Ο αυτοκράτορας που αγάπησε όσο κανείς άλλος την περίοδο εκείνη τον Ελληνικό πολιτισμό

Ο Πούπλιος Αίλιος Τραϊανός Αδριανός (24 Ιανουαρίου 76 – 10 Ιουλίου 138), στα λατινικά Publius Aelius Traianus Hadrianus, ήταν  αυτοκράτορας της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας κατά τα έτη 117–138, καθώς επίσης στωικός και επικούρειος φιλόσοφος. Αποτελεί τον τρίτο από τους
λεγόμενους «Πέντε Καλούς Αυτοκράτορες».

Ο Πούπλιος Αίλιος Τραϊανός Αδριανός

Η βασιλεία του είχε ένα διστακτικό ξεκίνημα, μια ένδοξη περίοδο ακμής και ένα τραγικό επίλογο…
Έλαβε άρτια εκπαίδευση και από μικρός είχε γνώση της ελληνικής γραμματείας, γι’ αυτό του δόθηκε το προσωνύμιο «Γκρεκούλους» (Ελληνάκι).

Ο Δομιτιανός 

Επί βασιλείας Δομητιανού, ο Αδριανός κατατάχθηκε στο στρατό και υπηρέτησε στις περιοχές της Γερμανίας, της Πανονίας (σημερινής Ουγγαρίας), διακρίθηκε στους πολέμους κατά των Δακών και Πάρθων, ενώ διετέλεσε κυβερνήτης της Συρίας.

Λέγεται ότι συνδύαζε την ελληνική λεπτότητα και τη ρωμαϊκή σταθερότητα.

Επειδή κατά τα χρόνια που βρισκόταν στο θρόνο δεν διεξήχθησαν πόλεμοι, οι στρατιωτικές αρετές του Αδριανού δεν μπορούν να προσδιοριστούν σήμερα με ακρίβεια, ωστόσο το γνήσιο ενδιαφέρον του και οι γνώσεις του για το στρατό, καθώς και η ικανότητα που έδειξε στον τομέα της διοίκησης, καταδεικνύουν πιθανό ταλέντο στη στρατηγική.

Ο αυτοκράτωρ Τραϊανός

Ο Αδριανός ανέβηκε στο θρόνο το 117, σε ηλικία 41 ετών, με την υποστήριξη του στρατού και της Συγκλήτου. Ήταν ευνοούμενος της Πλωτίνας, συζύγου του εξαδέλφου του Τραϊανού, ο οποίος τον υιοθέτησε και τον έχρισε διάδοχό του. Υπάρχει η άποψη ότι η Πλωτίνα και ο Αδριανός πλαστογράφησαν τα έγγραφο της υιοθεσίας, με σκοπό να πείσουν τη Σύγκλητο ότι ο διάδοχος του θρόνου είχε την υποστήριξη του Τραϊανού.

Πλωτίνα σύζυγος  Τραϊανου

Η πρώτη ενέργεια του Αδριανού ήταν η διαγραφή των καθυστερούμενων φόρων, ένα μέτρο που ανακούφισε τους υπηκόους του και τον έκανε αγαπητό στο λαό. Άλλωστε, ο ίδιος είχε ως προγραμματική αρχή τη ρήση του «Ο ηγεμών είναι για τον λαό και όχι ο λαός για τον ηγεμόνα». Η βασιλεία του συνέπεσε με μία ειρηνική περίοδο της ρωμαϊκής ιστορίας..

Μέρος από το Τείχος του Αδριανού στη Μεγάλη Βρετανία

Η ειρηνιστική πολιτική ενδυναμώθηκε με την ανέγερση μόνιμων αμυντικών έργων στα σύνορα της αυτοκρατορίας. Το πιο γνωστό είναι το ογκώδες Τείχος του Αδριανού στη Μεγάλη Βρετανία. Τα σύνορα στο Δούναβη και το Ρήνο ενδυναμώθηκαν με μια σειρά ξύλινων κυρίως οχυρώσεων, οχυρών και παρατηρητηρίων, με τα τελευταία να διευκολύνουν ιδιαιτέρως την επικοινωνία και την τοπική ασφάλεια.

William Bell Scott Η παράσταση δείχνει έναν εκατόνταρχο  να επιβλέπει την ανέγερση του Τείχους του Αδριανού στην Μ Βρετανία.

