Ανακάλυψαν την επιτύμβια στήλη του παππού του Φιλόππαπου...!

Αυτή είναι πιθανά η επιτύμβια στήλη του παππού του Φιλόππαπου που ανακάλυψαν οι αρχές από  αρχαιοκάπηλους .Εάν δεν είναι του Αντιόχου Δ'  του  παππού του είναι τότε κάποιου από  τους υπόλοιπους τρεις προπάππους του .

Όπως γράφει η τουρκική εφημερίδα ..[ ...Η αστυνομία κατά του  λαθρεμπορίου  βρήκε μια ταφόπλακα 2.000 ετών που ανήκε σε αρχαίο Αρμένιο βασιλιά στην βορειοδυτική επαρχία Balıkesir της σημερινής Τουρκίας την Τρίτη. Αντίστοιχα, οι δυνάμεις ασφαλείας παρακολούθησαν δύο αυτοκίνητα που περνούσαν από την πόλη Edremit με κατεύθυνση προς τη δυτική επαρχία Çanakkale. Αφού έψαξε τα αυτοκίνητα, η αστυνομία βρήκε και κατάσχεσε μια επιτύμβια στήλη με τίτλο "Ο τελευταίος τόπος ανάπαυσης του ηγέτη της Κομμαγηνής Αντιόχου" στα ελληνικά.  Οι λαθρέμποροι σχεδίαζαν να πουλήσουν το ανεκτίμητο τεχνούργημα για 2 εκατομμύρια TL (281.000 δολάρια), σύμφωνα με αναφορές.Τέσσερις ύποπτοι κρατήθηκαν κατά τη διάρκεια της επιχείρησης και η αστυνομία ξεκίνησε εκτεταμένη έρευνα για το περιστατικό. 

Το Βασίλειο της Κομμαγηνής ήταν ένα μικρό εξελληνισμένο βασίλειο της Αρμενίας (163 π.Χ. έως 72 μ.Χ.), που βρίσκεται μέσα και γύρω από την αρχαία πόλη Σάμοσατα (Νότια Μ.Ασία και Συρία ), η οποία χρησίμευε ως πρωτεύουσα της...] - ΤΟ ΚΕΊΜΕΝΟ ΕΊΝΑΙ ΑΠΌ ΤΗΝ ΑΝΑΦΟΡΆ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΊΔΑΣ Πηγή: Ημερήσια Sabah 03 Απριλίου 2019.

Η  επιτύμβια στήλη με αναγραφή  "Ο τελευταίος τόπος ανάπαυσης του ηγέτη της Κομμαγηνής Αντίοχου " στα ελληνικά. Η ερμηνεία είναι Σύμφωνα με την ανακοίνωση της αστυνομίας

Η θέση  βρισκόταν το βασίλειο της Κομμαγηνής 

Επιτύμβιον Αντιόχου, βασιλέως Κομμαγηνής

Μετά που επέστρεψε, περίλυπη, απ' την κηδεία του, 

η αδελφή του εγκρατώς και πράως ζήσαντος, 

του λίαν εγγραμμάτου Αντιόχου, βασιλέως

Κομμαγηνής, ήθελ' ένα επιτύμβιον γι' αυτόν.

Κι ο Εφέσιος σοφιστής Καλλίστρατος - ο κατοικών 

συχνά εν τω κρατιδίω της Κομμαγηνής, 

κι από τον οίκον τον βασιλικόν

ασμένως κ' επανειλημμένως φιλοξενηθείς-

το έγραψε, τη υποδείξει Σύρων αυλικών, 

και το έστειλε εις την γραίαν δέσποιναν. 

«Του Αντιόχου του ευεργέτου βασιλέως

να υμνηθεί επαξίως, ω Κομμαγηνοί, το κλέος.

Ήταν της χώρας κυβερνήτης προνοητικός. 

Υπήρξε δίκαιος, σοφός, γενναίος. 

Υπήρξεν έτι το άριστον εκείνο, Ελληνικός - 

ιδιότητα δεν έχ' η ανθρωπότης τιμιοτέραν·

εις τους θεούς ευρίσκονται τα πέραν.»

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης

Φιλόπαππος Γάιος Ιούλιος Αντίοχος Επιφανής,  ο εγγονός του Αντίοχου 

Φιλόπαππος Επιφάνους Βησαιεύς

Ο Γάιος Ιούλιος Αντίοχος Επιφανής Φιλόπαππος ήταν ευεργέτης της πόλης των Αθηνών, ο οποίος γεννήθηκε γύρω στο 70 μ.Χ. και στον οποίο είναι αφιερωμένο το μνημείο του Φιλοπάππου στον ομώνυμο λόφο. Ήταν ο εγγονός του Αντίοχου Δ΄ της Κομμαγηνής του Επιφανούς, τελευταίου βασιλέως της Κομμαγηνής στη  Μ. Ασία .

