Ο Οδυσσέας, η Κίρκη, ο Θεός Ερμής και το φυτό Μώλυ.

Circe , Sir Edgar Bertram Mackennal (12 June 1863 – 10 October 1931), Australian sculptor.
.

Στην Οδύσσεια του Ομήρου, η  Κίρκη είναι μια μάγισσα νύμφη ή θεά κόρη του Ήλιου και μιας από τις Ωκεανίδες, της Πέρσης, με μεγάλη δύναμη και γνώση, που ζούσε στο νησί Αία. Εκεί, στην Αία, θα τη βρει ο Οδυσσέας και οι σύντροφοι στο ταξίδι αναζήτησης της Ιθάκης,  ανάμεσα σε εξημερωμένους λύκους και λιοντάρια, που δεν ήταν παρά οι μαγεμένοι από την ίδια ναυτικοί πλοίων που ο Αίολος είχε σπρώξει στο νησί της. 

Η Κίρκη με το μαγικό ραβδί της, μεταμορφώνει και τους συντρόφους του Οδυσσέα σε γουρούνια, μετά από πλούσια συμπόσια και λάγνες  υπηρεσίες  που είχαν προσφέρει οι υπηρέτριες της, κατόπιν εντολής της . Όλες λέει ο Όμηρος ξανθιές ήταν, από ανεβάλλουσες και δάση γεννημένες  κι από ποτάμια αγνά, στις θάλασσες που τρέχουν τα νερά τους. Η Κίρκη μεταμόρφωνε σε χοίρους όσους το φαγητό το ποτό και τον έρωτα αναζητούσαν. Οι χοίροι συμβολίζουν τον λάγνο ερωτικό πόθο, και την εξάρτηση από κάθε είδους πάθη.

Ο Όμηρος έγραψε ότι ο Οδυσσέας δεν τιθασεύτηκε από τα μάγια της Κίρκης, καθώς πριν πάει να σώσει τους άνδρες του, ο θεός Ερμής εμφανίστηκε μπροστά του και του δίνει  το βοτάνι «Μώλυ»,  λέγοντας  του: 

«Για που τραβάς ξανά, βαριόμοιρε, στ᾿ ακρόβουνα μονάχος, του τόπου ακάτεχος; Οι επίλοιποι σύντροφοι σου στης Κίρκης ως χοίροι κλειδωμένοι βρίσκονται σε στεριές μάντρες μέσα. Να τους γλιτώσεις μήπως έρχεσαι; Κι ατός σου δε διαγέρνεις ξοπίσω λέω᾿ σε λίγο συντροφιά θα κάνεις με τους άλλους!
Ωστόσο θέλω από τα βάσανα να σε γλιτώσω τούτα. Να πάρε αυτό το καλοβότανο και κράτα το, στης Κίρκης  σα μπεις, να σκέπει το κεφάλι σου, κακή ώρα να μη σε 'βρει.  Τις πονηριές της Κίρκης άκουσε μιαν άκρη ως άλλη τώρα: Πιοτό θα σου ετοιμάσει, βάζοντας κακά βοτάνια μέσα,  μα κι έτσι εσένα δε θα πιάσουνε τα μάγια, δε θ᾿ αφήσει  το καλοβότανο που σου 'δωκα᾿ να σου τα πω όμως όλα:  Μόλις η Κίρκη πάρει το μακρύ ραβδί της και σε κρούσει,  γοργά το κοφτερό ξεγύμνωσε σπαθί από το μερί σου κι απά στην Κίρκη χίμα, ως να 'θελες να πάρεις τη ζωή της.
Κι αυτή θα φοβηθεί᾿ σαν έπειτα σου πει να κοιμηθείτε, πια της θεάς εσύ τον έρωτα μην τον αρνιέσαι, αν θέλεις να λευτερώσει τους συντρόφους σου και να γνοιαστεί και σένα. Μα τον τρανό των τρισμακάριστων ν᾿ αμώσει πες της όρκο, πως δε θα βάλει πια άλλο τίποτε κακό για σε στο νου της, να μη σου πάρει αντρεία και δύναμη, σα γυμνωθείς ομπρός της.
Αυτά είπε ο Αργοφονιάς᾿ το βότανο μετά ανασπά απ᾿ το χώμα, κι όπως μου το 'δωκε, μου ξήγησε και ποια τα φυσικά του: η ρίζα μελανιά, μα κάτασπρος ο ανθός του, σαν το γάλα Μώλυ οι θεοί το λένε᾿ δύσκολο θνητός να το ανασπάσει από τη γης, μονάχα αθάνατοι, τι αυτοί μπορούν τα πάντα.
Μετά για τον τρανό τον Όλυμπο κινούσε ο Ερμής να φύγει, το δασωτό νησί διαβαίνοντας᾿ κι εγώ τραβώ στης Κίρκης, και χίλιες μύριες έγνοιες έδερναν, ως όδευα, το νου μου».