Παρόμοια τείχη, πλίθινα αυτή τη φορά, έκτισε κατά μήκος κρίσιμων διαβάσεων στη Βόρεια Αφρική (Μαυριτανία), τα οποία είχα μήκος πολλών δεκάδων χιλιομέτρων το καθένα. Για να κρατά ψηλά το ηθικό των στρατιωτών και να μη μένουν αδρανείς, ο Αδριανός όρισε να γίνονται συχνά γυμνάσια, και μάλιστα επέβλεπε ο ίδιος τις διάφορες στρατιές. Παρόλο που τα νομίσματα που έκοψε απεικονίζουν τόσο πολεμικές όσο και ειρηνικές σκηνές, η πολιτική του Αδριανού ήταν η επιβολή της ειρήνης με τη δύναμη, ακόμη και την απειλή.

Το 130, ο Αδριανός επισκέφθηκε τα ερείπια της Ιερουσαλήμ, τα οποία άφησε πίσω του η πρώτη εξέγερση  των κατοίκων της Ιουδαίας το 66 – 73. Υποσχέθηκε να ανοικοδομήσει την πόλη,  σχεδίαζε να την κάνει μητρόπολη, την οποία θα ονόμαζε Αέλια Καπιτολίνα. Απαγόρευσε την περιτομή, την οποία έβλεπε ως ένθερμος Ελληνιστής που ήταν, ως ακρωτηριασμό. Ένα ρωμαϊκό νόμισμα με την επιγραφή Αέλια Καπιτολίνα κόπηκε το 132.

Οι θέσεις των λεγεώνων στην αυτοκρατορία.Παρατηρούμε ότι στις περιοχές των Ελλήνων Ηπ. Ελλάς Μ Ασία νότια Γαλλία ανατολική Ιβηρική δεν υπάρχουν στρατευμένς λεγεώνες απλά γιατί οι Έλληνες αποτελούσαν συστατικό της αυτοκρατορίας....Αντίθετα με άλλες περιοχές όπου κατοικούσαν βάρβαροι πληθυσμοί 

Η στάση αυτή του Αδριανού πυροδότησε μια νέα μεγάλη εξέγερση ( 132 – 135 ), υπό τον Μπαρ Κόκχμπα και τον Ακίμπα μπεν Τζόζεφ. Κατόπιν του γεγονότος αυτού, ο Αδριανός κάλεσε το στρατηγό του Σήξτο Ιούλιο Σέβερο από τη Βρετανία, και σώματα στρατού κατέφθασαν ακόμη και από το Δούναβη. Οι απώλειες των Ρωμαίων ήταν βαρύτατες, και πιστεύεται ότι μια ολόκληρη λεγεώνα, η XXII Deiotariana καταστράφηκε.

Οι απώλειες λέγεται ότι ήταν τόσο μεγάλες που ο Αδριανός στην αναφορά του προς τη Σύγκλητο παρέλειψε την καθιερωμένη φράση «Εγώ και οι λεγεώνες είμαστε καλά». Εντούτοις οι δυνάμεις του Αδριανού τελικά κατέπνιξαν την εξέγερση. Σύμφωνα με τον Δίωνα Κάσσιο, κατά τη διάρκεια της εξέγερσης  580.000 Ιουδαίοι αλλά και άλλοι κάτοικοι των περιοχών αυτών έχασαν τη ζωή τους, 50 οχυρωμένες πόλεις και 985 χωριά των κατοίκων των μικτών πληθυσμών  της περιφέρειας αυτής καταστράφηκαν ολοσχερώς….

Μετά τη λήξη της εξέγερσης , ο Αδριανός συνέχισε τις θρησκευτικές διώξεις κατά των Ιουδαίων, σύμφωνα με το  φανατικό Ταλμούδ. Ο Αδριανός έβλεπε τον Ιουδαϊσμό ως κάτι σκοτεινό και και φυσικά είχε δίκιο αφού πρόκειται για κάτι το αναχρονιστικό ακόμα και την περίοδο εκείνη ,αλλά και  ως την αιτία συνεχών επαναστάσεων, κήρυξε εκτός νόμου την  Τορά, το ιουδαϊκό ημερολόγιο. Ο  πάπυρος αυτός κάηκε τελετουργικά στο Όρος του Ναού.
Στο πρώην σκευοφυλάκιο του Ναού εγκατέστησε δύο αγάλματα, ένα του Διός  και ένα δικό του. . Επανίδρυσε την Ιερουσαλήμ υπό τη μορφή ρωμαϊκής πόλης, με το όνομα Αέλια Καπιτολίνα και απαγόρευσε στους Ιουδαίους να εισέρχονται σε αυτήν….

