Πως οι ΗΠΑ αντέκρουσαν τις διεκδικήσεις της Ελλάδας για τη Βόρειο Ήπειρο το 1946-49

Η αμερικανική στάση απέναντι του ελληνικού σοβινισμού(ndaj shovinizmit grek)  κατά την τριετία 1946- 1949 βασίστηκε σε δύο στοιχεία: 

Πρώτο, προσπάθησε  να ανατρέψει την κυβέρνηση του Ενβέρ Χότζα και δεύτερο η αποφασιστικότητα να διατηρήσει ανέπαφη την εδαφική ακεραιότητα των συνόρων της Αλβανίας του 1913.

Από αυτήν την οπτική γωνία, ο Έλληνας ιστορικός Γιάννης Μαλακάσης αναγνωρίζει εκτενώς την αμερικανική στάση για τον ελληνικό σοβινισμό, εστιάζοντας κυρίως:

1. Στους σοβινιστικούς ισχυρισμούς που υποβλήθηκαν στο Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών στο Παρίσι τον Απρίλιο του 1946.

2. Στο μνημόνιο της ελληνικής κυβέρνησης για το αλβανικό ζήτημα που απευθύνθηκε στην Αμερική το 1949, όπου η προσάρτηση της νότιας Αλβανίας απαιτήθηκε με το πρόσχημα μιας ελληνοαλβανικής ομοσπονδίας.

3. Στον καθορισμό της οριοθέτησης, εάν η Ελλάδα και η Γιουγκοσλαβία επιτεθούν στην Αλβανία.

 

Το αίτημα της ένωσης της Βορείου Ηπείρου

Ο συντάκτης του άρθρου διευκρινίζει  ότι το 1945 η ελληνική κυβέρνηση που τοποθετήθηκε από τους Άγγλους,  ήταν χωρίς λαϊκή υποστήριξη και χωρίς κυβερνητικό πρόγραμμα.

Σχεδόν όλη η Ελλάδα, τότε, βρισκόταν υπό τον έλεγχο του ΕΑΜ. Στον εσωτερικό αγώνα για την εξουσία, τα δεξιά κόμματα κατέφυγαν στον ακραίο εθνικισμό σε μια εκστρατεία πρωτόγνωρου σοβινισμού (një fushatë shovinizmi) για τα βαλκανικά πρότυπα. Ζητούσαν το νότιο τμήμα της Αλβανίας μέχρι τη γραμμή Αυλώνα- Πόγκραντετς.

Πριν υποβάλλουν το σχέδιό τους για την προσάρτηση της νότιας Αλβανίας στο Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών στο Παρίσι, στις 26 Απριλίου του 1946, οι ελληνικές αρχές έπρεπε να εξασφαλίσουν την αμερικανική υποστήριξη, η οποία από εκείνη την εποχή  ήταν έντονηστην Ελλάδα.

Αλλά, ποια ήταν η στάση των ΗΠΑ; 

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν έδωσε προσοχή στους εθνικούς λόγους που περιέχονταν στο ελληνικό μνημόνιο.

Συγχρόνως, για να αξιολογήσει τη στρατηγική σημασία της νότιας Αλβανίας (ή Βορείου Ηπείρου) το Στέιτ Ντιπάρτμεντ απευθύνθηκε στην εμπειρογνωμοσύνη του σώματος εξουσίας «Κοινού Προϊσταμένων Προσωπικού» [Joint Chiefs of Staff] που μετά από μεγάλο αναλυτικό έλεγχο, αντιτάχθηκε κατηγορηματικά στις ελληνικές διεκδικήσεις στη Διάσκεψη των Παρισίων.

Ποια ήταν τα επιχειρήματα του ‘Κοινού των Προϊσταμένων  Προσωπικού», που απέρριψε τις ελληνικές αξιώσεις;

Α. Η Βόρεια Ήπειρος (Epiri i Veriut) είναι μια ορεινή περιοχή. Υπάρχουν σημαντικά σημεία διέλευσης και εμπόδια μεταξύ των περιοχών της βόρειας Αλβανίας και των ελληνικών συνόρων. 

Β. Η περιοχή στερείται αεροδρομίου ή λιμανιού. Υπάρχει λίγος ορυκτός πλούτος. Η μικρή ποσότητα τροφίμων που παρέχει είναι πολύ σημαντική για την Αλβανία, η οποία γενικά στερείται τέτοιων αγαθών.

Γ. Η απώλεια της Βόρειας  Ηπείρου  από την Αλβανία θα απομακρύνει τη μοναδική φυσική προστατευτική θέση της χώρας, σε μια επίθεση από το Νότο.

 Το αντίθετο ισχύει για την Ελλάδα, επειδή τα σημερινά της σύνορα, της επιτρέπουν τον έλεγχο της επικράτειας κατά μήκος των αλβανικών συνόρων και την επαρκή προστασία.

Δ. Σε ορισμένα τρόφιμα, η Αλβανία εξαρτάται προς το παρόν από τις εισαγωγές της Γιουγκοσλαβίας. Η απώλεια της Βορείου Ηπείρου, που θεωρείται από την Αλβανία ως μέρος της επικράτειάς της, σε συνδυασμό με την απώλεια της παραγωγής τροφίμων στο τομέα αυτό, θα ωθήσει αναπόφευκτα προς την κατεύθυνση της συνεργασίας και στενότερης οικονομικής και στρατιωτικής σχέσης με τη Γιουγκοσλαβία και μπορεί αυτό να έχει ως αποτέλεσμα την ενοποίησή της ως μέρος της γιουγκοσλαβικής ομοσπονδίας.