Πατέρας του Φιλοπάππου ήταν ο Γάιος Ιούλιος Αντίοχος Επιφανής, μητέρα η Ιουλία και αδελφή του η Ιουλία Βάλβιλλα. Το 72 μ.Χ., την εποχή που ο παππούς του, Αντίοχος ο Επιφανής, βασίλευε στο μικρό ελληνιστικό βασίλειο της Κομμαγηνής, γίνεται η κατάλυση και ενσωμάτωσή του στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Ο τελευταίος βασιλέας της Κομμαγηνής και παππούς του Φιλόπαππου Γάιος Ἰούλιος Ἀντίοχος ὀ Ἐπιφανής, Δ'    [-πριν το 17 μΧ – μετά  72 μ.Χ.-]

 Αναγκαστικά τότε, όλη η οικογένεια, με τη βοήθεια του Βεσπασιανού καταφεύγει στην Ελλάδα και εγκαταθίσταται στην Αττική. Η αριστοκρατική καταγωγή του τον βοηθά να γίνει αποδεκτός από τους κατοίκους της Αθήνας, εγγράφεται μάλιστα ως Αθηναίος πολίτης, από τον δήμο Βήσας της Αντιοχίδας φυλής, αναλαμβάνει δημόσια αξιώματα και συμμετέχει σε πολιτικές και θρησκευτικές εκδηλώσεις της πόλης. Τα επόμενα χρόνια ο Φιλόπαππος μετακομίζει στην Ρώμη, όπου εκεί, αφού γίνει Ρωμαίος πολίτης και έχοντας την εύνοια του αυτοκράτορα Τραϊανού, αναλαμβάνει νέα αξιώματα και αναγορεύεται  ύπατος. Τέλος, επιστρέφει στην Αθήνα και μεταξύ των ετών 114 και 116 πεθαίνει.

Μια βάση από μαρμάρινο άγαλμα με επιγραφική Ιούλιο Αντίοχο Επιφανή Φιλοπάππο και αναφέροντας τους παράγοντες μιας παράστασης που διοργανώθηκε στη Διονύσια. 75/76 - 87/88 μ.Χ.  Βρέθηκε στο Θέατρο του Διονύσου στις 20 Ιουλίου 1862.  Θέατρο Διονύσου, Αθήνα. Inv. Αριθ. NK 280. Επιγραφή IG II (2) 3112.

Σχέδιο της επιγραφής στη βάση του Φιλοπάππου από τον Έλληνα αρχαιολόγο Κυριάκο Σ. Πιτάκη (Κυριάκος Πιττάκης, 1798-1863, βλ. Γκαλερί σελ. 12 ).   Αρχαιολογική Εφημερίς 1862 , σελίδα 221-224 και πλάκα 32, εικ. 1.  Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία  περιοδικό της Αρχαιολογικής  Εταιρείας Αθηνών). Αθήνα, 1863. Στη Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης.

Ο Φιλόπαππος ως Αθηναίος πολίτης υπήρξε Αγωνοθέτης των Διονυσίων και δύο φορές Επώνυμος άρχοντας μεταξύ 75/76 και 87/88. Ως Ρωμαίος πολίτης υπήρξε μέλος του γένους των Ιουλίων και της Φαβίας φυλής. Εντάχθηκε στην τάξη των πραιτόρων, το 109 έγινε ύπατος και μεταξύ 110 με 115 συμμετείχε στο 12μελές σώμα των ιερέων του αυτοκράτορα Τραϊανού (λατινικά: Fratres Arvales). Ο Πλούταρχος τον εκτιμούσε ιδιαίτερα και του αφιέρωσε την πραγματεία "Πως αν τις διακρίνει τον κόλακα του φίλου" στο έργο του "Ηθικά".

Το μνημείο του Φιλοπάππου ανεγέρθη το 114 με 116 προς τιμή του στον, μέχρι τότε ονομαζόμενο, λόφο των Μουσών απέναντι από την Ακρόπολη με δαπάνες της πόλης των Αθηνών και κάτω από την επίβλεψη των δύο αδελφών του.

Σχεδιάγραμμα του μνημείου στην πρόσοψη. D.E.E Kleiner: «The monument of Philopappos in Athens,»Archaeologica 30, Rome 1983, table.XXXIII

Το μνημείο του Φιλοπάππου που χρονολογείται στο 114-116 μ.Χ. κτίσθηκε από τους Αθηναίους προς τιμή του μεγάλου ευεργέτη της πόλης των Αθηνών, εξόριστου ηγεμόνα της Κομμαγηνής, Ιουλίου Αντιόχου Φιλoπάππου, που εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και έγινε Αθηναίος πολίτης αναλαμβάνοντας δημόσια και θρησκευτικά αξιώματα. Σύμφωνα με τον Παυσανία το μνημείο κτίσθηκε στην ίδια θέση όπου παλαιότερα είχε ταφεί ο Μουσαίος. 