Επάνω ανάπλαση της Βίλας του Αδριανού και κάτω τα ερείπια σήμερα 

Ο Αδριανός περιγράφεται συχνά ως ο πιο εύστροφος από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες. Του άρεσε επίσης να επιδεικνύει γνώσεις σε όλα τα πνευματικά και καλλιτεχνικά πεδία. Πάνω από όλα, ο Αδριανός υπήρξε προστάτης των τεχνών: η Βίλα του Αδριανού στο Τίβολι ήταν το εξοχότερο  παράδειγμα της ρωμαϊκής περιόδου ελληνικού αλεξανδρινού κήπου, ανασυνθέτοντας ένα ιερό τοπίο, χαμένο σήμερα σε μεγάλο μέρος εξαιτίας της καταστροφής των ερειπίων από τον κάπηλο Καρδινάλιο ντ’ Έστε που αφαίρεσε μεγάλο μέρος των μαρμάρων για να χτίσει τη Βίλλα ντ’ Έστε.

Δισκοβόλος- 2ος αιώνας μ.Χ.,  αντίγραφο ρωμαϊκής περιόδου του 450-440 π.Χ.  του χάλκινου αγάλματος  του Μύρωνα της ελληνικής περιόδου  βρέθηκε στην Βίλα του  αυτοκράτορα Αδριανού στο Τίβολι Ιταλία

Επάνω Τρεις όψεις ,εσωτερικά και εξωτερικά του Πανθέου στην Ρώμη.

Στη Ρώμη, το Πάνθεον, αρχικά χτισμένο από το Αγρίππα, κατεστραμμένο από φωτιά το 80, χτίστηκε εκ νέου από τον Αδριανό με τη θολωτή μορφή που βλέπουμε μέχρι σήμερα. Είναι ένα από τα πιο καλά διατηρημένα αρχαία  κτίρια ελληνικής αρχιτεκτονικής την ρωμαϊκή περίοδο και επηρέασε σημαντικά πολλούς από τους μεγάλους αρχιτέκτονες της Ιταλικής Αναγέννησης και του Μπαρόκ.

Μια άλλη προσφορά του Αδριανού στην τέχνη ήταν η γενειάδα. Τα πορτρέτα των αυτοκρατόρων μέχρι τότε τους παρουσίαζαν ξυρισμένους, ιδεατές απεικονίσεις Ελλήνων αθλητών. Ο Αδριανός είχε γενειάδα όπως δείχνουν όλα του τα πορτρέτα. (όπως παρουσιαζόταν στα ελληνικά αγάλματα ο Δίας...) Οι διάδοχοί του αυτοκράτορες θα απεικονίζονταν με γενειάδες για πάνω από ενάμιση αιώνα.

Απόλλων Κιθαρωδός  από την περίοδο του Αδριανού (2ος αιώνας μ.Χ.)  αντίγραφο ελληνιστικού πρωτοτύπου από μάρμαρο -Museo Nazionale Romano

Ο Αδριανός ήταν ουμανιστής και βαθύτατα φιλέλληνας σε όλη του την υπόσταση  . Αγαπούσε τις διδαχές των φιλοσόφων Επίκτητου, Ηλιόδωρου και Φαβορίνου και γενικά θεωρείται επικούρειος, όπως και ορισμένοι από τους φίλους του. Στην πατρίδα φρόντισε για τις κοινωνικές ανάγκες. Μείωσε αν και δεν κατάργησε τη δουλεία, εξανθρώπισε τον νομικό κώδικα και απαγόρευσε τα βασανιστήρια.

