ΠΑΓΚΡΑΤΙΟ- γνώρισε την πολεμική τέχνη των προγόνων - έρευνα

Το παγκράτιο ήταν το αγαπημένο άθλημα των αρχαίων φιλοσόφων γιατι αποτελουσε την μεσοτητα αναμεσα στην παλη και την πυγμαχια.

Ο παγκρατιαστης ηταν ανωτερος στην πυγμαχια απο εναν παλαιστη και ανωτερος στην παλη απο εναν πυγμαχο.

Ο Σωκρατης ανέφερε: «Οσοι δεν έχουν συνειδητοποιήσει τη σύνεση και την αρετή της ευγένειας της άθλησης,
αλλά σπαταλούν άσκοπα το χρόνο τους σε συμπόσια και παρόμοιες καταστάσεις,
βαίνουν προς την καταστροφή, εξαπατώντας τον εαυτό τους σε όλη τους τη ζωή.

Χτυπιούνται μεταξύ τους σαν να είχαν σιδερένια κέρατα και όπλα κι αφανίζονται από την ίδια την απληστία τους».

Ο μυθιστοριογράφος Απολλόδωρος αναφέρεται στον Ηρακλή που τσάκιζε τα πλευρά τών αντιπάλων του, υπόδειγμα «ηρωικό» για τους αθλητές « Ο Σωκράτης ήταν παγκρατιστής.

Ο Πλάτων το ίδιο και παλαιστής.

Μάλιστα, υπήρξε δύο φορές ισθμιονίκης και μία πυθιονίκης, με μία νίκη στο παγκράτιο και δύο στην πάλη.

Τ’ όνομά του δεν ήταν Πλάτων.
Επονομάσθηκε έτσι επειδή ήταν πλατύς, ευρύς στο στήθος.

Ο βασιλιάς Φίλιππος της Μακεδονίας το διδάχθηκε και το έμαθε στον στρατό του.

Η λέξη παγκράτιον είναι σύνθετη από τον παν και το κρατώ.

Ο Δίας απεκαλείτο Ζευς Παγκράτης, δηλαδή Παντοδύναμος. Ηταν το πιο δημοφιλές άθλημα στη αρχαιότητα.

O ιστορικός Φιλόστρατος το χαρακτηρίζει ως “το εν Oλυμπία το κάλλιστον”.

Το παγκράτιο υπήρξε, αναμφισβήτητα το μεγαλοπρεπέστερο, θεαματικότερο και διακριτικότερο αγώνισμα στην Ολυμπία, κι αυτό διότι δεν είναι τυχαίο που το χαρακτηρίζει ως το κάλλιστον, ο Φιλόστρατος.

Παγκράτιο, λέξη σύνθετη από το παν + κράτος = αυτός που εξουσιάζει, που έχει την απόλυτη δύναμη. Ζευς παγκρατής, ήταν η ιδιότητα που είχαν προσδώσει στον Δία οι Έλληνες καθώς αυτός εξουσίαζε τα πάντα!

Ουσιαστικά, θα μπορούσαμε να πούμε, σε αθλητικά πλαίσια, ότι το παγκράτιο αποτελεί «μάχη υποταγής», αγώνας όπου ο κάθε αθλητής προσπαθεί να υποτάξει τον αντίπαλο.

Ο λεξικογράφος Σουίδας, αναφέρει για τον παγκρατιαστή: «..ταις χερσί και ποσί πυκτομαχούσι» δηλαδή αυτός που μάχεται κτυπώντας με τα χέρια και τα πόδια.

«Παγκρατής» είναι ο τα πάντα κρατών, σύμφωνα με τον σχολιαστή του Σοφοκλή.

Ο σχολιαστής του Αισχύλου γράφει ότι ο Ζευς καλείται «παγκρατεύς», διότι επικρατεί, κυριεύει και βασιλεύει πάνω σε όλους.

Την Αθηνά, ο Αριστοφάνης στις «Θεσμοφοριάδουσες» ;, την αποκαλεί «παγκρατές κόρα» (πανίσχυρη κόρη) του Δία «παγκρατές Ζευς».

Για τον Ηρακλή λέγανε ότι «παγκρατές ήτορ έχων», ότι έχει πανίσχυρη καρδιά!

Ας δούμε όμως τι λένε οι αρχαίοι για το άθλημα του παγκρατίου.

Ο Αριστοτέλης, στην ρητορική του αναφέρει: «ο θλίβειν και κατέχειν δυνάμενος παλαιστικός, ο δε ως αι τηι πληγήι πυκτικός, ο δ’ αμφότεροις παγκρατιαστικός»
(παλαιστής είναι αυτός που μπορεί να αρπάζει και να περισφίγγει τον άλλον, πυγμάχος είναι αυτός που καταφέρει πληγές με κτυπήματα, ενώ αυτός που αγωνίζεται και με τους δύο τρόπους είναι παγκρατιαστής).