Το μνημείο, διαστάσεων 9.80 Χ 9.30 μ., περιλάμβανε τον ταφικό θάλαμο και είναι κτισμένο από λευκό πεντελικό μάρμαρο σε βάθρο ύψους 3, 08 μ. από πωρόλιθο επενδυμένο με πλάκες υμήττειου μαρμάρου. Η βόρεια πλευρά που είναι ορατή από την Ακρόπολη ήταν η πρόσοψη του μνημείου και είχε πλούσιο αρχιτεκτονικό διάκοσμο. Το μνημείο σωζόταν μέχρι τα μέσα του 15ου αιώνα, όταν ο Κυριακός ο εξ Αγκώνος αντέγραψε τις πέντε επιγραφές της πρόσοψης. Οι τρεις που είναι χαραγμένες κάτω από τα αγάλματα, δίνουν τα ονόματα των απεικονιζόμενων προσώπων. Η κεντρική μορφή ήταν ο Φιλόπαππος, γιος του Επιφάνους, αριστερά ο Αντίοχος, γιος του βασιλέα Ιουλίου Αντιόχου Φιλoπάππου, και δεξιά ο βασιλιάς Σέλευκος Νικάτωρ, γιος του Αντιόχου. Ανασκαφές στην περιοχή του μνημείου πραγματοποιήθηκαν το 1898 και τον επόμενο χρόνο έγιναν εργασίες συντήρησης. Το 1940 πραγματοποιήθηκε συμπληρωματική διερευνητική ανασκαφή από τους Η. Α. Thompson και Ι. Τραυλό. Σύμφωνα με νεώτερες έρευνες διαπιστώθηκε ότι αρχιτεκτονικά μέλη από την ανωδομή του μνημείου χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή του Μιναρέ στον Παρθενώνα.  ΚΕΙΜΕΝΟ ΥΠ.ΠΟ 

1. Βιογραφικά στοιχεία

Ο Γάιος Ιούλιος Αντίοχος Επιφανής Φιλόπαππος γεννήθηκε γύρω στο 70 και ήταν εγγονός του τελευταίου βασιλιά της Κομμαγηνής, του Αντιόχου Δ΄. Γονείς του ήταν ο Γάιος Ιούλιος Αντίοχος Επιφανής και η Ιουλία και αδελφή του η Ιουλία Βάλβιλλα. Μετά την κατάλυση του μικρού βασιλείου και την ενσωμάτωσή του στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ο Φιλόπαππος ακολούθησε την οικογένειά του η οποία κατέφυγε στην Ελλάδα με τη βοήθεια του Βεσπασιανού και εγκαταστάθηκε τελικά στην Αττική.1

Ο Φιλόπαππος πέρασε τα νεανικά χρόνια της ζωής του στην Αθήνα, απολαμβάνοντας όλα τα προνόμια που του εξασφάλιζε η αριστοκρατική καταγωγή του. Ήταν Αθηναίος πολίτης, εγγεγραμμένος στο δήμο Βήσας της Αντιοχίδας φυλής.2 Δεδομένης της σύνδεσης της φυλής αυτής στην Αττική με τον Ηρακλή, μια θεότητα ιδιαίτερα σημαντική για τη δυναστεία της Κομμαγηνής, είναι πιθανό ότι η επιλογή αυτή είχε στόχο να τονίσει στους συγχρόνους του τη βασιλική καταγωγή του.3

¨Ορος Νεμρούδ-  Ἀντίοχος Α' ὁ Θεὸς Δίκαιος Ἐπιφανὴς Φιλορωμαῖος Φιλέλλην 70 38 π. Χ - ήταν το ήμισυ των Αρμένιος , ένα μακρινό  μέλος της Δυναστείας των Οροντιδών και μισός Ελληνικής καταγωγής .
 Η μητέρα του Αντιόχου, η Λαοδίκη VII Θεά , ήταν Ελληνίδα πριγκίπισσα της Σελευκιδικής Αυτοκρατορίας . Ο πατέρας της Λαοδίκης ήταν ο βασιλιάς των Σελευκίδων Αντίοχος VIII Γρύπας 