Μέρος της Βιβλιοθήκης του Αδριανού στην Αθήνα 

Η πύλη του Αδριανού στην Αθήνα σε σκίτσο των προηγουμένων αιώνων 

Έχτισε βιβλιοθήκες, υδραγωγεία, λουτρά και θέατρα. Ο Αδριανός θεωρείται από πολλούς ιστορικούς σοφός και δίκαιος: ο Σίλλερ τον αποκαλεί «πρώτο υπηρέτη της Αυτοκρατορίας», ενώ ο Έντουαρντ Γκίμπον θαύμαζε την «ευρεία και ενεργή του ευφυΐα», καθώς και τη «δικαιοσύνη και μετριοπάθεια» που τον χαρακτήριζαν.

Ερείπια του αδριάνειου υδραγωγείου στην Αθήνα 17 αι.

Σ’ ένα ταξίδι του στη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας γνώρισε τον Αντίνοο. Ο Αντίνοος τον ακολούθησε σε όλα του τα ταξίδια, όμως το 130 πνίγηκε κολυμπώντας σ’ ένα ποτάμι. Ο θάνατος του  Αντίνοου του αποτέλεσε βαρύ πλήγμα για τον Αδριανό, ο οποίος για να τιμήσει τη μνήμη του έκτισε την Αντινοούπολη.

Άγαλμα του Αντίνοου στο μουσείο των Δελφών 

Ο Αδριανός λάτρευε τον ελληνικό πολιτισμό και το 124 ήλθε για πρώτη φορά στην Αθήνα, για να λάβει μέρος στα Ελευσίνια Μυστήρια. Έγινε Αθηναίος Πολίτης και προίκισε την Αθήνα με σημαντικά μνημεία και έργα. Έχτισε την Αψίδα, ως μέρος του τείχους που χώριζε την παλιά από τη νέα πόλη, την οποία σήμερα ονομάζουμε Πύλη του Αδριανού και αποπεράτωσε το Ναό του Ολυμπίου Διός, ο οποίος είχε ξεκινήσει να ανεγείρεται επί Πεισιστράτου, πριν από περίπου 600 χρόνια (οι σημερινοί «Στύλοι του Ολυμπίου Διός»).

Η σημαντικότερη και ευεργετικότερη προσφορά του στην Αθήνα ήταν το Αδριάνειο Υδραγωγείο, σχεδόν το μόνο μέσο ύδρευσης της πρωτεύουσας μέχρι το 1930. Διαπλάτυνε τη μεταξύ Κορίνθου και Μεγάρων δύσβατη οδό (τη σημερινή «Κακιά Σκάλα»), τόσο, ώστε να μπορούν άνετα να κινούνται δύο άρματα εξ αντιθέτων διευθύνσεων. Προσπάθησε να ενώσει όλες τις ελληνικές πόλεις υπό το «Πανελλήνιον», αλλά απέτυχε.

Μέρος από το Αδριάνειο υδραγωγείο στην Αθήνα.

Το όνομα του Αυτοκράτορα σε στοιχείο του Υδραγωγείου στην Αθήνα ....«Αυτοκράτωρ Καίσαρ Τραϊανός Αίλιος» 

Ένα από τα  διατηρημένα στοιχεία σε  κατασκευές στην οδό των Κουρητών στην Ελληνική πόλη της Εφέσου  είναι ο Ναός του Αδριανού. Χτίστηκε πριν από 138 μ.Χ και ήταν αφιερωμένη στον αυτοκράτορα Αδριανό, ο οποίος ήρθε να επισκεφτεί την πόλη από την Αθήνα στο 128 μ.Χ.. Ο ναός αποτελείται από πρόναο ενός μνημειακού συνόλου (εξώστης  έμπροσθεν  του σηκού) και ένα μικρό, γυμνό σηκό (κύρια αίθουσα). Η πρόσοψη του ναού έχει τέσσερις κορινθιακούς κίονες που υποστηρίζουν ένα καμπύλο τόξο, στη μέση του οποίου περιέχει μια ανάγλυφη σκηνή  της Τύχης, και τη θεά  Νίκη. Οι στήλες στα πλευρά είναι τετράγωνες.