Ο σχολιαστής στον Πλάτωνα μας δίνει τον ορισμό: «..εστί Δε τούτο αγών της εξ ατελούς πάλης και ατελούς πυγμής συγκείμενος» (Πολιτ. 386 )

Ο Πλούταρχος: « ότι γαρ μέμικται το Παγκράτιον εκ τε πυγμής και πάλης»

Κατά τον Φιλόστρατο η πάλη, η πυγμή και το παγκράτιο μπήκαν στους Ολυμπιακούς αγώνες για πολεμική χρησιμότητα αφού κατά τον συγγραφέα, στο Μαραθώνα και στις Θερμοπύλες:

«κλασθέντων αυτοίς ξιφών τε και δοράτων, πολλά ταις χερσί γυμνάς έπραξαν …. πάλη και παγκράτιο ως ες το πρόσφορον το πολέμω εύρηται…» (Γυμν.11 )

Ο Πλούταρχος το επιβεβαιώνει: «ταύτα μη τα πάντα μιμήματα δοκεί και γυμνάσματα των πολεμικών είναι» (Ηθικά 639Ε)

Ο Φιλόστρατος επίσης, καταδεικνύοντας το καλύτερο αγώνισμα στην Ολυμπία λεει χαρακτηριστικά: «εις αυτά ήκεις Ολυμπία και των εν Ολυμπίαι το κάλλιστον τουτι γαρ δη ανδρών το Παγκράτιον» (Εικόνες Β΄1)

Στην αρχαία Ελλάδα, πίστευαν ότι όλα τα αθλήματα γεννήθηκαν από κάποιον θεό.

Για το Παγκράτιο, πίστευαν ότι το εφεύρε ο ήρωας Θησέας, ο οποίος νίκησε τον Μινώταυρο με τέχνασμα Παγκρατίου (Πλούταρχος).

Ο σχολιαστής του Πινδάρου αναφέρει: «…ο Θησεύς ο Αθηναίος … ηνίκα γαρ εν τω Λαβυρίνθω εξησθένει προς την ισχύν του Μινωταύρου, παγκρατίω αυτόν διαπαλαίων περιγέγονεν, ου γαρ είχε μάχαιραν…»

Κατά τον Παυσανία το επινόησε ο ήρωας – ημίθεος Ηρακλής.

Στον σχολιαστή του Πίνδαρου (Νεμ.3,27) αναφέρεται ότι σύμφωνα με τον Αριστοτέλη το αγώνισμα του παγκρατίου έγινε «έντεχνο», από παλαιότερη μορφή που είχε, και διαμορφωτής αυτού θεωρείται ο Λεύκαρος ο Ακαρνάνας!

«…ο Δε Λεύκαρον φησι τον Ακαρνάνα πρώτον έντεχνον το παγκράτιον ποιήσαι». Αριστοτέλης

«Οι παγκρατιαστας επρεπε να διδασκονται τα πιο δυσκολα γυμνασματα και φυσικα να αντεχουν εις τους πονους και να μην λαμβανουν υποψιν των τας πληγας εκ των χτυπηματων,
δια να εχουν ετσι την δυνατοτητα να ανταποκρινονται εις πασης φυσεως δυσκολιες»ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ

«Γνωριζω παλαιστας και παγκρατιαστας που συχνα επιδιωκουν εκτος απο αγαπην δια την τιμην και ζηλον δια την νικην μεχρι του σημειου θανατου,οταν τα σωματα τους εχουν παραδωσει καθε δυναμη και συνεχιζουν να αναπνεουν και να εφαρμοζουν λαβες πνιγμου μονο με το πνευμα τους,
ενα πνευμα το οποιο εχουν εθισει να περιφρονει τον φοβο με καθε δυνατοτητα..αναμεσα εις αυτους τους αγωνιστας ο θανατος δια την αποκτηση ενος κλαδου ελιας η’ σελινου ειναι ενδοξος και μεγαλοπρεπος.»
ΦΙΛΩΝ Ο ΙΟΥΔΑΙΟΣ

Εκείνο που ενθουσίαζε τους θεατές, ήταν ο συνδυασμός του τρίπτυχου: φυσική ικανότητα, πνευματική διαύγεια και ηθική τελειότητα.