• Ο Φιλόπαππος ανήκε μεταξύ των υψηλά ισταμένων στην αθηναϊκή κοινωνία της εποχής του, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τις σχέσεις του με εξέχουσες προσωπικότητες. Υιοθέτησε σκόπιμα το όνομα του παππού του και το χρησιμοποιούσε στις συναναστροφές του. Συνέχισε μάλιστα να χρησιμοποιεί το βασιλικό τίτλο του στην Αθήνα παρά το γεγονός ότι είχε πια μόνο συμβολική αξία.4

Η δημόσια δράση του Φιλοπάππου στην Αθήνα είναι αξιοσημείωτη, δεδομένης της μη ελληνικής καταγωγής του. Οι σωζόμενες επιγραφές επιβεβαιώνουν μια επιτυχή πολιτική καριέρα στον αθηναϊκό δημόσιο βίο. Ο Φιλόπαππος διατέλεσε δις αγωνοθέτης των Διονυσίων και είναι πιθανό ότι κέρδισε δύο φορές και το αξίωμα του επώνυμου άρχοντα.5 Πέρα της πολιτικής δράσης του συμμετείχε και στις θρησκευτικές εκδηλώσεις της πόλης, όπως πιστοποιεί ένα ανάθημά του στον Ασκληπιό.6

• Το ενδιαφέρον του για τα δημόσια πράγματα δεν περιορίστηκε στην Αθήνα,7 αφού η πολιτική καριέρα του συνεχίστηκε στη Ρώμη. Εκεί ανέλαβε εξίσου σημαντικά δημόσια αξιώματα έχοντας εξασφαλίσει και την εύνοια του Τραϊανού.8

 Έγινε Ρωμαίος πολίτης, ενώ παράλληλα ήταν μέλος του γένους των Ιουλίων και της Φαβίας φυλής. Εντάχθηκε στην τάξη των πραιτoριανών, έγινε ύπατος το έτος 1099 και frater arvalis10 μεταξύ του 110 και 115. Την περίοδο αυτή πρέπει να επέστρεψε στην Αθήνα, αφού ο θάνατός του τοποθετείται μεταξύ των ετών 114 και 116.

2. Η θέση του Φιλοπάππου στην αθηναϊκή κοινωνία της εποχής του

Πέρα της δημόσιας δράσης του Φιλοπάππου τόσο στην Αθήνα όσο και στη Ρώμη, ενδεικτική είναι και η θετική αποτίμηση από τους συγχρόνους του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Πλούταρχος,11 ο οποίος τον εκτιμούσε ιδιαίτερα για την ευστροφία και την πολυμάθειά του. Του αφιέρωσε μάλιστα το έργο του Πώς αν τις διακρίνει τον κόλακα του φίλου.

To γεγονός εξάλλου ότι οι Αθηναίοι έδωσαν στο Φιλόπαππο την άδειά τους να οικοδομήσει το ταφικό μνημείο του εντός των τειχών έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις ήδη από την Αρχαιότητα. Ο Παυσανίας12 στην περιγραφή των μνημείων της Αθήνας το αναφέρει μόνο για την ασυνήθιστη θέση του, χωρίς να κάνει λόγο για τον ιδιοκτήτη του. 

Είναι πραγματικά άξιο λόγου πώς ένας ευγενής ανατολικής καταγωγής κατάφερε να ανεγείρει το ταφικό μνημείο του σε τόσο περίοπτη θέση στην Αθήνα, όπου οι ταφές εντός των τειχών ήταν ασυνήθιστη πρακτική. 

Η εξαιρετική αυτή τιμή ερμηνεύτηκε με βάση το γεγονός ότι ο Φιλόπαππος ήταν ευεργέτης της πόλης – όπως και οι Αδριανός και Ηρώδης Αττικός13 αργότερα. Τα υπάρχοντα στοιχεία πάντως δε συνηγορούν υπέρ της άποψης αυτής, αφού οι εκδηλώσεις του προς τους θεούς και την πόλη εμπίπτουν στα καθήκοντα ενός επιφανούς και εύπορου πολίτη της Αθήνας της Αυτοκρατορικής περιόδου. 

Τέλος, ο εικονογραφικός διάκοσμος του μνημείου αποτελεί επιστέγασμα της δράσης και της προσωπικότητάς του, καθώς αναφέρεται τόσο στους προγόνους του Φιλοπάππου όσο και στη δημόσια δράση του.14 -ΠΗΓΗ  ΚΕΙΜΕΝΟΥ  http://asiaminor.ehw.gr

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

1. Στον πατέρα του Φιλοπάππου Επιφανή αποδίδεται ένα ανάθημα στην Ελευσίνα: ΙG II2 3450.

2. Είναι χαρακτηριστικό ότι και ο Αδριανός αργότερα εγγράφηκε στον ίδιο δήμο.

