθια, αγώνες φωνητικής και ενόργανης μουσικής.

Οι πρώτες ανασκαφές στον χώρο ξεκίνησαν το 1895 από τη Γαλλική Σχολή των Αθηνών. Εμπνευστής της αναβίωσης του αρχαίου θεάτρου ήταν ο ποιητής Αγγελος Σικελιανός και η Αμερικανίδα σύζυγός του, Εύα Πάλμερ. Στις πρώτες Δελφικές Γιορτές τον Μάιο του 1927 ανέβηκε για πρώτη φορά παράσταση σε αρχαίο θέατρο ύστερα από 2.000 χρόνια. Ηταν ο «Προμηθέας Δεσμώτης», παράσταση που επαναλήφθηκε το 1930 μαζί με τις «Ικέτιδες» του Αισχύλου.

Το 2011 το ΔΙΑΖΩΜΑ πήρε την πρωτοβουλία για την αποκατάσταση του μνημείου, το οποίο είχε υποστεί φθορές στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου αλλά και από σεισμούς που προκάλεσαν την αποκόλληση βράχων. Το 2015 υπογράφηκε προγραμματική σύμβαση πολιτισμικής ανάπτυξης μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού και της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας και το έργο αποκατάστασης του θεάτρου ξεκίνησε το 2016 και βρίσκεται σε εξέλιξη υπό την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φωκίδας.