Το βάθρο με επιγραφές στην πρόσοψη του ναού, είναι οι βάσεις για τα αγάλματα των αυτοκρατόρων μεταξύ 293-305 π.Χ., Διοκλητιανού, Μαξιμιανού ο Κωνστάντιου Α, και του Γαλέριου(;)  τα πρωτότυπα των αγαλμάτων δεν έχουν βρεθεί ακόμη. Το υπέρθυρο πάνω από τις πόρτες είναι πλούσια διακοσμημένο με κλασικά μοτίβα όπως τα ωοειδείς αρχιτεκτονικές διάκοσμοι   ή σκέλη των μαργαριταριών. Στο δεύτερο ημι-κυκλικό μετωπικό τόξο πάνω από την πόρτα, μορφή που  μοιάζει με Μέδουσα απεικονίζεται ανάμεσα σε λουλούδια και φύλλα άκανθου. Και στις δύο πλευρές υπάρχουν διαζώματα που απεικονίζουν την ιστορία της ίδρυσης της Εφέσου -  Ο Ανδροκλος κυνηγά   ένα αγριογούρουνο, ο Διόνυσος σε τελετουργική πομπή και οι Αμαζόνες. Η τέταρτη ζωφόρος απεικονίζει δύο ανδρικές μορφές, μία εκ των οποίων είναι ο Απόλλων(;) ή η  Αθηνά,ή η  θεά του φεγγαριού,Άρτεμης και  μια γυναικεία φιγούρα, Εκτός της μορφής του Ανδροκλέους, είναι ο Ηρακλής, η σύζυγος και ο γιος του Θεοδοσίου και η θεά Αθηνά. Τα πηχάκια που έχουν τοποθετηθεί  σήμερα είναι αντίγραφα στη θέση που  τα πρωτότυπα θα εμφανίζονται

Ο Αδριανός παντρεύτηκε τη συγγενή τού εξαδέλφου του Τραϊανού, Βιβία Σαβίνα, αλλά δεν έκανε παιδιά. Πέθανε σε ηλικία 62 ετών στις 10 Ιουλίου 138 στην πατρική του οικία στην Ιταλική, αφού υιοθέτησε κι έχρισε ως διάδοχό του τον Αντωνίνο τον Ευσεβή. . Στις 25 Φεβρουαρίου 139 ο Αντωνίνος έλαβε εξουσία τριβούνου και ιμπέριουμ.

Αντωνίνος ο Ευσεβής

Βιβια Σαβινα 

Επίσης, για να εξασφαλίσει το μέλλον της δυναστείας, ο Αδριανός απαίτησε από τον Αντωνίνο να υιοθετήσει τόσο τον Λούκιο Κεϊόνιο Κόμοδο (γιο του αποθανόντα Αέλιου Καίσαρα), όσο και τον Μάρκο Άννιο Βέρο (ο οποίος αποτέλεσε το μέλλοντα αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο), εγγονό του ισχυρού συγκλητικού που έφερε το ίδιο όνομα και που υπήρξε στενός φίλος του Αδριανού. Ο Άννιος είχε ήδη αρραβωνιαστεί την κόρη του Αέλιου Καίσαρα, την Κεϊονία Φάμπια.

Λούκιος  Κεϊόνιος  Κόμοδος

Ο Μαρκος Αυρηλιος νέος

Ο Αδριανός άφησε την τελευταία του πνοή τη δέκατη μέρα του Ιουλίου, στη ρωμαϊκή του Βίλλα στις Βάιαι σε ηλικία 62 ετών  Κηδευτηκε αρχικά στο Πουτέολι, κοντά στην περιοχή Βάιαι, σε ένα κτήμα που κάποτε άνηκε στον Κικέρωνα. Λίγο αργότερα, τα λείψανά του μεταφέρθηκαν στη Ρώμη και θάφτηκαν στους Κήπους της Δομιτίας, κοντά στο ημιτελές μαυσωλείο του.

To Καστέλ Σαντ” Άντζελο

Μετά την ολοκλήρωση του Μαυσωλείου του Αδριανού (το σημερινό Καστέλ Σαντ” Άντζελο) στη Ρώμη το 139 από τον διάδοχό του, Αντωνίνο Πίο, το σώμα του αποτεφρώθηκε και οι στάχτες του τοποθετήθηκαν εκεί μαζί με της συζύγου του, της ΣΑΜΠΙΝΑ και του πρώτου από τους υιοθετημένους γιους του, Λούκιου Αέλιου. Ο Αντωνίνος τον θεοποίησε το 139 και του αφιέρωσε ένα ναό στο Πεδίο του Άρεως.