3. Στην Κομμαγηνή ο Ηρακλής αναπαρίσταται συχνά σε ανάγλυφα με μέλη της βασιλικής οικογένειας.

4. Είναι χαρακτηριστικό ότι αν και ο Αντίοχος Δ΄ ήταν ο τελευταίος της δυναστείας που άσκησε βασιλική εξουσία στην Κομμαγηνή, τα μέλη της οικογένειας διατήρησαν το βασιλικό τίτλο. Το στοιχείο αυτό πιστοποιείται από επιγραφές και νομίσματα για τον Επιφανή, πατέρα του Φιλοπάππου, και το θείο του Καλλίνικο. Βλ. σχετικά BMC Galatia, 110-112· ΙG II2, 3450. Tάκιτος, Ιστορία 2.25.2. O ίδιος ο Φιλόπαππος φρόντισε να διακηρύξει τη βασιλική καταγωγή του και σε χαμένη σήμερα επιγραφή στο ταφικό του μνημείο: ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΑΝΤΙΟΧ/ΟΣ ΦΙΛΟ/ΠΑΠΠΟΣ/ ΒΑΣΙΛΕ/ΩΣ ΕΠΙ/ΦΑΝΟΥΣ /ΤΟΥ ΑΝ/ΤΙΟΧΟΥ.

5. ΙG IΙI1 78· ΙG II2 3112· ΙG II2 1759· ΙG IΙI1 1020. Το γεγονός μάλιστα ότι ήταν χορηγός και αγωνοθέτης όλων των φυλών επιβεβαιώνει την κατοχή του εν λόγω αξιώματος, που κατά την Αυτοκρατορική περίοδο απευθυνόταν σε οικονομικά εύρωστους πολίτες, αφού προϋπέθετε τη διάθεση μεγάλων χρηματικών ποσών προς την πόλη. Βλ.σχετικά Kleiner, D.E.E., The Monument of Philopappos in Athens (Archaeologica 30, Roma 1983), σημ. 59. Η αναφορά του ονόματος του Φιλοπάππου ως επώνυμου άρχοντα μαζί με κάποιο Λαιλιανό κατά το έτος 109 είναι προβληματική. Θεωρήθηκε αρχικά ότι ο Φιλόπαππος αντικαταστάθηκε από το Λαιλιανό το Μάιο του έτους αυτού, αφού έγινε Ρωμαίος ύπατος και αδυνατούσε να ασκήσει τα καθήκοντά του. Η άποψη αυτή αναθεωρήθηκε πρόσφατα και υποστηρίχθηκε ότι, παρά το νόμο που απαγόρευε την ανάληψη του αξιώματος αυτού δεύτερη φορά, ο Φιλόπαππος έγινε δις επώνυμος άρχοντας λόγω της οικονομικής ευρωστίας του. Στην περίπτωση αυτή οι Αθηναίοι νομιμοποίησαν την παρατυπία αυτή μοιράζοντας το αξίωμα μεταξύ Φιλοπάππου και Λαιλιανού.

6. Για το ανάθημα του Φιλοπάππου στον Ασκληπιό βλ. ΙG II2, 4511. Δεν είναι βέβαιο αν ήταν ο ίδιος ή ο πατέρας του αυτός που συνδέεται με το ναό της Δέσποινας στη Λυκόσουρα της Αρκαδίας. Βλ. σχετικά ΙG V2, 524. Φαίνεται πως η οικογένεια πήγε στο ιερό αυτό γύρω στο 72, κατά το σύντομο πέρασμά της από τη Σπάρτη. Θεωρείται εξάλλου ότι η μυστηριακή λατρεία της Δήμητρας στο επαρχιακό αυτό ιερό θα ταίριαζε καλύτερα με την προσωπικότητα του Επιφανή, ο οποίος συνδέθηκε αργότερα και με το ιερό της Ελευσίνας. Τα υπάρχοντα στοιχεία για το Φιλόπαππο από την άλλη ανασυνθέτουν μια εικόνα διανοούμενου και κοσμοπολίτη, που δύσκολα θα μπορούσε να σχετιστεί με μυστικιστικές λατρείες.

7. Σχετικά με την επίσκεψή του στην Αίγυπτο μεταξύ των ετών 94 και 96 βλ. Baslez, M.F., “La famille de Philopappos de Commagène. Un prince entre deux mondes”, DialHistAnc 18 (1992), σελ. 93-97.

8. Αναφέρονται και άλλα παραδείγματα απογόνων βασιλικών οίκων από την Ανατολή, που επί Τραϊανού κατέλαβαν υψηλά δημόσια αξιώματα στη Ρώμη.