Ε. Η παράδοση αυτής της επικράτειας στην Ελλάδα είναι πιθανό να ακολουθηθεί από έναν αντάρτικο πόλεμο, που θα μπορούσε  να θέσει σε κίνδυνο την ειρήνη στα Βαλκάνια.

 Οι συστάσεις του «Κοινού των Προϊσταμένων Προσωπικού», όχι μόνο έτειναν στο να δοθεί  η δέουσα προσοχή από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, αλλά για πολλά χρόνια αποτέλεσαν τα βασικά επιχειρήματα των αμερικανικών διοικήσεων, παρεμποδίζοντας τις προσπάθειες των καθεστώτων σατραπείας (πελατείας) των Αθηνών να θέσουν το ζήτημα αυτό.

Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις, όπως αυτές του εμφυλίου πολέμου και μετά από αυτόν τον πόλεμο, δεν συνέχισαν να λειτουργούν έτσι, για εσωτερικούς μόνο λόγους.

Το ελληνικό μνημόνιο της 12^ης Μαΐου 1949

 

Φαξ με το περίφημο μνημόνιο του 1949  

Η Ελλάδα ζητά την Αλβανία, μέσω αυτού του Μνημονίου, που απευθύνεται στην κυβέρνηση των ΗΠΑ για πρώτη φορά, επισήμως, και την ζητά στο σύνολό της.

Σε σχόλια για το έργο της Αμερικανικής Πρεσβείας στην Αθήνα, ο πρέσβης  Χάρολντ Μπ. Μάινορ, που συνόδευσε το ελληνικό μνημόνιο στην Ουάσιγκτον, επισημαίνει ότι η ελληνική κυβέρνηση βασίζει τα επιχειρήματά της στην υπόθεση ότι «η ανεξαρτησία της Αλβανίας δεν υπήρξε ποτέ, και αναλύει τη  θεωρία ότι «στην κατάσταση στην οποία υπάρχει ,  η Αλβανία ενέχει υψηλό κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια των γειτονικών κρατών».

Για να λυθεί αυτό που αποκαλείται ‘Αλβανικό πρόβλημα’, το μνημόνιο παρουσιάζει τρεις επιλογές:

Α. Ο διαχωρισμός της Αλβανίας μεταξύ Ελλάδας και Γιουγκοσλαβίας ή μεταξύ  Ελλάδας- Γιουγκοσλαβία- Ιταλίας.

Β. Να τεθεί η Αλβανία υπό διεθνή διοίκηση ή από μια ουδέτερη εξουσία

Γ.  Η Ομοσπονδία της Αλβανίας με την Ελλάδα ή τη Γιουγκοσλαβία.

Σύμφωνα με το μνημόνιο, η καλύτερη λύση, με στρατηγικά, οικονομικά και πολιτικά οφέλη, είναι η ενοποίηση της Αλβανίας με την Ελλάδα.

Ο εκπρόσωπος των ΗΠΑ στην Αθήνα είναι απόλυτος στο συμπέρασμά του ότι καμία αλβανική κυβέρνηση δεν θα δεχόταν την ένωση της χώρας με την Ελλάδα.

Ο Μάινορ θα σημειώσει:

«Ακόμη κι αν μια μη κομμουνιστική κυβέρνηση εγκατασταθεί στην Αλβανία, η προτεινόμενη λύση θα αντιμετωπίσει φυσικές δυσκολίες»

Θα προσθέσει: «Η αύξηση των αξιώσεων για τη ‘Βόρειο Ήπειρο’, χωρίς να γίνεται καμία διάκριση μεταξύ της κυβέρνησης της σημερινής Αλβανίας και του αλβανικού λαού και τη μεταχείριση των Αλβανών προσφύγων ως ξένους εχθρούς, η Ελλάδα εγείρει την καχυποψία και την εχθρότητα όλων των γνωστών αντικομμουνιστών.

«Είναι πιθανόν, συνεχίζει ο Μάινορ, οι μη-κομμουνιστές Αλβανοί είναι αυτοί που θα μπορούσαν να ακολουθήσουν την προτεινόμενη συγχώνευση της χώρας τους με την Ελλάδα, θέτοντας την Αλβανία υπό ελληνική κυριαρχία».

Ο ίδιος Αμερικανός διπλωμάτης κάνει προτάσεις προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ που τις αποκαλεί ‘ενδιάμεσες’.

1. Θέσπιση τελωνειακής ένωσης.

2. Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Ήπειρο.

Εξέφρασε την πεποίθηση ότι οι προτάσεις αυτές θα έχουν υψηλό βαθμό αποδοχής από τους μη κομμουνιστές Αλβανούς και μπορεί να διευκολύνουν την κατάρρευση του καθεστώτος του Ενβέρ Χότζα.

Ο  πρέσβης Χάρολντ Μπ. Μάινορ (Harold B. Minor) συνιστά στην Ουάσιγκτον να ενθαρρύνει την ελληνική κυβέρνηση να αποδεχθεί τις παραπάνω προτάσεις και να ζητήσει να απαλύνει την εχθρότητα με την Αλβανία, να αλλάξει την προπαγάνδα και να βελτιώσει τη μεταχείριση των Αλβανών προσφύγων στην Ελλάδα, μερικοί από τους οποίους μπορούν να γίνουν μελλοντικοί ηγέτες μιας μη κομμουνιστικής κυβέρνησης.

Panorama Online

(Σημείωση Βαλκανικού Περισκοπίου: Ακολουθήθηκε η φρασεολογία και το πνεύμα του συντάκτη Beqir Skreli. Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην Panorama στις 14 Σεπτεμβρίου 2016)

--

The Hellenic Information Team

               

  Το παρόν άρθρο μεταφράστηκε και επιμελήθηκε από το  © Βαλκανικό Περισκόπιο -Γιῶργος  Ἐχέδωρος