Αφού τα μαγικά της απέτυχαν, η Κίρκη εντυπωσιασμένη από την αντίσταση του Οδυσσέα, τον ερωτεύτηκε και συμφώνησε να ξαναδώσει στους συντρόφους την ανθρώπινη μορφή τους. Αυτά ήταν τα λόγια της:

«Σαστίζω! Βότανα σε πότισα κακά και δε μαγεύτης! Άλλος κανείς, κανείς δε γλίτωσε θνητός, τα βότανα μου σαν ήπιε τούτα και του πέρασαν της δοντωσιάς το φράχτη·  όμως εσύ κρατάς αγήτευτη ψυχή στα στήθια μέσα».

Στην ιστορία αυτή καταλυτική ρόλο διαδραματίζει ένα παράξενο βότανο – φυτό, το «Μώλυ» (από το ρήμα μωλύω που σημαίνει αδυνατίζω, παραλύω. Επιστημονική ονομασία, «Galanthus reginae-olgae subsp. reginae-olgae». Είναι ένα όμορφο, θρυλικό λουλούδι της χώρας μας που ανθίζει το φθινόπωρο. Το πρώτο συνθετικό της επιστημονικής του ονομασίας οφείλεται στα κάτασπρα σαν το γάλα άνθη γάλα+άνθος ). 

Ο Όμηρος αναφέρει χαρακτηριστικά πως οι άνθρωποι είναι δύσκολο «να το ξεριζώσουν από τη Γη». Τι μπορεί να συμβολίζει το φυτό αυτό; Γενικά τα φυτά τα συναντούμε πολύ συχνά σε μυθολογικές αναφορές, και συνήθως έχουν να κάνουν με απαγωγές Θεών, και μεταμορφώσεις Θεών και ανθρώπων.

Ας αποτολμήσουμε μία πιθανή ερμηνεία. Η Γαία και τα φυτά αντιπροσωπεύουν τις πιο χονδροειδείς υλικές δυνάμεις της φύσεως, και τις βασικές αντανακλαστικές φυσικές λειτουργίες. Η Γαία ως πάροχος του υλικού μας φορέα του σώματος μας, αντιπροσωπεύει το ανθρώπινο σώμα και την αντανακλαστική λειτουργία των ενστίκτων, παθών και συναισθημάτων του. Το βότανο «Μώλυ», δίνεται από τον Θεό της γνώσεως ως αντίδοτο στις χθόνιες μαγικές δυνάμεις της φύσεως. Το «Μώλυ» ως Θεϊκό δώρο, άσπρο σαν το γάλα αναφέρει ο Ερμής, αντιπροσωπεύει τις Ουράνιες πνευματικές δυνάμεις, την λάμψη το Θεϊκού σπινθήρα, ο οποίος αφυπνίζεται εντός μας γονιμοποιώντας και εμψυχώνοντας τις χθόνιες υλικές δυνατότητες.   Το «Μώλυ», δεν ξεριζώνεται εύκολα από τους ανθρώπους, αναφέρει ο Όμηρος. Χρειάζεται τόλμη, αναζήτηση, και επιμονή. Ο Πλωτίνος στην Εννεάδα  Περὶ τοῦ καλοῦ 1, 6, 8-9, επεξηγεί:

«Ας φύγουμε για την αγαπημένη μας πατρίδα!», να η πιο σωστή συμβουλή. 

- Ποιος είναι λοιπόν ο δρόμος της φυγής και πώς θα τον ακολουθήσουμε;-Θα ξανοιχτούμε, όπως -καθώς, αλληγορικά μου φαίνεται, λέει ο ποιητής- ο Οδυσσέας από τη μάγισσα Κίρκη ή την Καλυψώ, ο οποίος δεν αρκέστηκε να παραμείνει εκεί, παρ᾽ όλο που είχε ηδονές των ματιών και βρισκόταν ανάμεσα σε πολλή αισθητή ομορφιά. Η πατρίδα μας, απ᾽ όπου ήρθαμε, κι ο πατέρας μας είναι εκεί. - Ποια είναι λοιπόν η ρότα μας κι ο τρόπος για να φύγουμε; - Δεν χρειάζεται να περπατήσουμε· γιατί τα πόδια μάς πάνε μόνο στα διάφορα μέρη της γης, από χώρα σε χώρα. Ούτε χρειάζεται να φτιάξεις κανένα αμάξι με άλογα ή κάποιο θαλάσσιο μέσο, αλλά πρέπει να τα εγκαταλείψεις όλα αυτά και να μην τα βλέπεις· και ‘κλείνοντας τα μάτια’ άλλαξε την όρασή σου και ξύπνα μιαν άλλη, που ενώ την έχουν όλοι, λίγοι τη χρησιμοποιούν.

Τι λοιπόν βλέπει η εσωτερική εκείνη όραση; -Μόλις ξυπνήσει, δεν μπορεί καθόλου ν᾽ αντικρίσει τα λαμπρά όντα. Πρέπει λοιπόν πρώτα η ψυχή αυτή να συνηθίσει να διακρίνει τους ωραίους τρόπους ζωής· κατόπιν τα ωραία, έργα, όχι εκείνα που κατασκευάζουν οι τέχνες, αλλά αυτά που κάνουν οι λεγόμενοι αγαθοί άνδρες· κοίταξε μετά την ψυχή αυτών που κάνουν τα ωραία έργα»!