9. Για το πρόβλημα της παράλληλης θητείας του ως άρχοντα και υπάτου κατά το ίδιο έτος βλ. Kleiner, D.E.E., The Monument of Philopappos in Athens (Archaeologica 30, Roma 1983), σελ. 14. Έχει υποτεθεί ότι διατέλεσε ύπατος ενώ βρισκόταν στην Αθήνα. O προπάππος του Αντίοχος Δ΄ ήταν πιθανότατα ο πρώτος ηγεμόνας της Κομμαγηνής που έγινε Ρωμαίος πολίτης και οι απόγονοί του υιοθέτησαν το όνομα Ιούλιος. Ήδη από την εποχή του Αυγούστου, όταν στην Κομμαγηνή βασίλευε ο Αντίοχος Δ΄, διάφοροι ευγενείς και μέλη βασιλικών οικογενειών από την Ανατολή είχαν αρχίσει να εντάσσονται στο gens Julia και στη Φαβία φυλή.

10. Πρόκειται για ιερατικό σώμα (collegium) με 12 μέλη, ένα εκ των οποίων ήταν ο ίδιος ο αυτοκράτορας. Η επιλογή του Φιλοπάππου επιβεβαιώνει την υψηλή κοινωνική θέση του.

11. Πλούτ., Ηθ., Συμποσιακών I.10 (628A).

12. Παυσ. 1.25.6.

13. Οι Αθηναίοι επέτρεψαν την ταφή του Ηρώδη του Αττικού και της κόρης του εντός των τειχών της πόλης τους.

14. Απεικονίζονταν οι Αντίοχος Δ΄ και Σέλευκος Α΄ Νικάτωρ, που ταυτίζονται με επιγραφές. Στη ζωφόρο σε περίοπτη θέση αναπαρίσταται η σκηνή της ανάρρησης του Φιλοπάππου στο υπατικό αξίωμα.

ΕΠΙΣΗΣ ...

Ποιός ήταν ο Φιλόπαππος με το περίφημο μνημείο;

Τυλιγμένο με την αίγλη των 19 περίπου αιώνων του, το μνημείο σήμερα έχει καταξιωθεί και αντιμετωπίζεται όπως κάθε άλλο μνημείο. Στην εποχή του ωστόσο πρέπει να είχε προκαλέσει σοβαρές αντιδράσεις, μολονότι δε διαθέτουμε μαρτυρίες για κάτι τέτοιο. Οι αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Παυσανίας, μόλις που καταδέχονται να αναφέρουν το μνημείο, πράγμα το οποίο λέει πολλά.
Ελάχιστα είναι γνωστά για τον άνθρωπο πίσω από το μνημείο. Ξέρουμε ότι γεννήθηκε περίπου το 70 μ.Χ., διάδοχος του θρόνου της Κομμαγηνής, ενός μικρού βασιλείου στην περιοχή που σήμερα διασχίζεται από τα σύνορα Συρίας-Τουρκίας. Το πραγματικό του όνομα, Γάιος Ιούλιος Αντίοχος, αποκαλύπτει τη σύγκλιση των δύο μεγάλων πολιτισμών, Ρωμαϊκού και Ελληνικού που επηρέασαν τη μοίρα του.

• Φιλόπαππος (αυτός που αγαπά τον παππού του) είναι η επωνυμία με την οποία ο ίδιος διάλεξε να αυτοπροσδιορίζεται, πολύ αργότερα. Ο παππούς τον οποίο τιμούσε με το όνομα και το μνημείο του ο Φιλόπαππος, δεν ήταν άλλος από τον Αντίοχο Δ΄, ο οποίος έμελλε να είναι ο τελευταίος βασιλιάς της Κομμαγηνής. 

Όταν ο νεαρός Φιλόπαππος ήταν μόλις δύο ετών, οι Ρωμαίοι αποφάσισαν να προσαρτήσουν την πατρίδα του στην επαρχία της Συρίας και εκδίωξαν ολόκληρη τη βασιλική οικογένεια από τα πατρογονικά της εδάφη. Ωστόσο τους επεφύλαξαν εξαιρετική μεταχείριση: εγκατέστησαν ολόκληρη την οικογένεια στη Ρώμη παρέχοντάς τους εισόδημα που τους επέτρεπε να ζουν βασιλικά. Οι ίδιοι δεν έπαψαν ποτέ να αυτοαποκαλούνται βασιλείς, μολονότι δεν ξαναείδαν ποτέ το βασίλειό τους.