Τα αγωνίσματα της πάλης και της πυγμής έφτασαν στο σημείο να περιορίζουν σημαντικά τις κινήσεις των αγωνιζομένων με αποτέλεσμα να καταπνίγουν την ολοκλήρωση του θεάματος που περίμεναν και απαιτούσαν οι θεατές αλλά και που επιζητούσαν οι αθλητές.

Το παγκράτιο αντίθετα έφτανε σε αυτή την ολοκλήρωση του θεάματος, με την ελευθερία που παρείχε στους αγωνιζομένους,
οι οποίοι,
αν και επιχειρούσαν επικίνδυνες λαβές και κτυπήματα,
εν τούτοις ποτέ δεν είχαν ως στόχο την εξόντωση του ανταγωνιστή, όπως αρκετές φορές συμβαίνει και σήμερα σε παρόμοιους επαγγελματικούς – επίλεκτους αγώνες που θυμίζουν περισσότερο Ρωμαϊκή αρένα παρά πεδίο δόξης και ευγενούς άμιλλας.

Το να φτάσει όμως ένας αθλητής, στο σημείο να δέχεται χτυπήματα και λαβές σκληρά και επικίνδυνα,
χωρίς να δημιουργείται μέσα του η επιθυμία να εξοντώσει αυτόν που του τα επιφέρει,
χρειάζεται τεράστια ψυχική προετοιμασία.

Και αυτή ακριβώς, επιτυγχάνονταν στις παλαίστρες,
στους χώρους δηλαδή εκείνους που κυριαρχούσε πρώτα η φιλοσοφική διδασκαλία και έπειτα οι αγώνες.

Στην παλαίστρα, κάθε κτύπημα παγκρατιαστή στον ανταγωνιστή του, είναι και ένα σφυρηλάτημα στην ψυχική αντοχή, στο σθένος, στην υπομονή, στην εγκαρτέρηση, στην αυτοπεποίθηση, στην αυτοσυγκράτηση, στην αυτοκυριαρχία.

Κάθε λαβή υποταγής, είναι και ένα μάθημα για τον εγωισμό του, για τα όρια του που οδηγεί στην αυτογνωσία.

Η μεγάλη δύναμη, τότε μόνο αποβαίνει ωφέλιμη, όταν διατίθεται για αγαθές, ανθρωπιστικές και πατριωτικές πράξεις.

Και οι παγκρατιαστές, αυτήν ακριβώς την διδασκαλία την είχαν ως ευαγγέλιο, ως αρχή, ως άπαν!

Γι αυτό το παγκράτιο δεν ήταν μόνο ένα απλό θεαματικό αγώνισμα. Ήταν μια ολοκληρωμένη φιλοσοφική θεώρηση της ίδιας της ζωής με τους κανόνες της, τους οποίους ο παγκρατιαστής, πρέπει να σέβεται και να αγωνίζεται για την επικράτηση τους.

Κι αυτή ακριβώς ήταν η φιλοσοφία που ήταν και το ουσιαστικό πνεύμα της Ολυμπιακής Ιδέας,
η οποία ξεσήκωνε τα πλήθη απο ενθουσιασμό και είναι αυτή που με τόση γλαφυρότητα έχουν αποδώσει ιστορικοί και συγγραφείς,
όπως με την περίπτωση του Αρριχίων του Φυγαλέα,
2 φορές Ολυμπιονίκη στο παγκράτιο,
ο οποίος στην τρίτη Ολυμπιάδα το 564 π.Χ.
υπακούοντας στην προτροπή του προπονητή του Εριξία
«ως καλόν εντάφιον τον εν Ολυμπία μην απηπείν» έφτασε στο σημείο «και νεκρός εστέφθη».

Όσον αφορά τα τεχνάσματα που εφαρμόζονταν στο παγκράτιο και ήταν τόσα «ων ουκ έστιν αριθμός» ήταν εκείνα που προσέδιδαν την ιδιαίτερη αίγλη,
επιβεβαιώνοντας την ελευθερία του αθλήματος, αλλά και εκείνα που οι θεατές,
περίμεναν κάθε φορά με αδημονία και ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δουν πρωτοεμφανιζόμενα για να θαυμάσουν και να επευφημήσουν.

Να πούμε ότι σχολές παγκρατίου που απέκτησαν μεγάλη φήμη, ήταν αυτές των Αθηνών, της Ρόδου, της Αίγινας, των Θηβών, των Συρακουσών και της Αλεξάνδρειας.

Τέλος ας τονιστεί και το γεγονός ότι τον Ολυμπιονίκη παγκρατιαστή οι θεατές αποκαλούσαν «ισόθεο»,
η δε πόλη καταγωγής του γκρέμιζε ένα μέρος των τειχών της για να περάσει μέσα Αυτός.