Μέτα από ένα χρόνο παραμονής του Οδυσσέα και των συντρόφων του στο βασίλειό της, το νησί Αιαία, η Κίρκη τους έδωσε οδηγίες για το πως να γυρίσουν στη πατρίδα τους.

Στην ιστορία του Οδυσσέα και της Κίρκης, υπάρχουν δύο ακόμα γεγονότα που αξίζουν αναφοράς.  Η πρώτη αφορά αναφορά του Πλουτάρχου,  όπου στον διάλογο του «Γρύλλος», μας παρουσιάζει έναν άνθρωπο, τον οποίο η Κίρκη είχε μεταμορφώσει σε χοίρο, να συζητάει με τον Οδυσσέα και αρνείται να ξαναγίνει άνθρωπος, επειδή ανακάλυψε ότι τα ζώα έχουν αρετές μεγαλύτερες από των ανθρώπων, και λέει: 

«Κανένα ζώο δεν εκλιπαρεί, ούτε ζητάει οίκτο, ούτε συνθηκολογεί, ούτε ποτέ λιοντάρι γίνεται δούλος σε λιοντάρι, ούτε άλογο σε άλογο, από ανανδρία, όπως γίνεται ο άνθρωπος σε άλλον άνθρωπο κάνοντας εύκολα τη δειλία δουλεία… Έτσι είναι απόλυτα φανερό ότι τα ζώα έχουν από τη φύση τους προδιάθεση προς τη γενναιότητα. Στους ανθρώπους, αντίθετα, το θάρρος είναι σχεδόν παρά φύσιν. Και θα σου πω από πού μπορείς να το καταλάβεις καλύτερα αυτό, γενναίε μου Οδυσσέα: στα ζώα η φύση έχει μοιράσει ισόρροπα τη δύναμη, και το θηλυκό δεν υστερεί σε τίποτε από το αρσενικό, ούτε στις προσπάθειες που καταβάλλουν για την επιβίωση τους, ούτε στους αγώνες που δίνουν για την προστασία των παιδιών τους..»

Το δεύτερο που αξίζει αναφοράς είναι πως ο  Οδυσσέας απέκτησε δίχως να το γνωρίζει ένα  γιο απ την Κίρκη, τον Τηλέγονο ( δηλαδή αυτόν που γεννήθηκε μακριά-τηλε +γόνος) . Όταν ο Τηλέγονος ενηλικιώθηκε, η Κίρκη τον έστειλε να βρει τον πατέρα του Οδυσσέα, που είχε επιστρέψει πια στην Ιθάκη. Σύμφωνα με χρησμό του μάντη  Τειρεσία, ο Οδυσσέας  θα πέθαινε  «εξ  Αλός» (που εξηγείται με δύο τρόπους: είτε «θα πεθάνει έξω από τη θάλασσα» είτε «από τη θάλασσα»).  Ό  Τηλέγονος  στο ταξίδι του προς την Ιθάκη, έφθασε δίχως να το γνωρίζει στην Ιθάκη και νομίζοντας πως είχε αποβιβαστεί σε άλλο νησί, (την Κέρκυρα) άρχισε να λεηλατεί  με το πλήρωμα του το νησί. 

Ο Οδυσσέας και ο γιος του  από την Πηνελόπη Τηλέμαχος, έσπευσαν να υπερασπιστούν την πόλη τους, οπότε ο Τηλέγονος σκότωσε  τον  πατέρα Οδυσσέα με ένα δόρυ το οποίο είχε για αιχμή το κεντρί ενός σαλαχιού, δίχως να το γνωρίζει καθώς το πρόσωπο του δεν το είχε αντικρίσει ποτέ στη ζωή του. Επιβεβαιώνοντας τον χρησμό, ο Tηλέγονος είχε σκοτώσει τον Οδυσσέα με δόρυ που η αιχμή του ήταν το δηλητηριώδες κεντρί («άκανθα») της ουράς ενός σαλαχιού. Όταν ο Τηλέγονος πληροφορήθηκε από τον Tηλέμαχο που ακριβώς βρισκόταν και ποιον είχε σκοτώσει, έκλαψε πικρά μαζί με τον ετεροθαλή αδελφό του.

H θεά Αθηνά, παρηγόρησε τα δυο παιδιά του, λέγοντας τους ότι αυτό ήταν το πεπρωμένο του ήρωα. Διέταξε τότε τον Tηλέγονο να πάρει σύζυγό του την Πηνελόπη με την οποία αργότερα, απέκτησαν ένα γιο, τον Ιταλό και την Kίρκη, να πάρει το σώμα του Οδυσσέα στο νησί της που θα μεταφέρει ο Tηλέμαχος. Εκεί η Kίρκη, αφού πρώτα τους κάνει αθάνατους, παντρεύεται τον Tηλέμαχο και ζουν αυτοί καλά και εμείς  καλύτερα!.