Λίγα χρόνια αργότερα, ο νεαρός Φιλόπαππος, απολαμβάνοντας τα προνόμια που του χάριζε ένα γενναίο εισόδημα και η ιδιότητά του ως ρωμαίος πολίτης των ανώτερων τάξεων, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου θα περνούσε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Κατόρθωσε να γίνει αποδεκτός από την πνευματική ελίτ της πόλης και μάλιστα να γίνει Αθηναίος πολίτης,δημότης Βήσης, ένα προνόμιο που σπάνια δινόταν σε ξένους και το οποίο μάλλον οφείλει στην εξαιρετική γενναιοδωρία του. Υπηρέτησε τη νέα του πατρίδα αναλαμβάνοντας διάφορα δημόσια αξιώματα, πολλά από τα οποία απαιτούσαν τεράστιες δαπάνες.( Διετέλεσε Άρχων της Αθήνας το 88 μ.Χ και έγινε αγωνοθέτης στα Διονύσια).

Ο Φιλόπαππος είχε φιλικές σχέσεις με πολλούς Έλληνες φιλοσόφους καθώς και με τον ιστορικό Πλούταρχο ο οποίος στα κείμενά του τον περιγράφει ως «πολύ γενναιόδωρο και θαυμάσιο στις ανταμοιβές του» και περιγράφει τον χαρακτήρα του ως «ευδιάθετο που ανυπομονεί για τη διδασκαλία».
Μετά το θάνατό του το 116 μ.Χ τάφηκε στην κορυφή του λόφου των Μουσών, ο οποίος κατέληξε να φέρει το όνομά του. Δεν ξέρουμε ποιος διάλεξε τη θέση ή σχεδίασε το μνημείο - μαυσωλείο με τους πολύσημους συμβολισμούς. Ίσως να ήταν ο ίδιος, ή το πιο πιθανό η μοναδική αδελφή του Ιουλία Βάλβιλλα, που πέθανε αρκετά χρόνια αργότερα. Ανεξάρτητα από αυτό, το μνημείο, που σκοπό είχε να δοξάζει τον Φιλόπαππο αιώνια, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα συγκρητισμού Ρωμαϊκών, Ελληνικών και Ανατολίτικων στοιχείων.

Αυτό που προκαλεί μεγαλύτερη εντύπωση, είναι η θέση του μνημείου: δεν είναι απλά σε μια θέση που το κάνει ορατό από το σύνολο της πόλης, αλλά βρίσκεται σε ύψωμα, κάτι πρωτάκουστο για τα ελληνικά δεδομένα μιας και η ιερή παράδοση των Αθηναίων  στην αρχαιότητα  δεν επέτρεπε να γίνουν ταφές στα ιερά υψώματα, όπως ήταν ο Λόφος των Μουσών. Αυτό σίγουρα οφείλεται στην παράδοση των βασιλέων της Κομμαγηνής να θάβονται σε κορφές βουνών, στα λεγόμενα ιεροθέσια, στα οποία οι νεκροί βασιλείς λατρεύονταν ως θεοί.

• Η επιλογή του σημείου θα πρέπει να είχε το διπλό στόχο να επιβάλλει την παρουσία του στο χώρο αλλά και να προβάλει την καταγωγή και βασιλική ιδιότητα του Φιλόπαππου. Δεν είναι τυχαίο ότι η επιγραφή του μνημείου που κατονομάζει το νεκρό έχει ως εξής: "Βασιλεύς Αντίοχος Φιλόπαππος, βασιλέως Επιφανούς του Αντιόχου". 

Η μορφή του μνημείου είναι εντελώς ξένη στην Ελληνική παράδοση, αλλά αυτό δε γίνεται αμέσως αντιληπτό από το σύγχρονο παρατηρητή, ο οποίος αντιλαμβάνεται κυρίως τα ελληνορωμαϊκά στοιχεία του διακόσμου. 

Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε το ίδιο φίνο Πεντελικό μάρμαρο που απαιτήθηκε για τον Παρθενώνα. Με διαστάσεις 9,80 x 9,30 μ., το μνημείο είχε την πρόσοψη του προς τον Ιερό Βράχο. Από τις τέσσερις πλευρές του Μαυσωλείου αυτού σώζεται σήμερα μόνο η βορειοανατολική, στην εξωτερική πλευρά της οποίας φέρεται φιλοτεχνημένη ανάγλυφα μια από τις σημαντικότερες στιγμές της ζωής του Φιλοπάππου.

Συγκεκριμένα διακρίνουμε δύο σειρές γλυπτών, από τις οποίες η κάτω απεικονίζει τον Φιλόπαππο σε τέθριππο, στη μέση, ενώ από τη μία και την άλλη πλευρά στέκουν άτομα με ρωμαϊκή ενδυμασία. Πρόκειται για απεικόνιση ενός πραγματικού γεγονότος, για το οποίο ο Φιλόπαππος θα πρέπει να ήταν ιδιαίτερα περήφανος: την ανάρρησή του στο αξίωμα του Ρωμαίου Υπάτου, το 109 μ.Χ. (Στην εποχή των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων που ζούσε και ο Φιλόπαππος, ο τίτλος του Ύπατου ήταν τελείως τυπικός ,δεν ασκούνταν "Υπατείας εξουσία", ήταν απλός τιμητικός τίτλος που τον αποκτούσε κανείς από εξαιρετική εύνοια του Αυτοκράτορα).

ΔΕΞΙΑ- Η κατεστραμμένη πλέον μορφή του Φιλόπαππου 

Πάνω από αυτή, μια δεύτερη σειρά γλυπτών περιλαμβάνει τρία αγάλματα, από τα οποία το κεντρικό και μεγαλύτερο απεικονίζει το Φιλόπαππο ένθρονο. Η επιγραφή του κεντρικού ανδριάντα αναφέρει: "Φιλόπαππος Επιφάνους Βησαιεύς" (δηλαδή Φιλόπαππος γιος του Επιφάνους, εγεγραμμένος πολίτης στο δήμο της Βήσης των Αθηναίων). 

Και ενώ αυτή φέρει το πιθανό όνομα που έφερε ο Φιλόπαππος στην αρχαία Αθήνα. Στα δεξιά του, μια μικρότερη μορφή είναι ο παππούς του, Αντίοχος Δ΄, ενώ στα αριστερά του βρισκόταν ο Σέλευκος Α΄ο Νικάτωρ, που δε σώζεται σήμερα. ( ΣΣ Οι Σελευκίδες ήταν συγγενείς του)

• Ο Σέλευκος Α΄ήταν ένας από τους στρατηγούς του Μεγάλου Αλεξάνδρου και οι βασιλείς της Κομμαγηνής τον θεωρούσαν ως ιδρυτή της δυναστείας τους, μαζί με το Δαρείο. Ωστόσο, οι περσικές καταβολές της οικογένειας λάμπουν διά της απουσίας τους.

Σε άλλη τρίτη επιγραφή σε λατινική γραφή αναφέρεται και το όνομα που διατηρούσε ο Φιλόπαππος ως "Ρωμαίος πολίτης": "C. Julius f(ilius) Antiochus Philopappus". Η ίδια η τρίτη αυτή επιγραφή αναφέρει στα λατινικά πως ο Φιλόπαππος ήταν Ύπατος, μέλος του ιερατικού σωματείου των Αρουραίων αδελφών και πως είχε εκλεγεί από τον Αυτοκράτορα Τραϊανό πραιτωριανός.

Tο μνημείο είναι, ίσως, το πιο κλασικό δείγμα παρακμάζουσας αρχαίας Τέχνης , χαρακτηριστικό είναι ότι ο περιηγητής Παυσανίας περιγράφει το μνημείο χωρίς καμία ιδιαίτερη ένδειξη εκτίμησής του: "και μνήμα αυτόθι ανδρί ωκοδομήθη Σύρω".

Το μνημείο σωζόταν αυτούσιο μέχρι τον 15ο αιώνα. Σύμφωνα με νεότερες έρευνες διαπιστώθηκε ότι μέρη του μαυσωλείου αφαιρέθηκαν από τους Τούρκους και τα χρησιμοποίησαν για την κατασκευή του μιναρέ του Παρθενώνα.

Σχεδιάγραμμα όπως θα πρέπει να ήταν η πλαϊνή όψη του μνημείου.

Το 1957 σε αρχαιολογική έρευνα του μνημείου με παράλληλη ανασκαφή του χώρου από τον αρχιτέκτονα αρχαιολόγο Ιωάννη Τραυλό διαπιστώθηκε πως το μνημείο αυτό έφερε νεκρικό θάλαμο ύψους 9 μέτρων και εμβαδού 7Χ5 μέτρων. Η είσοδος στο θάλαμο αυτόν γινόταν από κλίμακα (σκάλα) της νοτιοδυτικής πλευράς του μνημείου, και απέναντι από την είσοδό του υπήρχε η σαρκοφάγος του Φιλοππάπου. Συνεπώς το μνημείο αυτό είχε τον χαρακτήρα Μαυσωλείου και όχι απλού μνημείου όπως καθιερώθηκε να λέγεται. ΑΠΟ ΤΟ http://autochthonesellhnes.blogspot.com

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΠΗΓΕΣ :
https://el.wikipedia.org/
https://aristotelisguidegr.wordpress.com
Γιώργος Δαμιανός (περιοδικό exodos)

ΦΩΤ, ΕΠΙΚΟΥΡΙΑ ; UPDRONES

Δείτε την σχετική ανάρτηση ΕΔΩ